Is verzurende voeding de oorzaak van westerse beschavingsziektes?

Bekende Hollywoodsterren dwepen al langer met het alkalische of zuur-basedieet. Wat wordt er bedoeld en wat zeggen de experts?

Deel alles wat je eet op in verzurende en basische voeding, beperk de opname van voedingsmiddelen uit de eerste categorie tot maximum 20 procent, en eet minimum 20 procent van het tweede. Zo luidt het weleens in de alternatieve diëtiek, die ongemakken en ziekten gaande van zweetvoeten en slechte adem over maagklachten tot osteoporose toeschrijft aan de zogenaamde verzuring van ons lichaam. Sommige voedingsdeskundigen gaan nog een stap verder : niet alleen een verkeerd eetpatroon met te veel verzurende voeding zadelt ons op met allerhande “verzuringsziekten”, ook negatieve gedachten en gevoelens als angst, woede en jaloezie belasten lichaam en geest met verzuring en maken ons ziek of depressief.

Van urinezuur tot melkzuur

Wat moeten we verstaan onder dat zuur-base-evenwicht, en wat is het belang ervan? Biometricus Peter Deriemaeker van de vakgroep Menselijke biometrie en biomechanica van de Vrije Universiteit Brussel : ‘Het zuur-base-evenwicht in ons lichaam is een complex iets waarrond je niet zomaar eenvoudige theorieën of adviezen kan formuleren. In de literatuur gebruikt men de term onder meer met betrekking tot het bloed en de urine, waarvan de pH of zuurgraad kan gemeten worden. Hoe hoog of hoe laag die is, hangt af van de hoeveelheid zure of basische stoffen erin. Het is de bedoeling dat die pH binnen bepaalde grenzen blijft. Heel wat processen in ons lichaam gaan gepaard met de productie van zuren. Een gezond, goed functionerend lichaam zal automatisch een neutraler, meer basisch milieu creëren door het mogelijke teveel aan zuren door een aantal controlemechanismen in onder meer de nieren automatisch te bufferen.’ Alleen bij ernstige, uitzonderlijke aandoeningen zoals een nierinsufficiëntie kunnen grote veranderingen in het zuurgehalte van het bloed optreden en kan een echte “verzuring” van het bloed voorkomen. Ook melkzuur, dat geproduceerd wordt bij zware spierinspanningen, kan in bepaalde omstandigheden het zuur- base-evenwicht in het bloed wijzigen en daardoor in zeldzame gevallen voor gevaarlijke situaties zorgen.

Niet alleen onze vertering en onze stofwisseling bestoken ons lichaam dagelijks met zure resten, ook het eten van te veel “verzurende” voedingsmiddelen kan leiden tot een verstoord zuur-base-evenwicht, zo stellen sommigen. Omdat onze longen, nieren en huid die overschot aan afvalstoffen niet meer kunnen afvoeren, gaan ze zich vastzetten in onze spieren, weefsels, gewrichten en hersenen en worden we ziek, zo gaat het verder. Niet van de ene dag op de andere, want “verzuring is een sluipend proces dat start met milde klachten, maar op termijn kan het ontaarden in onder meer reuma, osteoporose, vruchtbaarheidsproblemen, chronische vermoeidheidsklachten en depressies”. Kortom, volgens deze theorie vinden ziekten hun oorsprong in de graad van verzuring van het lichaam en de hoeveelheid opgestapelde afvalstoffen. Hebben we al een of andere ziekte onder de leden, dan zou het mijden van “zure” voeding ten gunste van “basische” of alkalische voeding daar een positief effect op hebben.

Ziekten in het Westen

Hoe aannemelijk dit alles op het eerste gezicht ook mag klinken, over het precieze effect van voeding op ons zuur-base-evenwicht bestaan er voorlopig alleen maar vermoedens. Deriemaeker : ‘Harde wetenschappelijke bewijzen zou men enkel kunnen vergaren door proefpersonen decennialang zogezegd verzurende voedingsmiddelen te laten eten, en na te gaan wat de gevolgen daarvan zijn. Dat kan natuurlijk niet. Dat het westerse voedingspatroon is geëvolueerd van eerder basisch naar zuur en dat vooral wij te kampen hebben met zogenaamde beschavingsziekten, staat wel als een paal boven water. Anderzijds is de gezondheid van je lichaam een volledig plaatje. Behalve voeding spelen er nog heel wat andere factoren.’

Een veelgehoorde theorie over verzuring luidt dat een te grote zuuraanbreng (hoofdzakelijk via eiwitten) osteoporose veroorzaakt. In een poging de bloed-pH te neutraliseren gaat het lichaam bij een chronische zuurbelasting calcium aan het skelet onttrekken en zichzelf consumeren. Hierdoor verlaagt zogezegd de botmassa, worden onze botten brozer en krijgen we botontkalking. ‘Over zuuraanbreng als risicofactor voor osteoporose bestaat geen eenduidigheid’, zegt Peter Deriemaeker. ‘Eiwitten lijken wel degelijk een zuur effect te hebben op ons lichaam en botontkalking te bevorderen. Tegenstrijdig genoeg stimuleren ze ook de aanmaak van het bot. Welke invloed ze hebben, hangt grotendeels af van de rest van het voedingspatroon, maar ook van de genetische achtergrond, leeftijd en geslacht. Bepaalde onderzoeken suggereren dat een dieet rijk aan plantaardige voedingsstoffen een meer alkalisch effect heeft op het lichaam dan vleesrijke voeding, en dus beter beschermt tegen osteoporose. Maar alleen voldoende lichaamsbeweging maakt de botten gegarandeerd sterker en beschermt ze tegen breuken.’

Het advies van de piramide

Net als bij osteoporose bestaat er bij andere chronische “verzuringsziekten” geen duidelijk of wetenschappelijk bewezen rechtstreeks verband met een te “zuur” voedingspatroon.

Uit vrees voor verzuring de voeding gaan indelen in strikte lijstjes, alle “zuurvormers” schrappen en alleen overleven op groenten en fruit (laat staan preparaten met basencomplexen innemen) is geen gezonde optie. Dat wil niet zeggen dat voeding helemaal geen invloed heeft op het al dan niet voorkomen van bepaalde aandoeningen. Peter Deriemaeker : ‘Een tekort of een teveel aan bepaalde voedingsstoffen kan je functioneren beïnvloeden, dat staat vast. Op basis van wetenschappelijke bewijzen werden er daarom gezonde voedingsaanbevelingen geformuleerd in de vorm van de voedselpiramide. Wat daarin wordt geadviseerd, sluit enigszins aan bij de aanbevelingen om meer zogenaamd ‘basisch’ dan wel ‘zuur’ te eten en meer groenten en fruit op het menu te zetten.’