Melk is niet goed voor elk

Melk kan allergieën, maar ook intolerantie veroorzaken. De grote schuldige is de lactose, de ‘suiker’ in melk. Toch waarschuwen diëtisten: “In de meeste gevallen is het absoluut niet nodig alle melkproducten te weren.”

Ons organisme steekt goed in elkaar. Zo produceert het een specifiek enzym om melk, het allereerste voedingsmiddel dat een baby krijgt, te verteren. Dat enzym is lactase. Het helpt bij de vertering van de lactose in moedermelk. “Baby’s beschikken over een maximaal gehalte lactase om de melk van hun moeder goed te kunnen opnemen. Maar vanaf de leeftijd van 2 jaar vermindert de hoeveelheid lactase. Bij sommigen verdwijnt het zelfs volledig”, aldus Anne-Marie Lauwers, diëtiste aan het Universitair Ziekenhuis Saint-Luc in Brussel. Ze is gespecialiseerd in het begeleiden van mensen met een lactose-intolerantie.

Cultureel probleem

De natuurlijke daling van de lactaseproductie is een bijna universeel fenomeen en de meest voorkomende oorzaak van lactose-intolerantie. De omvang van het probleem varieert sterk op wereldschaal: in Noord-Europa gaat het om 20 % van de bevolking, in Afrika tot zowat 70 % en in Azië zelfs tot 90 %. Bij ons zitten we rond het Europese gemiddelde (in Scandinavische landen komt de intolerantie minder voor).

“Er is nog steeds geen verklaring voor die verschillen. Een denkpiste is de grotere consumptie van koemelk in westerse landen, waardoor het organisme beter in staat zou blijven voldoende lactase te produceren. Maar er is nog geen wetenschappelijk bewijs om die theorie te bevestigen”, stelt Lauwers. Andere theorieën gaan uit van het algemene onvermogen van de mensheid om lactose te verteren. Dat vermogen zou 5.000 à 10.000 jaar geleden langzaamaan ontwikkeld zijn bij de opkomst van de veeteelt. Mensen begonnen de melk van hun vee te drinken en de natuurlijke selectie deed de rest.

Er zijn nog andere mogelijke oorzaken van lactose-intolerantie, zoals een aangeboren genetisch defect in het gen dat instaat voor de lactaseproductie. De baby verdraagt zelfs geen moedermelk en ook geen kunstmelk op basis van koemelk. Dat is echter uiterst zeldzaam. Ten slotte kan ook een chronische darmziekte lactose-intolerantie veroorzaken, door het aantasten van het darmslijmvlies.

Darmklachten en pijn

Sommige intoleranties hebben iets van een modeverschijnsel, maar voor lactose-intolerantie is dat niet het geval. Integendeel, het probleem wordt mogelijk zelfs onderschat. Een lage lactaseproductie kan vervelende en onaangename klachten veroorzaken, waarbij niet altijd aan lactose-intolerantie gedacht wordt. “Mensen hebben last van een opgeblazen gevoel, buikpijn, flatulentie, brandend maagzuur, constipatie en diarree. Sommigen kampen met misselijkheid en braken. De intensiteit van de symptomen hangt af van de geconsumeerde hoeveelheid lactose, maar ook van de hoeveelheid lactase waarover het organisme nog beschikt. In de meeste gevallen neemt dat gehalte geleidelijk af. Een totaal gebrek aan lactase is erg zeldzaam. De meeste mensen produceren een minimale hoeveelheid lactase, waardoor kleine hoeveelheden lactose wel nog verteerd kunnen worden.”

Net daarom is het volledig elimineren van melkproducten in de meeste gevallen niet nodig. “Na verkeerd advies gaan personen die aan lactose-intolerantie lijden – of denken te lijden – alle voedingsmiddelen die ook maar een beetje koemelk kunnen bevatten verbannen, en vervangen door bijvoorbeeld schapenmelk. Daarmee begaan ze een dubbele fout: ten eerste is lactose aanwezig in de melk van alle zoogdieren, dus ook in geitenmelk en schapenmelk. Ten tweede is zo’n volledige afwijzing van melk vooral een verkeerde aanpak. Er zijn wel melkproducten, afkomstig van zoogdieren, die personen met lactose-intolerantie kunnen verteren, zoals verhitte geperste kaas”, zegt Anne-Marie Lauwers.

Zo bevat emmentaler minder dan 1g lactose per 100g. In volle melk van eender welke oorsprong (koe, geit, schaap…) is dat tot 4 à 5g. Yoghurt kan ook zonder probleem geconsumeerd worden. Het bevat zowat 3g lactose per 100ml maar lokt toch weinig symptomen uit. Producten die rijk zijn aan lactose kunnen ook onder bepaalde specifieke omstandigheden geconsumeerd worden. In kleine hoeveelheden, gespreid opgenomen of tijdens de maaltijden bijvoorbeeld, gaan ze gepaard met een minimum aan ongemakken.

Zonder overdrijven

Lauwers betreurt het verbannen van alle dierlijke melkproducten ten voordele van andere soorten ‘melk’, zoals kokosmelk, rijstmelk of amandelmelk. Die zijn onvoldoende rijk aan eiwitten. “Je gebruikt dan beter sojamelk, of koemelk zonder lactose.”

Maar wat als je echt last hebt van lactose-intolerantie of lactose-malabsorptie en moet aanschuiven aan een diner met sauzen, desserten of andere bereidingen met melkproducten, zoals room of melk? “In bepaalde gevallen is het mogelijk het enzym dat nodig is voor het verteren van lactose in pilvorm in te nemen. Zo kun je vermijden dat je onwel wordt. In sommige landen bestaat de optie om de tabletten lange tijd in te nemen. Bij ons is dat niet het geval: de behandeling is relatief duur. De juiste voedingskeuzes maken, is de beste oplossing”, besluit de diëtiste. (Carine Maillard)