Koerswijziging Broeders van Liefde: ‘Enkele fundamentalisten bezoedelen het debat’

‘Wie geconfronteerd wordt met ondraaglijk psychisch lijden, herziet zijn mening’, zegt expert Wim Distelmans over de koerswijziging van de Broeders van Liefde.

Wat vindt u van het standpunt van de Broeders van Liefde?

Wim Distelmans: Hun visietekst is voorzichtig en legt extra voorwaarden op die niet in de oorspronkelijke euthanasiewet staan. Dat recht hebben ze, maar het maakt de procedure wel zwaarder, misschien te zwaar. Het is wel heel belangrijk dat ze erkennen dat psychiatrische aandoeningen ondraaglijk lijden kunnen voortbrengen. Ook de Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie deed dat recent. Allemaal stappen in de goede richting.

Zal dat voor minder polarisering zorgen in het euthanasiedebat?

Distelmans: De Broeders van Liefde heb ik nooit ervaren als polariserend, ik heb altijd een goed en open contact met hen. De discussie wordt bezoedeld door maar een handvol principiële fundamentalisten die tegen euthanasie voor psychiatrische patiënten zijn. Ze zijn met weinigen, maar ze bemoeilijken een rustig gesprek.

Wijzen die tegenstanders er niet terecht op dat een gevoel van uitzichtloosheid net deel uitmaakt van sommige psychiatrische ziektebeelden?

Distelmans: Dat klopt, maar het is ook erg kort door de bocht. Voor wie op het terrein werkt, is het klaar en duidelijk dat ook psychiatrische aandoeningen gruwelijk lijden kunnen voortbrengen. Soms maakt dat deel uit van het ziektebeeld, maar evengoed hebben die patiënten al tientallen jaren allerlei soorten therapieën ondergaan. Wat moet je dan zeggen? Hou nog tien jaar vol? Nog twintig? Dat is toch onmenselijk? Bovendien is psychisch lijden ook voor terminale kankerpatiënten de belangrijkste reden voor een euthanasieaanvraag, zelfs bij wie de fysieke situatie redelijk comfortabel is. Net die uitzichtloosheid, dat verlies aan controle en zelfredzaamheid doet vragen naar euthanasie.

In Knack sprak ethicus Willem Lemmens (UA) over een ‘ongezonde sacralisering’ van euthanasie. Voelt u zich aangesproken?

Distelmans: Laat ik in herinnering brengen wat de liberale politica Jeannine Leduc altijd zei: ‘De breuklijn ligt niet tussen gelovigen en ongelovigen, maar tussen ervaringsdeskundigen en zij die nooit met de realiteit geconfronteerd worden.’ Ze gaf daarbij het voorbeeld van een politicus die hevig antiabortus was, maar wel met zijn zwangere dochter naar Nederland reed om er een te laten uitvoeren. De Broeders van Liefde bewijzen het: wie geconfronteerd wordt met dat lijden, stelt zijn mening bij.

Is de euthanasiewet voor verbetering vatbaar?

Distelmans: Die wet verplicht niemand om euthanasie aan te vragen, noch om het uit te voeren. Een bijzonder liberaal, in de filosofische zin van het woord, en volgens mij ideaal uitgangspunt. Uit de lezingen die ik twee tot drie keer per week geef, leer ik dat er verbeterpunten zijn. De voorafgaande wilsverklaring bijvoorbeeld: die maakt euthanasie enkel mogelijk in geval van een onomkeerbare coma. Maar mensen maken zich veel meer zorgen om andere onomkeerbare zaken, zoals dementie. Mensen zijn bang om niet meer te kunnen communiceren. Dat de voorafgaande wilsverklaring dan geen euthanasie toelaat, vinden ze onbegrijpelijk en frustrerend.