Last van rugpijn? Poets uw tanden!

Een verwaarloosd gaatje, een slecht passende kroon of gezwollen tandvlees: het zijn kwaaltjes die niet alleen pijn doen. Ze hebben ook een invloed op onze algemene gezondheid.

In België poetst 30 procent van de bevolking twee keer per dag de tanden. 20 procent van de Belgen gaat te laat naar de tandarts als er een zware ingreep nodig is. Volgens het Intermutualistisch Agentschap (IMA), dat de gegevens van de zeven ziekenfondsen samenbrengt, ging 54,6 procent ten minste één keer naar de tandarts tussen 2018 en 2020. Kauwen, proeven, lachen, verleiden, kussen: we doen heel wat met onze mond en dat heeft invloed op ons welzijn. Toch mag een stralende glimlach niet de enige reden zijn om er zorg voor te dragen: de mond vormt een van de eerste barrières tegen bacteriën.

Grootste bedreiging

Tandplak, een echt broeinest voor schadelijke bacteriën, is de grootste oorzaak van gaatjes en ontstekingen op het tandvlees. Als die mengeling van speeksel, voedselresten en bacteriën niet regelmatig wordt verwijderd – door twee keer per dag te poetsen – stapelt het tandplak zich op tussen en op de tanden. Het verkalkt dan tegen het tandvlees en je krijgt tandsteen, dat de schadelijkste bacteriën verspreidt.

De bacterie Streptococcus mutans produceert zuren die het tandglazuur aantasten. Bij Porphyromonas gingivalis bestaat het risico op parodontitis, een vergevorderde aandoening van het steunweefsel van de tand. Het begint met een simpele tandvleesontsteking: opgezwollen en gevoelig tandvlees dat bloedt bij het poetsen. Maar uiteindelijk kan het leiden tot parodontitis. Zonder behandeling kan het tandvlees zich terugtrekken en kunnen de tanden uitvallen

Die ziekmakende bacteriën kunnen doordringen tot de diepste lagen onder het tandvlees, de zogenoemde parodontale pockets. Zo vormen ze ook een bedreiging ver buiten de mond. Bacteriën in de adem en het speeksel, die vooral bij oudere mensen een longontsteking kunnen veroorzaken, komen zo in de bloedsomploop. Mensen met fragiel hartweefsel en -kleppen of klepprothesen kunnen een ontsteking van de binnenzijde van het hart krijgen. Zonder behandeling kan dat leiden tot hartfalen of een bloedprop.

Beroertes en kanker

Dat is niet alles. Die slechte bacteriën vormen ook een bedreiging voor de slagaders. Verschillende studies hebben aangetoond dat een parodontale aandoening zoals een chronische ontsteking de kans op hart- en vaatziekten met 1,3 vergroot. Onderzoekers vermoeden ook dat parodontitis ervoor zorgt dat cholesterol zich nog meer afzet in de bloedvaten en zo het risico op een beroerte toeneemt.

Daarnaast is er een link tussen parodontitis en een verhoogd risico op kanker. Ook hier zijn bacteriën de boosdoener. Wetenschappers aan de universiteit van New York publiceerden in Cancer Research een onderzoek over twee soorten kankerverwekkende bacteriën: Tannerella forsythia veroorzaakt keel- en slokdarmkanker en Fusobacterium nucleatum zou bijdragen tot darmkanker. Die laatste is bekend als de oorzaak van tandvleesontstekingen en kan dus uitzaaien naar het spijsverteringskanaal en een darmtumor kweken.

Diabetes

De staat van het tandvlees en diabetes worden ook onderling gelinkt in heel wat wetenschappelijke literatuur. De interactie tussen de twee aandoeningen gaat in beide richtingen. Diabetes gaat gepaard met een slechtere doorbloeding van de ledematen, een slechtere genezing van wonden en een verminderde ontstekingsreactie. Het vergroot ook het risico op parodontitis. Aan de andere kant kan parodontitis door signaalstoffen (cellen die worden geactiveerd bij een ontsteking om met elkaar te communiceren) af te scheiden de bloedsuikerspiegel bij diabetici laten stijgen. De ziekte bestrijden wordt zo nog moelijker.

