Karl Vrancken: ‘Ook PFAS-concentraties in voedingsproducten op onverdachte locaties’

De stoffen PFAS worden teruggevonden in voedingsproducten in de buurt van verontreinigde locaties, maar ook op onverdachte locaties. Dat blijkt uit een tussentijds rapport dat Vlaams opdrachthouder Karl Vrancken woensdag voorstelde in de Vlaamse Commissie Leefmilieu. De achtergrondwaarden in Vlaanderen zijn wel vergelijkbaar met de rest van Europa.

Karl Vrancken, opdrachthouder voor de Vlaamse regering in het PFOS-dossier, gaf woensdag een stand van zaken in aanloop naar zijn tweede tussentijdse rapport, gepland in maart. Een week eerder raakten daarrond al nieuwe onderzoeksresultaten bekend. Daarin stond onder meer dat in heel Vlaanderen al 803 brandweerterreinen zijn aangeduid als risicosite voor de aanwezigheid van PFAS. Van 51 locaties werd al uitgeklaard dat er geen ‘PFAS verdachte activiteiten’ plaatsvonden. Opdrachthouder Vrancken ging tijdens zijn presentatie dieper in op de aanwezigheid van PFAS in voeding.

Een steekproefonderzoek van het Federaal Agentschap voor de Voedselveiligheid (FAVV) toonde aan dat PFAS ook werden teruggevonden in stalen op onverdachte locaties, en dus niet enkel bij de ‘hotspots’ van PFAS-vervuiling. De PFAS worden vooral teruggevonden in eieren en vlees van dieren die buiten lopen. ‘De achtergrondwaarden die we daar meten zijn niet hoger dan in de rest van Europa’, nuanceert Vrancken. ‘In het Vlaamse profiel zijn er iets hogere concentraties in bijvoorbeeld eieren, maar dan weer lagere bij runderen.’

Een specifiek onderzoek op honing wees op de aanwezigheid van PFAS, zelfs in onverdachte gebieden. PFOS werden dan weer in minder dan 10 procent van de honingstalen aangetroffen. ‘Op basis van deze resultaten werd imkers afgeraden om bijenwas en stuifmeel te gebruiken in de buurt van verontreinigde locaties.’ Ook in stalen van gft-afval en compost werden PFAS-concentraties boven de norm gedetecteerd. Het is echter moeilijk om daar een duidelijk profiel in te scheppen, omdat het gaat om een enorm heterogeen materiaal.

‘Maar ondertussen blijft het afgeraden om eieren en grond bij het tuin- en keukenafval te voegen in die hotspotzones’, zegt Vrancken. ‘Er is ook nog onvoldoende duidelijkheid over mogelijke doorvergiftiging: als we die compost gebruiken als bodemverbetering, gaat er dan verdere vergiftiging zijn naar de groenten toe? Daar is verdere informatie over nodig, om te kijken hoe die keten werkt.’

‘Uitfaseren PFAS moet absoluut een element zijn bij aanpak van deze crisis’

Het maximaal uitfaseren van de productie van PFAS moet op de middellange termijn absoluut deel uitmaken van de aanpak van deze milieucrisis. Maar streven naar nul PFAS in alles wat we vanaf nu tegenkomen, is volgens Vrancken niet realistisch.

Sinds de start van de PFAS-affaire heeft Vlaanderen zich volgens Vrancken veel actiever aangesloten bij een initiatief van een aantal Europese lidstaten om die uitfasering te bepleiten. ‘Die uitfasering richt zich op het verbieden van alle niet-essentiële gebruiken. De discussie zal daar zeker gaan over wat als een essentieel gebruik aanzien wordt.’

De discussie over dat essentieel gebruik loopt, zegt Vrancken. ‘Ik denk aan brandwering in datacenters en wrijvingsvrije overbrengingen in bijvoorbeeld windmolens. Bij die categorieën zal telkens bekeken moeten worden of er alternatieven beschikbaar zijn of op korte termijn ontwikkeld kunnen worden.’

In dat scenario blijven er met andere woorden productiesites voor PFAS bestaan, en daar moet volgens Vrancken een duidelijke wetgeving voor worden ontwikkeld. ‘Het idee dat er volgend jaar geen PFAS meer gaan toegelaten zijn, moeten we vergeten. Maar er is wel een heel duidelijk streven om het maximaal uit te faseren.’