We ergeren ons allemaal weleens aan iemand die smakt of luidruchtig zijn neus ophaalt. Maar wat als je kampt met misofonie, waardoor dit soort geluiden je elke keer de gordijnen injaagt?
Jasper was een jaar of 10 toen hij last kreeg van misofonie. ‘Hij raakte steeds meer geïrriteerd door alle mogelijke eetgeluiden als we samen aan tafel zaten’, vertelt zijn moeder, Christel. ‘Vooral zijn vader moest het ontgelden. “Smak toch niet zo”, riep Jasper dan ineens uit, terwijl hij zijn oren met zijn handen bedekte. In het begin reageerden we laconiek: “Komaan, stel je niet aan.” Maar het ging van kwaad naar erger. Jasper zat totaal verkrampt aan tafel, terwijl wij ons best deden om geen kauw-, slik- en slurpgeluiden te maken. De gezinsmaaltijden verliepen steeds vaker in een gespannen sfeer. Als het aan Jasper lag, at hij niet meer met ons, maar hij ging ook niet meer graag naar verjaardagsfeestjes en meed zelfs bioscoopbezoek met vrienden. “Popcorn en chips, mama”, zuchtte hij, huiverend bij de gedachte aan de onvermijdelijke kraakgeluiden.’
Misofoniepatiënten willen maar één ding: dat het geluid stopt.
Christel ging op zoek naar informatie en kwam terecht op de website van de Nederlandse misofonievereniging. ‘Toen ik over de symptomen las, leek het alsof het over mijn zoon ging. De puzzelstukjes vielen op hun plaats. Jasper is nu 14 jaar en in behandeling bij een psycholoog. Een remedie voor misofonie is er niet, maar gedragstherapie kan hem hopelijk handvaten aanreiken om ermee te leren omgaan.’
Van walging tot agressie
We storen ons allemaal weleens aan iemands gesmak, gesnuif of gesnurk. Maar bij misofonie gaat het om meer dan een gewone irritatie. Wie eraan lijdt, ervaart een directe en intense afkeer van een specifiek geluid – denk aan eetgeluiden, slurpen met een rietje, niezen, zwaar ademen, de neus ophalen, klikken met een balpen of met een muis. De reactie op het geluid is reflexmatig en emotioneel: aversie en walging kunnen in een mum van tijd omslaan in boosheid of zelfs agressie. Misofoniepatiënten willen maar één ding: dat het geluid stopt.
Ze vertonen vaak ook een ‘hyperfocus’: hun aandacht wordt volledig naar de geluidstrigger gezogen, zelfs naar het risico dat het kan terugkomen. Ze voelen een sterke drang om weg te vluchten of juist de strijd aan te gaan met de geluidsbron. Dat die reactie niet in verhouding is, beseffen ze zelf ook, met soms schuldgevoelens en schaamte tot gevolg. En omdat ze er alles aan doen om bepaalde situaties en geluiden te vermijden, kan misofonie een ernstige impact op het sociale leven hebben.
Overprikkeling
Waarom iemand buiten zichzelf van woede raakt door een geluid dat een ander niet opvalt, daar wordt de laatste jaren volop onderzoek naar gedaan. Britse wetenschappers namen een hersenscan van mensen met en mensen zonder misofonie, terwijl ze naar allerlei geluiden luisterden. Ze zagen bij misofoniepatiënten dat de insula, het hersendeel dat onze zintuigen met onze emoties verbindt, enorm actief werd. Het lijkt er dus op dat bij misofonie een overprikkeling in bepaalde hersenzones optreedt, waardoor iets mank loopt met de perceptie van geluid.
Tot dezelfde conclusie kwamen experts van het AMC in Amsterdam, waar psychiater Damiaan Denys en zijn team zich al een tiental jaar intensief buigen over het fenomeen. Hun onderzoek toonde eveneens aan dat bij mensen met misofonie bepaalde auditieve prikkels minder goed worden weggefilterd, waardoor hun brein op bepaalde geluiden reageert zoals op gevaar: met een reflexmatige vecht-of-vluchtreactie. Denys pleit ervoor misofonie als apart ziektebeeld te erkennen en op te nemen in de DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders).
Misofonie kan ertoe leiden dat gezinnen niet meer samen eten, dat mensen in een sociaal isolement belanden, dat koppels uit elkaar gaan.
Mix van technieken
Misofonie kan ertoe leiden dat gezinnen niet meer samen eten, dat mensen in een sociaal isolement belanden, dat koppels uit elkaar gaan. Els veranderde erdoor van job. ‘Ik werkte in een landschapskantoor met pakweg 20 mensen in 1 ruimte. De hel! Er was altijd wel iemand die kuchte, in een appel beet of op zijn toetsenbord tokkelde. Klokte mijn buurvrouw een glas water naar binnen, dan kon ik me niet meer concentreren op mijn werk. Ik werk nu op een andere afdeling, waar ik een kantoor deel met slechts 1 collega, die weet wat er aan de hand is en rekening met me houdt. Oef.’
Misofonieklachten kunnen niet weggenomen worden, alleen draaglijk gemaakt. De beste resultaten worden geboekt met een combinatie van verschillende behandeltechnieken. Zo helpt cognitieve gedragstherapie om de ideeën over de triggers te onderzoeken en beter te leren omgaan met de emotionele reacties. Door middel van aandachtstraining ontdekt de misofoniepatiënt hoe hij zijn aandacht kan verleggen en de hyperfocus kan doorbreken. Relaxatieoefeningen helpen om spanningen het hoofd te bieden. En counterconditionering leert om nieuwe, positieve associaties te leggen, waardoor de woede en walging minder heftig worden. Zo kan het gekraak van chips met wat oefening in je hoofd vervangen worden door het beeld van knisperende sneeuw.
Beter geen oordoppen
Wie last heeft van misofonie grijpt nogal eens naar oordopjes of oortjes om storende geluiden buiten te sluiten. Geen goed idee, althans niet als het een gewoonte wordt: gehoorbescherming heeft juist een averechts effect. Omdat je went aan de relatieve stilte, word je mettertijd nog gevoeliger voor storende geluiden. Bovendien kan er afhankelijkheid ontstaan, waardoor je in paniek slaat als je even geen oordopjes in de buurt hebt.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
