Last van etalagebenen? Zo wordt wandelen weer aangenaam

Bij verstopte slagaders in de benen werken oefeningen en een gezondere levensstijl het best. En toch worden in België nog veel mensen geopereerd. Dat moet veranderen.

Vroeg of laat krijgen we allemaal te maken met arteriosclerose, waarbij de bloedvaten langzaam vernauwen. Een ongezonde levensstijl, met overgewicht, weinig beweging, roken, diabetes type 2, een hoge bloeddruk en/of een hoge cholesterol, versnelt het proces. Vooral roken is nefast.

Dichtslibbende slagaders in de benen verhinderen dat zuurstofrijk bloed vlot door de beenspieren stroomt, wat leidt tot een zuurstoftekort bij het stappen. Bij de helft van de mensen gaat dat gepaard met stekende, pijnlijke krampen in één of soms beide kuiten tijdens inspanning. Eventjes stilstaan doet de pijn snel verdwijnen. Daarom staat de aandoening, die in medisch jargon ‘perifeer arterieel vaatlijden’ of ‘claudicatio intermittens’ wordt genoemd, ook bekend als ‘etalagebenen’: het lijkt alsof je even voor een etalage blijft staan, tot de pijn weer wegtrekt.

Pijnlijke kuitkrampen komen niet bij iedereen met claudicatio voor. De helft van de mensen heeft eerder vage klachten, zoals vermoeide benen, tintelingen in de benen, koude voeten, kalknagels… Het is soms wat zoeken naar de juiste diagnose. Om zeker te zijn zou de bloeddruk ter hoogte van de enkel gemeten moeten worden en vergeleken met de bloeddruk gemeten aan de arm (enkel-arm-index), maar weinig huisartsen hebben het apparaat in huis om dat te doen.

Bij een vermoeden van slagaderlijden wordt vaak doorverwezen naar een radioloog, voor een onderzoek dat de bloedvaten in beeld brengt. Vervolgens komt men met claudicatio bij een vaatchirurg terecht, die na verdoving een ballonnetje in de vernauwde slagader schuift, het bloedvat verwijdt en eventueel een stent inbrengt die het bloedvat openhoudt.

Levensstijlziekte

‘Binnen 2 jaar loopt het bij 40 % van de geopereerde mensen opnieuw fout’, zeggen de kinesitherapeuten Fons De Schutter en Bruno Zwaenepoel. ‘Perifeer arterieel vaatlijden is immers een levensstijlziekte. Als je niet gezonder gaat leven en vooral stopt met roken, slibben de bloedvaten snel weer dicht en ontwikkel je opnieuw klachten.’

Volgens internationale richtlijnen is vaatchirurgie niet de eerstekeuzebehandeling, maar moet je vooral veel wandelen. ‘Daar is geen discussie over, ook niet bij de vaatchirurgen’, stellen de kinesitherapeuten. ‘Maar het vraagt enige organisatie, die verder reikt dan een goedbedoeld advies om dagelijks te wandelen.’

Dankzij een goed onderbouwd dossier op basis van de richtlijn gaf de federale overheid financiering voor de opstart van een proefproject rond gesuperviseerde beweegtherapie. Kinesitherapeuten volgden een extra training als claudicatiotherapeut (op dit moment zijn er 38 opgeleid) en het Riziv zal voor enkele honderden patiënten het behandeltraject grotendeels terugbetalen (zie oproep).

‘Coaching is noodzakelijk’, vertelt De Schutter. ‘Vergelijk het met stoppen met roken: je arts kan je op het hart drukken dat je moet stoppen, maar zonder verdere coaching lukt dat bij hooguit 10 %. Met coaching verdubbel je de kans op slagen.’

Een claudicatiotherapeut volgt een specifieke training om mensen te motiveren en te begeleiden naar een gezondere levensstijl waarin bewegen centraal staat. ‘De therapeut stelt, in samenspraak met zijn patiënt, doelen op maat’, vult Zwaenepoel aan. ‘Wat vindt hij of zij belangrijk? Daar werken we naartoe.’

Ervaringen uit Nederland, waar claudicationet.nl een succes is, tonen dat mensen dankzij gesuperviseerde oefentherapie aan levenskwaliteit winnen, zelfs meer dan na vaatchirurgie. ‘Met een gezondere levensstijl doe je iets aan de oorzaak van je klachten.’

Overigens moeten ook patiënten die vaatchirurgie hebben ondergaan deze oefentherapie volgen, om herval te vermijden.

Van passief naar actief

Gesuperviseerde oefentherapie verbetert de gezondheid van je bloedvaten en zorgt onder andere voor de aanmaak van nieuwe bloedvaatjes in je benen. Daardoor kun je steeds verder stappen zonder pijn. Dat gaat niet zonder slag of stoot. ‘Mensen moeten meewerken, thuis oefenen en ze dienen hun levensstijl aan te passen’, zeggen De Schutter en Zwaenepoel. ‘En daar krijgen ze veel voor terug.’

Met een gezondere levensstijl vermindert niet alleen de pijn in de benen, maar slinkt ook het overgewicht, het risico op hartziekte en beroerte, verbetert de stemming en het psychisch welbevinden. Ten slotte worden niet alleen patiënten er beter van, ook de overheid kan flink besparen, door overbodige operaties te vermijden. In Nederland wordt 33 miljoen euro per jaar bespaard als 80 % van de mensen met claudicatio de gesuperviseerde beweegtherapie volgt en 80 % dat ook volhoudt.