Luide muziek: wie niet oppast, brandt bijna letterlijk een gat in zijn oor

Loeiharde muziek is – hoe meeslepend ook – niet zonder gevaar. In de hele wereld speuren onderzoekers naar een oplossing voor gehoorschade, tot nog toe zonder succes.

Zo’n 10 jaar geleden kwamen Bart Peeters, Stijn Meuris en nog wat andere Vlaamse muzikanten met pijnlijk nieuws: de muziek waar ze voor leefden, had hen zware gehoorschade bezorgd. Veel concertorganisatoren, deejays en geluidstechnici ondergaan hetzelfde lot. Het risico op gehoorschade bij professionele musici ligt 3,5 maal hoger dan bij de gewone bevolking. En ook daar neemt het probleem toe.

Veel muzikanten geven toe dat ze in meer of mindere mate last hebben van een constante zoem, ruis of fluittonen in de oren. Sommigen grijpen onmiddellijk in en beschermen rigoureus hun gehoor. Anderen minimaliseren. Internationale sterren zoals Pete Townsend (The Who), Barbra Streisand, Neil Young, Phil Collins, Eric Clapton en Noel Gallagher waarschuwden hun publiek. Zoals Chris Martin van Coldplay aangeeft zijn gehoorproblemen vaak het gevolg van uren muziek spelen met de volumeknop vol open. ‘Dat dat schadelijk kon zijn voor ons gehoor, daar trokken we ons niets van aan. Tot het te laat was, natuurlijk. Nu weet ik pas wat ik mis.’

Uitgetrild

We worden allemaal geboren met een kamerbreed tapijt van trilhaarcellen op de wanden van het slakkenhuis in het binnenoor. Geluidsgolven brengen die haartjes aan het trillen, waarna ze elektrische signalen doorsturen die de hersenen vervolgens interpreteren als spraak, muziek, geluid of lawaai. Bij te fel geluid lopen de haartjes schade op. Een beetje schade kunnen ze nog verdragen, maar niet te veel. Eens een grens gepasseerd, is er geen weg terug. In het ergste geval vertrekt er geen enkel signaal meer naar de hersenen. Dan ben je doof, maar dat is zeer uitzonderlijk.

Meestal verloopt het proces geleidelijker en raken een aantal trilharen zwaar beschadigd, terwijl de rest nog min of meer behoorlijk functioneert. De hersenen krijgen dan nog wel signalen te verwerken, maar met veel ruis en oorsuizen als gevolg. Als je niet oplet en het volume dimt, zal de toestand langzaam verergeren.

In de hele wereld speuren onderzoekers naar een oplossing voor de kwaal, tot nog toe zonder succes. De enige oplossing is voorkomen dat het gehoor beschadigd raakt – preventie dus. Dat betekent dat je muziek op een correcte geluidssterkte beluistert.

Strikte regels

Wat je zelf doet als je muziek beluistert, is je eigen verantwoordelijkheid. Bij concerten en festivals, in discotheken en fuifzalen ligt dat uiteraard anders. Vlaanderen vaardigde in 2013 duidelijke richtlijnen uit. Op publieke evenementen is een gemiddeld geluidsniveau van 85 dB toegestaan. Bij een hoger geluidsniveau moet de organisator strikte regels volgen, waaronder het gratis uitdelen van beschermende oordopjes en een constante geluidsregistratie met een reglementair meettoestel voor eventuele controle achteraf. Het maximale niveau is vastgelegd op 100 dB.

De nieuwe richtlijnen van Brussel sinds februari 2018 lijken sterk op die van Vlaanderen, met iets meer nadruk op beschermende maatregelen. Zoals het informeren van het publiek met pictogrammen als het geluidsniveau boven 95 dB klimt, en het voorzien in geluidsluwe zones van maximaal 85 dB als het geluidsniveau tot 100dB gaat. Ook Wallonië maakt zich op om nieuwe richtlijnen in te voeren.

Oordoppen op maat

Oordopjes kunnen aardig wat bescherming bieden. Maar niet elke organisator deelt ze systematisch uit. Soms is de kwaliteit ook ondermaats, worden ze fout gebruikt, voelen ze niet prettig aan, halen ze de geluidskwaliteit van de muziek naar beneden… Ga je geregeld naar concerten, dan is het een goed idee om zelf te investeren in op maat gemaakte oordopjes van hoge kwaliteit. Ze kosten al snel 100 euro, maar je gehoor is je meer waard dan dat.

Sommige ziekteverzekeringen doen hun duit in het zakje. Ze organiseren wedstrijden waarbij leden oordoppen op maat kunnen winnen. Ze betalen oordoppen op maat (geleverd door een erkende audicien) gedeeltelijk terug. Of ze delen op festivals gratis herbruikbare oordopjes uit. Het zijn stuk voor stuk nuttige initiatieven, al blijft een beperking van het algemene geluidsniveau nog altijd de beste bescherming voor het publiek.