#MeToo: ‘Om je omhoog te neuken moet je met twee zijn’

Hebben vrouwen soms een aandeel in het foute gedrag van mannen? Moeten ze zich niet veel bewuster zijn van het effect dat ze op mannen kunnen hebben? Dat is wellicht het enige taboe dat overeind is gebleven na maanden #MeToo-tumult. ‘Er is niets mis met een mooi decolleté, maar verwacht dan niet dat de mensen naar je schoenen kijken.’

‘Wat met vrouwen die hun minirokjes en decolletés gebruiken om iets van een man gedaan te krijgen? Is dat dan geen grensoverschrijdend gedrag?’ Het was een bedenking die de voorbije maanden wel vaker opdook in het #metoo-tumult op de sociale media – zij het meestal iets omfloerster. Her en der werd fijntjes verwezen naar het bestaan van zogenaamde allumeuses: vrouwen die mannen plagen en uitdagen, maar op het cruciale moment afstand nemen. Op veel bijval konden die verhalen niet rekenen. Wie nog maar durfde te opperen dat er misschien wel vrouwen zijn die zelf een beetje verantwoordelijkheid dragen voor het foute gedrag van mannen, werd onder vernietigende commentaren bedolven.

Toch lijkt het, nu we wellicht op een keerpunt staan, het uitgelezen moment om ook dat laatste taboe overboord te gooien. ‘Dat debat moeten we inderdaad durven te voeren’, zegt Bieke Purnelle, directeur van RoSa, het kenniscentrum voor gender, feminisme en gelijke kansen. ‘Meisjes leren al vroeg hoe ze hun schoonheid en seksualiteit kunnen inzetten. Vaak zit die boodschap in heel subtiele, op het eerste gezicht onschuldige dingen. In speelgoedwinkels vind je bijvoorbeeld rekken vol kindermake-up en tegenwoordig zijn er ook bh’tjes en strings voor achtjarigen op de markt. Op heel jonge leeftijd geven we kinderen al mee dat een meisje mooi en aantrekkelijk moet zijn. Als meisjes constant het signaal krijgen dat het loont om sexy te zijn, is het niet zo vreemd dat sommigen hun seksualiteit later als een soort wapen gaan gebruiken.’

In de puberteit wordt dat idee alleen maar aangescherpt. Zodra ze vrouwelijke vormen krijgen, worden meisjes zich bewust van het effect dat ze hebben op mannelijke klasgenoten, maar evengoed op leraars of vrienden van hun ouders. ‘Volwassen mannen zeggen weleens tegen een jong meisje dat ze haar heel mooi vinden of dat ze “het wel zouden weten als ze twintig jaar jonger waren”. Dat geeft zo’n tiener natuurlijk een gevoel van macht’, zegt Sandra Peeters van Seven Miles, een bedrijf dat kmo’s bijstaat in hun personeelsbeleid. Gaandeweg groeit dat besef nog onder de gretige blik van trainers, professoren en toevallige passanten. ‘Aan de ene kant maken al die blikken een meisje heel kwetsbaar, want ze reduceren haar tot een wandelend lichaam’, zegt Purnelle. ‘Maar aan de andere kant leert ze zo dat haar uiterlijk een wapen kan zijn. Heel schizofreen is dat.’

Hoe beter jonge vrouwen zich van die potentiële macht bewust worden, hoe meer ze ermee gaan experimenteren. ‘Toen ik op mijn achttiende van de nonnenschool kwam, wist ik nog van niets’, vertelt publiciste en mode-experte Els De Pauw, die vooral bekend is onder haar nom de plume Amélie O. ‘Maar proefondervindelijk heb ik geleerd met welke kleren en lichaamshoudingen – hoe subtiel soms ook – je mannen kunt opwinden. Ondertussen weet ik perfect wat een man aantrekkelijk vindt, maar ook hoever ik daar als vrouw in wil meegaan.’

