Kinderen met chronische pijn: wie helpt ze aan een oplossing?

Van de Vlaamse jongeren die chronisch pijn lijden ondervindt 14% hinder in het dagelijkse leven. Een multidisciplinaire aanpak is vaak aangewezen, maar jammer genoeg ontbreekt het voor jongeren aan georganiseerde zorg.

Lijden jongeren chronisch pijn, dan heeft die bij 1 op de 7 een matige tot ernstige impact op hun functioneren. Ze blijven thuis van school en vermijden buitenschoolse activiteiten, wat vaak gevolgen heeft voor hun sociaal leven en hun vriendschapsrelaties. Dat blijkt uit onderzoek van de Faculteit Psychologie van de UGent bij meer dan 10.000 Vlaamse kinderen en jongeren.

‘We spreken van chronische pijn als er gedurende minstens 3 maanden sprake is van aanhoudende klachten. Hoofdpijn, buikpijn en lage rugpijn zijn de meest voorkomende’, zegt kinder- en jongerenpsycholoog Eline Van Hoecke, coördinator van de afdeling medische psychologie voor kinderen en jongeren aan het UZ Gent. Ze raadt ouders aan niet onmiddellijk te ‘dramatiseren’ als een kind klaagt over pijn. ‘Luister en probeer de pijn in te schatten. Bij een zware maag-darminfectie of een appendicitis is uiteraard acute zorg nodig. Heeft het kind een infectie of operatie achter de rug of lijdt het aan een medische aandoening zoals reumatoïde artritis, dan kan de acute pijn weleens evolueren naar chronische. Dat heeft te maken met ons centraal zenuwstelsel, dat door pijn overgevoelig kan worden en meer pijnprikkels kan uitsturen. Is er niet meteen een fysiek aanwijsbare oorzaak en blijft de pijn beperkt, wacht dan even af. “Mijn buik doet pijn” betekent misschien “Ik heb geen zin om naar school te gaan, want daar is iets gebeurd wat ik niet zo leuk vond”. Door meteen naar de dokter te rennen en alle aandacht op de pijn te richten, creëer je vaak een vicieuze cirkel.’

Tussen de oren

Bij pijnklachten is de huisarts doorgaans de eerste zorgverlener die ouders consulteren. Is er sprake van specifieke chronische pijn, zoals neuropathische pijn (of zenuwpijn), dan kan ondersteuning met geneesmiddelen aangewezen zijn. Maar bij de meeste chronischepijnpatiëntjes wordt ook na tal van medische onderzoeken geen oorzaak gevonden. Pijn kan optreden zonder enige vorm van lichamelijk letsel of ziekte.

‘Huisartsen sturen patiënten weleens naar huis met de boodschap “We kunnen niets doen want er ís niets” of “Het zit tussen je oren”‘, weet Eline Van Hoecke. ‘Dat creëert negatieve gevoelens die het herstel zeker niet bevorderen. Beter is het te kijken naar een ander soort hulpaanbod. Bij chronische pijn bij kinderen is het net als bij volwassenen belangrijk het biopsychosociale model te hanteren. Pijn is een complex probleem waarbij behalve lichamelijke factoren ook psychische en sociale factoren een rol spelen. De diagnose en de behandeling vragen daarom een multidisciplinaire aanpak.’

Daar knelt het schoentje. Kunnen volwassen pijnpatiënten in ons land terecht in pijnklinieken, dan is er voor jongeren met chronische pijn voorlopig geen of weinig georganiseerde zorg. ‘Bijzonder jammer, want er bestaan prima behandelmogelijkheden’, stelt Van Hoecke. ‘In een georganiseerde pijnkliniek voor kinderen zouden verschillende zorgverleners – pediaters, psychologen, kinesisten – meteen samen kunnen bekijken wat het beste zorgtraject voor een bepaalde pijnpatiënt is. Dat bespaart ouders en patiëntjes vaak frustrerende rondes langs artsen apart. Uiteindelijk valt het ook voor de maatschappij minder duur uit.’

In onder meer de VS, Duitsland, Zweden en het Verenigd Koninkrijk is de overheid intussen wél overtuigd van de voordelen van zo’n aanpak. Bij ons bestaat er alleen in het Zeepreventorium in De Haan een echt zorgplan voor chronischepijnpatiëntjes. ‘Daar kunnen kinderen residentieel opgevangen worden als ambulante hulp geen oplossing biedt’, zegt Van Hoecke.

Medische hypnose

In het Gentse Universitair Ziekenhuis worden kinderen vanuit de afdelingen kindergastro-enterologie en kinderneurologie doorverwezen naar een psycholoog, respectievelijk bij chronische buikpijn- en hoofdpijnklachten. De eerste komen het vaakst voor bij lagereschoolkinderen, de tweede bij prepubers en pubers, vooral meisjes. ‘Mogelijk spelen naast psychologische factoren ook hormonale factoren een rol, maar zekerheid daaromtrent is er nog niet’, zegt Van Hoecke.

Na enkele gesprekken met de ouders en de jongere, over onder meer de intensiteit van de pijn en de gevolgen ervan, wordt een individueel behandelingstraject bepaald. ‘Vaak helpt medische hypnose, zeker bij chronische buikpijnklachten. Het kan de pijnprikkels in de hersenen verzwakken of zelfs helemaal doen verdwijnen. De eerste sessies gebeuren hier, waarna de patiënt thuis verder aan de slag kan met oefeningen op de smartphone. De duur van de behandeling is dikwijls evenredig met de duur van de pijn: hoe langer de klachten zich voordeden, hoe langer het duurt om er weer vanaf te geraken. Bij iets oudere adolescenten met chronische hoofdpijnklachten is de eerste doelstelling niet de pijn te verminderen. Dan werken we, zoals bij volwassenen, met de acceptance & commitment therapy (ACT), een vorm van gedragstherapie die helpt om jongeren ondanks de pijn toch een zo waardevol mogelijk leven te laten leiden.’