Meer persoonlijke assistentiebudgetten kunnen wachtlijst in gehandicaptenzorg sneller doen krimpen

Meer persoonlijke assistentiebudgetten kunnen de wachtlijst in de gehandicaptenzorg sneller doen krimpen, zegt Helga Stevens (N-VA).

Laurent Bursens, de administrateur-generaal van het VAPH die net met pensioen is gegaan, stelt in een interview met Knack dat de lange wachtlijst in de gehandicaptenzorg korter zou kunnen worden door een meer nauwkeurige diagnose van de zorgvragen. Volgens hem blijkt uit onderzoek dat in elf procent van de gevallen een te zware en te dure zorgvoorstel wordt voorgesteld.

Ik vraag me af wie die personen zijn die hebben bepaald dat in elf procent van de gevallen een te zware en te dure zorgvoorstel werd voorgesteld? Aan de hand van welke criteria? Te duur of te zwaar voor wie? Het zou ook interessant zijn te weten van welke multidisciplinaire teams de ’te dure’ zorgvoorstellen kwamen.

Maar wat ook opvalt, is dat in negentig procent van de gevallen het geformuleerde zorgvoorstel wél correct was. Dat wil zeggen dat de multidisciplinaire teams niet zo slecht bezig zijn. Het is immers geen exacte wetenschap, inschatten welke zorg iemand nodig heeft.

Het verrast me dat de gewezen chef van het VAPH de “persoonsvolgende budgetten” volledig links laat liggen in zijn analyse. Die persoonsvolgende budgetten, waarmee zelf assistentie thuis kan georganiseerd worden, vormen nochtans een belangrijk onderdeel van de conceptnota ‘Perspectief 2020’ van voogdijminister Jo Vandeurzen (CD&V).

Het is de bedoeling dat personen met een handicap in de toekomst zelf kunnen kiezen hoe ze hun persoonsvolgend budget zullen aanwenden: Ze kunnen ermee naar een voorziening stappen die het verder van hen overneemt. Dat is wat we “zorg in natura” noemen, en wat nu de standaard is in Vlaanderen. Maar personen zullen in de toekomst ook kunnen kiezen om het persoonsvolgend budget als een cash budget te gebruiken en hiermee zelf alle assistentie te regelen in de eigen omgeving, al dan niet in een aangepaste woning. Naar analogie met het persoonlijk assistentiebudget nu. Als we vanuit de overheid naast zorg in natura meer zouden inzetten op persoonlijk assistentiebudgetten, dan komen er vanzelf meer plaatsen vrij in voorzieningen.

Laurent Burssens maakt ook een denkfout als hij stelt dat dure zorg per definitie gespecialiseerde zorg is. Alles hangt af van de concrete situatie van de persoon met een handicap. Een rolstoelgebruiker die zelf fysiek niets kan doen omdat hij volledig verlamd is, heeft niet altijd gespecialiseerde zorg nodig. Maar wel assistentie bij het dagelijks leven, de klok rond. Het gaat om dagelijkse handelingen zoals opstaan, aankleden, eten, ergens naartoe gaan, plassen, gaan werken, etc. Veel van die assistentietaken kan een persoon zoals u en ik op zich nemen. Maar je kan niet van familie en vrienden van die rolstoelgebruiker verwachten dat ze 24u/24u, zeven dagen op zeven paraat staan om die assistentie te verlenen. Zeker volwassenen met een handicap houden graag de regie van hun leven in eigen handen en vinden het prettiger om te kunnen rekenen op betaalde assistenten in plaats van op familie of vrienden. Vandaar de nood aan persoonlijke assistentiebudgetten. Dat blijkt ook uit de grote vraag naar deze budgetten.

Ik stel helaas vast dat het VAPH aanvragers van persoonlijke assistentiebudgetten stiefmoederlijk behandelt. Het aandeel van persoonlijke assistentiebudgetten blijft al jaren rond de vijf procent van de totale VAPH-uitgaven schommelen. Het VAPH maakt zorgvernieuwing dus de facto onmogelijk. Hierdoor wordt de inclusie van personen met een handicap belemmerd en blijft de positie van zorgvoorzieningen intact. Tegelijk kunnen zwaar zorgbehoevende personen met een handicap die effectief gespecialiseerde zorg vereist, niet terecht in voorzieningen, omdat de plaatsen bezet zijn.

Hopelijk breekt de opvolger van Laurent Burssens met de huidige hokjesmentaliteit van het VAPH. Gooit hij de ramen en de deuren van het VAPH open om een frisse wind te laten waaien. Legt hij bruggen naar andere sectoren zoals onderwijs, werk, mobiliteit, vrije tijd, kinderopvang, etc.

Want personen met een handicap horen thuis in hun eigen omgeving, bij hun familie en vrienden. Maar dat kan niet, precies omdat het VAPH jarenlang heeft verzuimd om het persoonlijk assistentiebudget of het persoonsgebonden budget als volwaardige alternatieven voor zorg in natura uit te bouwen.

De nieuwe baas van het VAPH moet volgens mij beoordeeld worden op zijn inspanningen om, naast zorg in natura, ook andere vormen van ondersteuning en zorg te stimuleren zodat personen met een handicap eindelijk de ondersteuningsvorm kunnen kiezen die hen en hun familie het best past.

Helga Stevens is Vlaams parlementslid voor N-VA