Zwangerschap en kanker: ‘Schrijf borstafwijkingen niet zomaar toe aan hormonen’

Alarmerende symptomen van kanker worden al te vaak genegeerd tijdens een zwangerschap. Uit voorzichtigheid én uit medische koppigheid.

‘Harde knobbeltjes in de borst, een veranderend uitzicht, ingetrokken tepel, knobbeltje in de oksel… Geen enkele keer gingen de alarmbellen af bij de gynaecologe’, zucht Marion Vermee. Eind 2022 verloor ze haar dochter aan een late diagnose van borstkanker. ‘Steeds weer werden de klachten weggewuifd en toegeschreven aan de zwangerschap. Hoe is het mogelijk dat een gynaecoloog dat niet weet?’

Jennifer (41) overleed een klein jaar nadat ze het leven had gegeven aan haar donorkindje Annabel. De twee harde knobbels die ze in september 2021 voelde, schreef de gynaecologe na een echografie toe aan de melkproductie. Jennifer hoefde zich geen zorgen te maken. In de maanden daarop werden de knobbels steeds groter en namen ze de hele borst in. Nog steeds vond de gynaecologe dat geen reden tot ongerustheid. Wat het dan wel was? Dat wist de gynaecologe niet. Een collega raadplegen vond ze niet nodig.

De linkerborst van Jennifer bleef hard en klein en vertoonde op een dag een naar binnen getrokken tepel. ‘Ik heb twaalf jaar geleden zelf borstkanker gehad’, zegt Marion. ‘Dat ben ik te weten gekomen door datzelfde symptoom. Maar volgens de gynaecologe was er nog steeds niets aan de hand, want “er kunnen zoveel oorzaken zijn voor een naar binnen getrokken tepel”. Ze hield vast aan de eerste echo, waar niets op te zien was.’

Op 2 februari 2022 werd Annabel geboren. Het geluk was van korte duur. Jennifer voelde een knobbeltje in haar linkeroksel. Het verplegend personeel van het ziekenhuis suste haar dat het om babyblues ging. Het zou wel overgaan. En omdat de vaste gynaecologe niet de moeite had genomen om de eerdere knobbeltjes in het medische dossier te noteren, vond de gynaecologe van het ziekenhuis het niet nodig om verder onderzoek uit te voeren. ‘Toen ik de behandelend gynaecologe vroeg waarom ze dergelijke alarmtekens niet had vermeld, was haar antwoord: “Er wordt zoveel verteld, dan kan ik alles wel opschrijven.”’

Jennifer kreeg uiteindelijk hevige pijnen en kon niet meer uit de voeten. Een scan toonde dat de kanker was uitgezaaid, de chemokuur was zonder succes. Marion: ‘Was het arrogantie, domheid of onverschilligheid? Had mijn dochter nog geleefd als er wel adequaat was opgetreden? Ik zal het nooit weten. Wat ik wel weet, is dat mijn dochter nooit de kans heeft gekregen om te genezen, ze verloor zes kostbare maanden. Dat maakt het des te moeilijker om haar verlies een plaats te geven.’

Gevorderd stadium

‘Ruwweg schatten we dat 1 op de 2000 tot 3000 zwangerschappen een borstkanker ontwikkelt’, zegt Frédéric Amant, gynaecologische oncoloog in UZ Leuven. Dat zijn enkele tientallen vrouwen per jaar in België.

Doorgaans komt de ziekte in een meer gevorderd stadium voor als ze vastgesteld wordt tijdens de zwangerschap. ‘Dat komt omdat zwangerschapsveranderingen in het lichaam het klinisch onderzoek naar borstkanker bemoeilijken’, verduidelijkt Amant. ‘We zijn ons daarvan bewust. Daarom roepen wij artsen via allerlei richtlijnen op om snel genoeg over te gaan tot bijkomend onderzoek als een patiënte met mogelijke alarmsignalen komt aankloppen.’

‘Bij de minste twijfel moeten artsen extra onderzoek uitvoeren’, benadrukt Amant. ‘Nu wordt dat nog te vaak uitgesteld omdat een patiënte zwanger is. Toch is een mammografie mogelijk tijdens de zwangerschap. De straling gebeurt op afstand, de dosis is niet de zwaarste en de baby wordt afgeschermd. Er zijn bovendien nog andere onderzoeken mogelijk, zoals een MRI. Dat gebeurt met magnetische golven en is veilig.’

‘Gynaecologen hebben de waarheid niet in pacht, maar als arts sta je er niet alleen voor. Er is altijd interdisciplinair overleg mogelijk. Vraag het advies van een radioloog of van een collega’, adviseert Amant.

Ook voor de vrouw is de borstkanker moeilijker te detecteren. Er gebeurt van alles in het lichaam. De borsten veranderen. Soms is het een eerste zwangerschap en weten jonge vrouwen niet wat ze moeten verwachten. Bovendien komen de knobbeltjes tijdens een zwangerschap pas later aan het licht. De zwangerschap maskeert als het ware de kanker.

Er zijn nog kankers die zich al eens durven weg te stoppen achter een zwangerschap, vertelt Amant. ‘We zien soms darmkanker in een vergevorderd stadium. Vrouwen hebben last van de buik en rug, en ervaren af en toe wat bloedverlies, maar dat schrijven ze toe aan de zwangerschap.’

Een vroege diagnose van kanker is belangrijk voor de overlevingskansen. Zo is borstkanker bij jongere vrouwen over het algemeen agressiever, minder hormoongevoelig en minder makkelijk te behandelen. Het is de meest voorkomende tumor in de leeftijdscategorie waartoe ook zwangere vrouwen behoren.

Amant: ‘Een ernstige ziekte is vaak het laatste waar zwangere vrouen aan denken. Maar een zwangerschap beschermt je niet tegen ziekte.’

Woede

Ook Marion Vermee wil dat zwangere vrouwen zich niet langer laten afschepen als ze ongerust zijn over hun borsten. Voor artsen heeft ze deze boodschap: ‘Blijf niet vastzitten in een tunnelvisie, zoek verder en vraag raad aan collega-artsen. Als vrouwen ongerust zijn, moeten artsen daar correct op reageren. Schrijf borstafwijkingen niet zomaar toe aan hormonen.

‘De wens van mijn dochter is dat zorgverleners beseffen dat ze uiterst voorzichtig moeten zijn. We wonen in een land dat aan de top staat in kankeronderzoek en -behandeling, maar borstkanker in de zwangerschap blijft een blinde vlek. Door het verhaal van Jennifer te vertellen, hoop ik dat haar dood niet voor niets is geweest en kan ik zelf een stukje van mijn woede kwijt, zodat ik aan het rouwproces kan beginnen.’