Longontsteking na griep: hoe herken je de symptomen?

De tweede piek van de griepepidemie is volop aan de gang. Ben je ondertussen al herstellend of net genezen van de griep, maar ervaar je plots een stekende pijn op de borst? Deze winter ontwikkelen opvallend veel grieppatiënten longcomplicaties. Wat is er aan de hand?

De griep waart al een tijdje in het land. Sinds vorige week zijn alle criteria vervuld om van een griepepidemie te mogen spreken. Daarnaast circuleren er ook nog steeds een aantal andere virussen die ademhalingsziekten veroorzaken, zoals het coronavirus en RSV.

Dit jaar is het aantal patiënten die bovenop de griep ook nog eens een secondaire bacteriële longontsteking ontwikkelen en op intensieve zorg worden opgenomen, opvallend groot.

Het gaat dan niet alleen over ouderen, kinderen en mensen met immuniteitsproblemen, maar ook over jonge, gezonde mensen. Ook die laatsten kunnen onverwacht aan deze complicatie overlijden.

Hoe ontstaat een longontsteking na griep?

Een longontsteking of pneumonie is een infectie van de luchtpijptakken (bronchiën) en de longblaasjes in de longen. De longblaasjes worden door de ontsteking gevuld met vloeistof, wat de zuurstofopname in het bloed belemmert. Vandaar het benauwde gevoel.

Virussen (zoals het influenzavirus, coronavirus en het rhinovirus) en schimmels kunnen longontstekingen doen ontstaan. Maar de meest voorkomende oorzaak is een bacterie.

De bacteriegroepen die het meest betrokken zijn bij een longontsteking na griep zijn Streptococcus pneumoniae (de pneumokok) en Staphylococcus aureus (de staphylococ). Die bacteriën leven in normale omstandigheden in de luchtwegen zonder dat ze problemen veroorzaken. Als ze dan toch eens in de longen komen, worden ze gedood en hoesten we ze gewoon weer uit.

Maar na een griepinfectie, die je luchtwegen aantast, ben je natuurlijk extra kwetsbaar voor een bacteriële longinfectie. De in normale omstandigheden goedaardige bacterie maakt dan handig gebruik van de kwetsbaardere longen en het verzwakte immuunsysteem om zijn slag te slaan. Gevolg: een longontsteking. De ontstekingsreactie door het immuunsysteem van het lichaam kan op een bepaald moment zelfs zodanig doorslaan dat de bloeddruk daalt en de andere organen van het lichaam te weinig bloed krijgen. Er treedt dan een multiorgaanfalen of sepsis op, wat een oorzaak van overlijden kan zijn. Elk jaar sterven mensen aan een longontsteking.

Artsen roepen patiënten op om alert te zijn voor de symptomen (zie onder) en vragen huisartsen om tijdig antibiotica voor te schrijven of zelfs iets sneller dan normaal.  

Wat zijn de symptomen van een longontsteking?

De symptomen van een longontsteking zijn vrijwel dezelfde als die voor griep. Het verschil is dat griepsymptomen na zo’n drie dagen overgaan, een longontsteking doet dat niet. Bij controle van de longen met een stethoscoop hoort de arts een knetterend geluid.

• Moeilijk, piepend ademen met eventueel pijn op de borst

• Benauwdheid

• Koorts, zweten en koude rillingen

• Hoesten en fluimen

• Vermoeidheid

• Snellere hartslag

• Soms bloed ophoesten

Heb je griep of pas griep gehad, wees dan alert voor deze symptomen. Houden de symptomen langer dan vier, vijf dagen aan, ga dan zeker langs bij de huisarts zodat die uit voorzorg snel een antibioticakuur kan opstarten. Een longontsteking kan enkel met zekerheid worden vastgesteld via een bloedanalyse en een röntgenfoto van de longen. Dan zijn witte vlekken te zien door de ophoping van vocht en afweercellen.

Waarom zijn er dit jaar meer bacteriële longontstekingen na een griep?

Een complicatie in de longen na een griepinfectie is niet ongewoon. Uit nieuw onderzoek blijkt dat het merendeel van de sterfgevallen tijdens de griepepidemie van 1918 waarschijnlijk te wijten was aan een bacteriële longontsteking. Logisch, aangezien in die tijd de antibiotica nog niet was uitgevonden.

Ook tijdens de covidpandemie is het een gekend probleem. Uit een analyse uit 2021 blijkt dat 16 tot 28 procent van de voor covid gehospitaliseerde patiënten ook aan een bacteriële longontsteking leed.

Maar waarom zijn het er dit griepseizoen zoveel? Artsen tasten nog in het duister. Zijn er meer of ziekmakendere bacteriën in omloop die de longen aantasten? Dat moet onderzoek de komende weken uitwijzen. Is onze afweer zwakker geworden na drie coronajaren? De meeste experts spreken dat tegen. Onze afweer is geen spier die je kunt trainen. En een periode van twee jaar van sanitaire maatregelen is niet genoeg om van ons kasplantjes te maken. Wat wel een rol speelt, is dat door het weglaten van de mondmaskers we nu meer worden blootgesteld aan ziektekiemen en de kans op ziekte groter is.

Dat de griep een zware comeback zou maken, was voorspeld. Iedereen kent intussen wel iemand met griep. Bovendien doen er momenteel twee soorten griep de ronde, influenza A en B. Ook het coronavirus en RSV zijn nog steeds aanwezig. Hoe meer patiënten met een virale infectie, hoe groter dus de kans dat er meer mensen met complicaties zijn.

Hoe wordt een longontsteking behandeld?

Een longontsteking wordt steeds behandeld met antibiotica, ook als nog niet is vastgesteld of het om een bacterie of virus gaat.

Zelfs als het met antibiotica snel beter wordt, is het van belang dat je de kuur helemaal uitdoet. Tot de bacterie uit het lichaam is. De hoest en vermoeidheid kunnen wel nog maanden aanhouden, ook als je voorheen kerngezond was.

Als de longontsteking een virale oorzaak heeft, zullen de antibiotica evenwel niet helpen.  Een longontsteking door een virus gaat dan vaak vanzelf over. 

Wat kun je doen als preventie?

Het is nog steeds niet te laat om een griepvaccin te nemen. De griepepidemie heeft nog geen piek bereikt. Het duurt een tweetal weken vooraleer de vaccinatie bescherming biedt. Er bestaan ook vaccins voor sommige types van pneumokokken. Die worden aanbevolen voor hoogrisicogroepen.

Daarnaast blijft het verstandig om goede wintergewoontes aan te houden: handen wassen, masker dragen, thuisblijven bij ziekte en goede ventilatie.