Mediteren om langer te leven

Negatieve stress is ongezond en kan bijvoorbeeld bijdragen tot een hartaanval. Maar je kunt er iets tegen ondernemen: mediteren. Het helpt waarschijnlijk onze cellen al om langer te overleven. Dat is al een begin.

Stress is slecht voor het hart. Het verhoogt bijvoorbeeld de concentratie van cortisol in het bloed. Dat zogenaamde stresshormoon verzorgt de mobilisatie van vetten en glucose naar het bloed en het blokkeert de werking van insuline, factoren die bijdragen tot onder meer slagaderverkalking, overgewicht en diabetes. Mensen met veel stress op het werk lopen tot 2 maal meer risico op zulke aandoeningen en een 50 procent hoger risico op een fataal hartinfarct.

Via welke wegen negatieve stress de gezondheid kan schaden, weten we nog niet. We moeten ze nog in kaart brengen, maar recent onderzoek van een Californische groep legt een nieuwe weg bloot.

Lang leve de telomeren

Telomeren bestaan uit een lange streng van eiwitten die als een hoedje de uiteinden van de chromosomen afdekken. Bij elke celdeling gaan er wat eiwitten verloren waardoor dat beschermend hoedje wat kleiner wordt. Eens een kritische grens overschreden, wordt er een programma van gecontroleerde stop en opruiming van de cel gestart.

Korte telomeren gaan gepaard met allerhande aandoeningen, waaronder hart- en vaatziekten, dementie, artrose, osteoporose, diabetes, enzovoort. Vermoed wordt dat de korte telomeren daarin een oorzakelijke rol spelen.

Maar het verlies van stukjes telomeer is niet definitief. Het eiwit telomerase kan opnieuw eiwitten aan de telomeren toevoegen. Het vervult dus een zeer belangrijke rol in de overleving van de cellen.

Hoge stress, korte telomeren

In contrast daarmee vormt de combinatie van korte telomeren en weinig telomerase-activiteit een ernstige bedreiging voor die overleving. Net die combinatie stelde Elissa Epel, professor psychiatrie van de universiteit van Californië, in 2006 vast bij gezonde jonge vrouwen die meer cortisol dan gemiddeld in hun urine hadden. Die verhoogde cortisolspiegel wijst op chronische negatieve stress.

Twee jaar voordien was ook al duidelijk geworden dat vrouwen die een ernstig ziek familielid verzorgen, onder andere mensen met dementie en daardoor onder hoge stress staan, gemiddeld kortere telomeren hebben.

Zen in meditatie

Bij ernstige depressies is de telomerase-activiteit eveneens lager dan normaal. Volgens een klein onderzoek deze maand in Molecular Psychiatry zou een behandeling met antidepressiva deze activiteit gunstig beïnvloeden. De toename van de telomerase-activiteit leek een maat te zijn voor het succes van de behandeling. Hoe meer de activiteit toenam, hoe beter de patiënten leken te reageren.

Epel kon recent als eerste aantonen dat we niet altijd naar geneesmiddelen moeten grijpen om zaken een gunstige draai te geven. Systematische meditatie via de techniek van mindfullness, verhoogt immers niet alleen de controle over de eigen gedachten en gedragingen, maar draagt eveneens bij tot een verhoging van de werking van telomerase.

Meditatie als moderne rustbrenger

Yoga, een andere vorm van meditatie, kan eveneens op korte tijd stress afbouwen, onder meer bijdragen tot een gezonder hartritme en een langer leven. Het lijkt dus tijd om meditatie een plaats toe te kennen die haar in het moderne leven toekomt.

Meditatie is ontstaan uit onder meer het Boeddhisme, maar het is meer dan dat. De meditatietechnieken van het moderne yoga en mindfullness oriënteren zich langer zozeer op de spirituele beleving, het geloof en het trachten te doorgronden van ons bestaan. Het zijn moderne technieken om ons hoofd via gerichte training tot rust te brengen.

En wie wenst dat niet in deze hectische tijden.

Jan Etienne, Bodytalk