Sneeuwbaleffect

Natuurlijk zijn het niet alleen vrouwen die bijwijlen hun sexappeal uitspelen om iets gedaan te krijgen. ‘Veel mensen, vrouwen én mannen, gebruiken hun charmes om anderen te overtuigen. Dat is zelfs een courante onderhandelingstechniek’, zegt seksuoloog Wim Slabbinck. De vraag is natuurlijk wat je daarmee hoopt te bereiken. ‘De meesten doen dat echt niet om materiële of andere voordelen te krijgen’, denkt Els De Pauw. ‘Vrouwen willen in de eerste plaats aandacht, want daar heeft een mens evenveel behoefte aan als aan lucht, water en voedsel. Het besef dat je mannen kunt opwinden, geeft je zelfvertrouwen een boost. Dat is een sneeuwbaleffect: als je veel complimenten krijgt, voel je je goed en ben je aantrekkelijker voor anderen, waardoor je nog meer aandacht krijgt. Positief toch?’

Iets anders is het als een vrouw haar seksualiteit doelbewust gebruikt om privileges los te weken, een boete af te wenden of de loodgieter minder te hoeven betalen. ‘In mijn ogen is dat een vorm van grensoverschrijdend gedrag’, aldus De Pauw. ‘Ik denk – of hoop toch – dat de meeste mannen slim genoeg zijn om daar niet in te trappen.’

Het decor voor dergelijke tactieken is in veel gevallen de werkvloer. Er zijn werkneemsters die hun baas zo veel mogelijk inpakken om vroeger naar huis te kunnen, interessante dossiers te mogen behandelen, een groter kantoor te krijgen of een job of promotie binnen te halen. ‘Het cliché van de manager die een affaire heeft met zijn secretaresse komt in de praktijk nog altijd veel voor’, zegt Sandra Peeters. ‘Zij het in sommige sectoren al meer dan in andere. In de media en de cultuurwereld, waar vrouwen gewend zijn om hun uiterlijk te gebruiken in hun artistieke werk, zie je dat bijvoorbeeld vaker. In een bank komt het minder voor, al werken ook daar vrouwen die hun seksualiteit proberen uit te spelen.’ Dat vindt Purnelle niet eens zo vreemd. ‘Als je als vrouw in een bedrijf terechtkomt waar je alle kansen krijgt, zul je niet snel geneigd zijn met de baas te slapen om hogerop te komen’, zegt ze. ‘Maar in sectoren met onzeker werk en lage lonen kan ik me voorstellen dat je in de verleiding komt om je lichaam als wapen te gebruiken. Mochten vrouwen dezelfde kansen krijgen als mannen, dan zou dat veel minder gebeuren.’

Basic Instinct

Nu is er op zich geen sprake van grensoverschrijdend gedrag als een werkneemster de koffer induikt met haar directeur. Toch niet als ze daar allebei zin in hebben. ‘Ik kan me ook moeilijk voorstellen dat je aanstuurt op seks met je baas als je daar totaal geen zin in hebt’, zegt De Pauw. ‘Vergeet niet dat macht erotiseert: veel vrouwen vallen écht voor hun chef. Komen daar privileges bij kijken, dan is dat in hun ogen wellicht mooi meegenomen.’ De Pauw weet waarover ze spreekt. Aan het begin van haar loopbaan werkte ze voor een baas die met veel van haar vrouwelijke collega’s in bed belandde. ‘Ze adoreerden hem en concurreerden onderling om zijn aandacht te krijgen’, vertelt ze. ‘Dat ik niet op zijn avances wilde ingaan, respecteerde hij. Maar de collega’s die dat wel deden, leken daar achteraf geen spijt van te hebben.’

