Blootstelling aan fijnstof en andere luchtvervuilers verhoogt de kans op ziektes, variërend van bronchiolitis bij baby’s tot covid-19 bij ouderen.
‘Er zal mogelijk getornd worden aan de verstrenging van de lage-emissiezone in Brussel’, zegt professor Daan Van Brusselen, kinderarts in de GZA-ziekenhuizen in Antwerpen. ‘De verstrenging moest de luchtvervuiling in de stad verder terugdringen door nog meer wagens te bannen. Maar wie dat plan op de helling zet, brengt de gezondheid van kinderen extra in gevaar. Dat kan niet de bedoeling zijn.’
Baby’s met RSV
Van Brusselen publiceert met een aantal collega’s in de European Journal of Pediatrics een studie die aantoont dat luchtvervuiling een opvallende rol speelt in het opduiken van bronchiolitis bij kinderen: een chronische infectie van de lage luchtwegen, die een benauwd gevoel en koorts kan uitlokken.
Ze treft vooral baby’s, die daarvoor niet zelden in het ziekenhuis moeten worden opgenomen. De vervuiling maakt kinderen gevoeliger voor infecties met virussen, zoals het beruchte respiratoir syncytieel virus, kortweg RSV.
‘RSV-bronchiolitis is de meest frequente oorzaak van ziekenhuisopname van kinderen in de westerse wereld en een van de belangrijkste wereldwijd’, stelt Van Brusselen.
‘In de winter liggen de kinderafdelingen van ziekenhuizen er vol door. Er zitten wel medische mogelijkheden in de pijplijn, zoals moeders vaccineren of antistoffen toedienen aan pasgeborenen, maar het feit dat een verbetering van de luchtkwaliteit ziekenhuisopname door bronchiolitis kan voorkomen blijft helaas onderbelicht.
‘Het is belangrijk dat beleidsmakers die beslissingen nemen over lage-emissiezones in de steden, daarvan op de hoogte zijn.’
Antwerpen is jammer genoeg een geschikte stad voor onderzoek naar het verband tussen luchtvervuiling en kindergezondheid. In The Lancet Planetary Health verscheen een studie die aantoont dat ’t Stad wereldwijd tot de recordhouders qua stikstofoxidevervuiling behoort – een factor uit de uitlaatgassen van het verkeer die de hoeveelheid fijnstof in de lucht beïnvloedt.
Minder strenge lage-emissiezone maakt ziek.
Van Brusselen en zijn collega’s gingen concreet na of er een link is tussen het voorkomen van bronchiolitis en de plek waar een kind woont. Ze vonden een opvallend verband tussen de mate waarin kinderen de voorbije maand aan ‘grof fijnstof’ werden blootgesteld en de kans dat ze in het ziekenhuis belandden met bronchiolitis.
Bovendien konden ze aantonen dat het effect het grootst is bij kinderen die naar de crèche gaan. Mogelijk liggen crèches doorgaans in drukkere straten dan de woningen van de kindjes, waardoor het effect er zwaarder doorweegt, maar dat zou bevestigd moeten worden door verkeersstudies. In ieder geval is het duidelijk dat luchtvervuiling de gezondheid van baby’s in gevaar kan brengen.
Ultrafijnstof in klaslokalen: ‘De situatie blijkt veel erger dan gedacht’
Extra kwetsbaar
De link tussen luchtvervuiling en bronchiolitis heeft te maken met het feit dat fijnstof en andere vervuilers een chronische beschadiging van de luchtwegen veroorzaken, waardoor virussen als RSV gemakkelijker een lichaam kunnen infecteren. Hetzelfde effect speelt een belangrijke rol in de vatbaarheid voor covid-19.
In het vakblad Cardiovascular Health werd aangetoond dat wereldwijd 15 procent van de slachtoffers van het coronavirus nog geleefd zou hebben als ze niet met chronische luchtvervuiling te kampen hadden gehad. Voor ons land, met zijn alomtegenwoordige luchtvervuiling, ging het zelfs om 21 procent, vooral in de oudere bevolkingscategorieën.
Vorig jaar legden wetenschappers van de KU Leuven in Science of the Total Environment een rechtstreeks verband tussen het voorkomen van ernstige infecties met het coronavirus en diverse aspecten van de luchtvervuiling in Brussel – de stad die nu haar lage-emissiezonepolitiek wil afzwakken. In Environmental Research verschijnt binnenkort een studie van Nederlandse onderzoekers die aantoont dat fijnstof en stikstofvervuiling zowel de incidentie als de ernst (de mate van ziekenhuisopnames) van corona-infecties verhoogden.
Het gaat trouwens niet uitsluitend om stikstofoxiden uit het verkeer. Ook de ammoniakuitstoot uit de landbouw verhoogt de kans op ernstige infecties. Verkeer en landbouw versterken elkaar in hun funeste effect op de volksgezondheid.
Volgens de EU-normen kreeg minder dan 1 procent van de Europese stadsbevolking met te hoge luchtvervuiling te maken, maar volgens de nieuwe WHO-normen was het liefst 97 procent.
Het vakblad Science presenteerde onlangs een lange lijst van infecties en aandoeningen die uitgelokt kunnen worden door luchtvervuiling. Vervuiling kan ‘de meeste organen’ in ons lichaam beïnvloeden en ‘een breed gamma aan fysiologische veranderingen’ induceren, waardoor organen minder goed gaan functioneren en ziektebeelden kunnen vertonen.
Wereld Astma Dag: 10 tips om de hoeveelheid fijnstof te beperken tijden het koken
Astma bij kinderen
De analyse in Science belicht een discrepantie tussen de normen voor luchtvervuiling die de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) voorstelt en die van de Europese Unie (EU). In de herfst van 2021 verlaagde de WHO de ‘veilige normen’ voor fijnstof en stikstofoxiden, hoewel ze aangaf dat zelfs met concentraties onder die normen er problemen met de gezondheid kunnen opduiken.
De verlaagde drempelwaarden hadden een groot effect op de Europese situatie. Volgens de EU-normen kreeg toen minder dan 1 procent van de Europese stadsbevolking met te hoge luchtvervuiling te maken, maar volgens de nieuwe WHO-normen was het liefst 97 procent.
Collega’s van kinderarts Van Brusselen rapporteerden dat geen enkele school in Antwerpen de WHO-normen voor luchtkwaliteit haalt. Astma bij kinderen is een van de aandoeningen die aan luchtvervuiling gerelateerd zijn.
In 2020 zouden er in de EU zo’n 275.000 mensen gestorven zijn aan de gevolgen van blootstelling aan fijnstof, maar de analisten van Science wijzen erop dat de effecten veel hoger kunnen zijn, vooral omdat de impact van een chronische blootstelling aan lagere concentraties van vervuilers systematisch onderschat wordt.
Vanuit het standpunt van de volksgezondheid kan er dus niet streng genoeg tegen luchtvervuiling worden opgetreden. Helaas zit de strijd voor een betere leefomgeving de laatste maanden in Europa, onder druk van boeren- en andere lobby’s, in de hoek waar de klappen vallen.
Nu ook link tussen fijnstof en borstkanker: ‘Wie meer luchtvervuiling ondergaat, is kwetsbaarder’