Spierpijn

Het eerste gewricht dat je beweegt in je lichaam is het kaakgewricht. Het harmonieuze in elkaar haken van de bovenste tanden met de onderste – door tandartsen occlusie genoemd – bepaalt het evenwicht van het skelet. Een ontbrekende tand, een slecht passende kroon of brug… Elke minieme verschuiving kan een afwijking van de kaak veroorzaken. Er ontstaat een druk en het zwaartepunt van het lichaam wijkt af. Een slechte occlusie kan chronische hoofdpijn en duizeligheid veroorzaken of bijdragen tot knarsetanden, wat de slaap dan weer verstoort. Daarnaast heeft het ook een invloed op de ruggengraat, van de nek tot aan de onderrug. Pijnlijke en asymmetrische spierspanningen kunnen optreden: krampen, scheuren, peesontstekingen, pijn rond het schaambeen of een scheve hals.

Met ontbrekende of afgesleten tanden kun je ook moeilijk kauwen. Zelfs als die niet zichtbaar is, heeft een missende kies een invloed op het kauwen. De overgebleven tanden bewegen en verschuiven, omdat ze de plaats willen opvullen. Soms treedt er zelfs botverlies op rond de verloren tand, waardoor de stabiliteit van de naburige tanden en die van de tegenovergestelde kaak in het gedrang komt. Instinctief kauw je dan meer met de andere kant van je mond. Dat leidt tot vroegtijdige slijtage en een onevenwicht van de spieren: eerst de kaakspieren, dan de halsspieren, schouderbladen, lendenwervels en het bekken. De spijsvertering wordt moeilijker omdat het voedsel niet klein genoeg gekauwd wordt voor het in de maag belandt.

Overgewicht en stress

Minder goed kunnen kauwen, en dus ook eten, wordt problematischer naarmate je ouder wordt. Oudere mensen kunnen zo blootgesteld worden aan ondervoeding en de gevolgen daarvan. Ook de link tussen ontbrekende tanden en overgewicht en obesitas werd onderzocht. Slechts 21 van de 32 tanden hebben, verdriedubbelt het risico op overgewicht. De reden is vrij simpel. Als je een of meerdere tanden mist, wordt het kauwen ongelijk verdeeld. Resultaat: je kauwt minder, of minder makkelijk, en eet meer voedsel dat zacht, vettiger, zoeter en zetmeelrijker is. Groenten en fruit eet je nog amper.

Zo’n 15 procent van de mensen knarsetandt ’s nachts. Vaak komt dat door stress, intense mentale activiteit of een gebitsafwijking. Als iemand minstens drie keer per week knarsetandt gedurende zeker drie maanden, spreken tandartsen van slaapbruxisme. Symptomen zijn vermoeidheid, pijnlijke kaken of hoofdpijn bij het ontwaken. De druk kan uiteindelijk tandpijn en barsten of zelfs breuken veroorzaken. De druk op de kaak kan oplopen tot wel tweehonderd kilo. Knarsetanden is dus letterlijk afmattend voor het lichaam.

Tabak

Buiten het feit dat tabak, net als alcohol, de kans op mondkanker vergroot, vormt het ook een groot risico voor parodontitis. Bij elke trek aan een sigaret loopt de temperatuur in de mond op tot 70 graden. De roker heeft dat niet door, omdat speeksel een buffer is. De doorbloeding van het tandvlees vermindert, wat de genezing na een chirurgische ingreep vertraagt. Het tandvlees wordt ook vatbaarder voor tandplak. Tabak verhoogt de zuurtegraad en droogte in de mond door de antibacteriële eigenschappen van het speeksel aan te passen. Resultaat: zonder behandeling verzwakt het steunweefsel van de tand en treedt er meer tandbederf op. Volgens een Europees onderzoek dat werd gepubliceerd in Journal of Dental Research heeft een zware roker (iemand die meer dan vijftien sigaretten per dag rookt) gemiddeld twee tot drie keer meer kans om zijn tanden te verliezen dan een niet-roker.

Enkele weetjes

• Eén jaar na het verlies van een tand treedt er 25 procent botverlies op.
• 35 procent van alle rugpijn komt door slecht op elkaar passende tanden (malocclusie).
• De druk op de tanden van iemand met slaapbruxisme kan oplopen tot 80 à 120 kg/cm², ofwel het gewicht van een volwassen man op een enkele tand.
• De boven- en ondertanden hebben per dag zo’n 30 à 40 minuten contact met elkaar.

Vertaling: Lara Thierens