Minder patiënten aan nierdialyse, minder overlijdens

De afgelopen vijf jaar is het aantal nieuwe patiënten dat in België een niervervangende therapie volgt, jaar na jaar gedaald. Tegelijkertijd zien we hoe er ook minder patiënten die aan dialyse zijn, overlijden. Het aantal patiënten dat thuis via buikspoeling wordt geholpen, daalde in dezelfde periode met meer dan 15 procent. Dat staat vandaag in Artsenkrant.

Dat blijkt uit de cijfers die de Nederlandstalige Belgische Vereniging voor Nefrologie (NBVN) heeft bekendgemaakt. Zij schetst daarmee de evolutie van de drie soorten dialyses. Patiënten bij wie de nieren nog amper of niet meer werken, zijn aangewezen op niervervangende therapie. Dat kan zijn via hemodialyse, waarbij het bloed drie keer per week via een kunstnier wordt gefilterd en van afvalstoffen en overtollig vocht wordt ontdaan, of via dagelijkse buikspoelingen. De eerste manier kan via daghospitalisatie op een hoog bewaakte ziekenhuisafdeling (high care) of via daghospitalisatie op een laagbewaakte ziekenhuisafdeling (low care). Heel soms gebeurt hemodialyse ook thuis. Buikspoelingen (peritoneaal dialyse of PD) gebeuren thuis.

Een aantal cijfers vallen op. Zo blijkt dat de nieuwe instroom van patiënten sinds 2009 een continue daling kent van 1.304 in 2009 naar 1.119 in 2014. “Het zijn cijfers die ons ook zijn opgevallen”, zegt dr. Wim Lemahieu, lid van de Raad van Bestuur van de NBVN en nefroloog aan het Imeldaziekenhuis in Bonheiden. “Wij zien daar drie redenen voor. Eerst en vooral zien we dat we toch iets ‘strenger’ zijn geworden. Tussen 1995 en 2000 was de internationale teneur van better an early and a healthy start. Patiënten werden zeer vroeg in hun ziekteproces in dialyse genomen. Maar in het begin van de eerste decade van de 21^ste eeuw hebben studies bewezen dat die aanpak eigenlijk geen voordeel bracht. Integendeel. De slinger is dus teruggekomen. Nu wachten we liever en behandelen we de patiënten tot dialyse onvermijdelijk is.”

“Een tweede reden is mogelijk ook dat we de patiënten nu veel vroeger oppikken. Door de zorgtrajecten vind je niet alleen veel meer patiënten met nierlijden, maar kun je ze ook veel vroeger adequaat behandelen waardoor dialyse wordt uitgesteld of vermeden. En als derde en laatste oorzaak denk ik ook dat er veel meer rekening wordt gehouden met levenskwaliteit. Doordat we de patiënten en hun entourage vroeger betrekken in de behandelingsstrategie, kiezen oudere patiënten met ernstige multimorbiditeit die door dialyse nog zwaarder zouden belast worden, allicht minder hardnekkig voor dialyse.”

Buikspoeling

Een tweede grafiek springt overigens ook in het oog. Het aantal patiënten dat voor peritoneaal dialyse (PD) kiest, vermindert, ondanks alle inspanningen van de overheid om PD te promoten. Dr. Wim Lemahieu: “Het debat hierover kent fervente voor- en tegenstanders – op den duur lijkt het soms een wat ideologische/steriele discussie. Aan de basis hiervan ligt het feit dat er geen ‘harde’ wetenschappelijke evidentie voor handen is die duidelijk bewijst dat deze of gene dialysetechniek patiënten overleving en morbiditeit verbetert. Daarbij vergeet men dikwijls dat de dialysepopulatie in ons land vooral een toenemend oudere en fragiele populatie is, zoals aangetoond in de zorg-enquête van 2010. Die vergrijsde patiëntenpopulatie heeft het er moeilijk mee om thuisbehandelingen uit te voeren en verkiest doorgaans de structuur die het ziekenhuis hen biedt. Anderzijds is er ook een stroming binnen de nefrologiewereld die hiermee niet akkoord gaat en dit beschouwt als ‘aangeleerde hulpeloosheid’. Wat er ook van zij: uitbreiding van PD zal vermoedelijk enkel kunnen via toepassing ervan in rusthuizen (waar het krappe personeel reeds overbelast wordt..). De ‘klassieke’ pool van jongere patiënten met minder co-morbiditeit die doorgaans in aanmerking wordt genomen voor peritoneaal dialyse of zelfs hemodialyse thuis, vormt tegenwoordig immers maar een klein gedeelte van de dialysepopulatie en wordt tot op heden – gelukkig – doorgaans ook getransplanteerd. Bovendien is door de vrij dure spoelvloeistof de prijs voor de gezondheidszorg van PD thuis momenteel zelfs hoger dan die van low care hemodialyse, zelfs als deze techniek in een ziekenhuis wordt uitgevoerd.”

Minder overlijdens

Een derde cijfer valt trouwens ook nog op: het licht dalende aantal overlijdens. Dr. Lemahieu lacht. “Zo zie je dat we nog niet te slecht bezig zijn. We hebben een kleinere instroom en minder overlijdens. We lijken er toch beter in te slagen om dialyse te vermijden bij patiënten die er geen baat bij hebben. We blijven – trouwens tevergeefs – koortsachtig zoeken naar goed prognostische markers. Maar het blijft voor bepaalde (oudere) patiënten altijd een dubbeltje op zijn kant. Tegelijkertijd zien we ook dat het aantal prevalente patiënten met een functionerende transplantnier, jaar na jaar blijft stijgen. Daar waar op 1 januari 2015 4.622 patiënten het vorige jaar gedialyseerd werden, kregen er 3.551 in datzelfde jaar een nieuwe nier…”