Ook de chef die zich gewillig laat verleiden is geen slachtoffer – in tegenstelling tot wat de laatste tijd soms op sociale media wordt beweerd. ‘Zo’n man kan altijd nee zeggen’, aldus Slabbinck. ‘In mijn praktijk heb ik al meegemaakt dat een kortgerokte vrouw plots heel bewust een Basic Instinct move doet (vernoemd naar een iconische film uit de jaren negentig waarin Sharon Stone haar benen heel traag over elkaar slaat waardoor ze haar ondervragers wel erg veel inkijk verschaft – nvdr). Het is aan mij om te beoordelen of ik op zulke avances inga. Heb ik daar zin in? Laat mijn functie het toe? En vooral: wat wil die vrouw ermee bereiken?’ Zeker als er sprake is van een machtsverhouding, zoals tussen een leidinggevende en een ondergeschikte, lijkt terughoudendheid op zijn plaats. ‘Om je omhoog te neuken moet je met twee zijn. Met andere woorden: de baas moet ervoor openstaan en – wie weet – zelfs signalen in die richting uitsturen’, aldus Purnelle. ‘Zelf zou ik nooit ingaan op de verleidingspogingen van een man die voor me werkt. Dat behoort tot mijn deontologie als directeur, maar blijkbaar vindt niet iedereen dat zo evident.’

Vaak wordt beweerd dat een gezonde man een mooie vrouw die wulps over zijn bureau leunt onmogelijk kan weerstaan. ‘Als vrouw kunnen wij ons niet goed voorstellen hoe hitsig sommige mannen zich voelen als ze een tijd geen seks hebben gehad’, zegt De Pauw. ‘Dan raast de lust door hun lijf en brein, waardoor in bepaalde omstandigheden de stoppen kunnen doorslaan.’

Voor Bieke Purnelle mag dat cliché over de mannelijke biologie eindelijk op de schop. Ook Wim Slabbinck gelooft niet dat elk mannenhoofd op hol slaat zodra er een blote dij te zien is. ‘Dat is zelfs onderzocht. Vrouwen die naar porno kijken, raken even snel opgewonden als mannen. Alleen zullen de meeste mannen nooit toegeven dat ze geen zin hebben in seks. Dat komt doordat we van in onze jeugd worden getraind om naar vrouwen te verlangen en op hun prikkels te reageren.’ Er schort dus iets aan de opvoeding. Alweer.

Nieuwjaarsrecepties

Onlangs belandde Thuis-actrice Leen Dendievel in het oog van een mediastormpje door een uitspraak in Humo. ‘Er wordt omhooggepoept, ja’, zei ze. ‘Als die vrouwen dat graag doen, so what?’ Sommigen vonden dat een heel moedige bewering, anderen deden die af als het gewauwel van een BV. Maar had ze gelijk? Is canapépromotie – zoals het fenomeen iets minder plastisch heet – inderdaad zo onschuldig? ‘Ik vraag me af of die tactiek op langere termijn in je voordeel speelt’, aldus Slabbinck. ‘Het besef dat het niet je professionele talenten zijn die je zo ver hebben gebracht, kan niet erg bevorderlijk zijn voor je zelfbeeld.’ En populair word je er ook al niet van. In de meeste kantoren wordt heftig geroddeld over de escapades van de verleidster van dienst en veel collega’s lusten haar rauw. ‘Aanpappen met een leidinggevende om carrière te maken, is bijzonder egoïstisch’, vindt Purnelle. ‘Het is allesbehalve eerlijk tegenover je collega’s, en al helemaal niet tegenover de vrouwen op kantoor die niet bereid zijn om hun charmes in de strijd te gooien. Bovendien houden we met zulke praktijken een samenleving in stand waar meisjes van jongs af aan tot hun lichaam worden herleid.’

Werkgevers die dat soort toestanden willen vermijden, zorgen er beter voor dat er in hun bedrijf geen al te losse sfeer heerst. ‘In deze periode van het jaar, met de nieuwjaarsrecepties in het vooruitzicht, raad ik bedrijven aan om niet te veel alcohol te schenken en het personeel ook niet te vragen om in feestkledij te komen’, zegt Peeters. Ook tijdens het werkjaar kunnen werknemers volgens haar beter worden aangespoord om geen al te onthullende outfits te dragen. Desnoods door middel van kledingvoorschriften, zoals in veel Amerikaanse bedrijven gangbaar is. ‘Mij lijkt het logisch dat je op het werk andere kleren draagt dan op een feestje’, zegt ze. ‘Maar niet iedereen lijkt zich daarvan bewust te zijn. Het is geen uitzondering dat ik een vrouw erop moet wijzen dat haar outfits te gewaagd zijn. Zo iemand raad ik bijvoorbeeld aan om voortaan een topje onder haar bloes te dragen. Sommigen vallen dan echt uit de lucht.’

Anderen vrezen dat de invoering van kledingvoorschriften een heel fout signaal zou zijn: alsof een vrouw die uitdagende outfits draagt, problemen zoekt of zelfs uitlokt. ‘Ik vind dat een gevaarlijke redenering’, zegt Slabbinck. ‘Het doet me denken aan rechters die nog niet zo lang geleden verkrachters vrijspraken omdat het slachtoffer toch wel erg kortgerokt was op het moment van de feiten. Ik zou het heel erg vinden als #metoo zou resulteren in de boodschap dat vrouwen meer kleren aan moeten doen.’ Ook Els De Pauw is allesbehalve een voorstander van zo’n evolutie. Al is het maar omdat een dresscode volgens haar weinig verschil zou maken. ‘Zelfs als je alleen lange en wijde kleren draagt, kun je door je houding en gedrag nog altijd heel sexy zijn. Willen ze daar dan ook regels voor uitwerken?’

Eigen schuld?

Had de hoogbejaarde actrice Angela Lansbury dan een punt toen ze onlangs in een interview met Radio Times beweerde dat sommige vrouwen grensoverschrijdend gedrag uitlokken door zo mooi mogelijk te willen zijn? ‘Dat is erg kort door de bocht’, zegt De Pauw. ‘Wel zouden vrouwen zich wat bewuster moeten zijn van de signalen die ze uitzenden. Er is niets mis met een mooi decolleté of een korte rok, maar verwacht dan niet dat de mensen naar je schoenen kijken. Natuurlijk kun je vasthouden aan de overtuiging dat je het recht hebt om je te kleden zoals je wilt zonder dat iemand daar verder iets over te zeggen heeft. Maar we leven niet op een eiland. Door de manier waarop je je kleedt en beweegt, communiceer je met je omgeving. Wanneer draag je een heel kort rokje? Als je goed in je vel en je lijf zit natuurlijk. Dan voel je je aantrekkelijk en straal je uit dat je alles wilt beleven wat er te beleven valt. Dat wil niet zeggen dat je geen korte rok mag dragen, maar wel dat je extra op je hoede moet zijn.’

Al wil dat natuurlijk niet zeggen dat een sexy jurkje voor een man een vrijgeleide mag zijn om je met schunnige opmerkingen of aangebrande sms’jes lastig te vallen, laat staan om handtastelijk te worden. ‘Als je je als vrouw bewust sexy kleedt omdat je nu eenmaal flamboyant van aard bent of iets gedaan wilt krijgen, bestaat het risico dat iemand dat verkeerd interpreteert’, zegt Slabbinck. ‘Maar dat betekent zeker niet dat het je eigen schuld is als er iets gebeurt wat je niet wilt.’

Dat gelooft ook Els De Pauw. Maar toch heeft ze zich vaak afgevraagd wat haar aandeel is in het feit dat een collega zich jaren geleden aan haar vergreep toen hij haar thuisbracht van een personeelsfeestje. ‘Ik had me echt geamuseerd op dat feest in de tuin van onze baas’, vertelt ze. ‘Alle mensen die er waren, kende en vertrouwde ik. Dus was ik op mijn gemak en genoot ik van de aandacht.’ Ze had nog nooit meegemaakt dat een man over de schreef ging en van een collega verwachtte ze dat al helemaal niet. ‘Ondertussen besef ik dat wat mij is overkomen iets te maken heeft met mijn opgewekte en zelfbewuste gedrag’, bedenkt ze. ‘Was ik die dag iets vrijpostiger dan anders? Heb ik op de een of ander manier iets teweeggebracht waardoor die man een grens is overgegaan? Gedroeg ik me als een allumeuse? En vooral: was ik anders niet verkracht? Bij mijn weten heb ik niets uitgelokt en ik leg de schuld ook niet langer bij mezelf – die fase ben ik voorbij. Wel besef ik nu dat ik er misschien een aandeel in had. Als we de #metoo-discussie echt ten gronde willen voeren, moeten we het ook daarover durven te hebben.’