Is ‘eco’ lichaamsverzorging gezonder?

Natuurlijke of biologische producten zouden beter zijn voor de gezondheid, althans zo beweren de producenten zelf. Of is het toch vooral een marketingpraatje?

Dagcrème met ingrediënten uit biologische landbouw, natuurlijke shampoo die gegarandeerd vrij is van parabenen en sulfaten, biologische make-up, 100% plantaardige handcrème, vegan lippenbalsem: eco is in. Consumenten hechten steeds meer belang aan natuurlijke en biologische bestanddelen, ook in beauty- en verzorgingsproducten. De tijd is voorbij dat je die alleen in biowinkels, reformzaken en gespecialiseerde webshops vond. Ook de grote merken meten zich vandaag een milieuvriendelijk imago aan en nemen een ‘groene’ lijn op in hun gamma.

Wat betekenen al die termen als het over cosmetica gaat? ‘Ze worden vaak onterecht op een hoop gegooid’, zegt Vera Rogiers, VUB-prof gespecialiseerd in in-vitro-toxicologie en dermato-cosmetologie. ‘Natuurlijk’ staat voor: gemaakt met ingrediënten uit de natuur. Denk aan kruiden, planten en bloemen. De term “natuurlijk” is niet beschermd en mag dus op elk cosmetisch product gezet worden, ook als de hoeveelheid natuurlijke ingrediënten minimaal is. Een fabrikant die zijn product natuurlijk noemt, bedoelt in de praktijk vooral: vrij van een aantal ingrediënten die de reputatie hebben dat ze schadelijk zouden zijn, zoals parabenen, sulfaten en minerale oliën. “Biologisch” of “organisch” – beide termen betekenen min of meer hetzelfde – gaan nog een stapje verder: de natuurlijke grondstoffen die gebruikt worden zijn afkomstig uit biologische landbouw, dus geteeld zonder kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen. Ook hier geldt: als een product zichzelf biologisch noemt, weet je nog niet hoeveel ingrediënten effectief biologisch geteeld zijn.’

Betrouwbare labels

Het is dus niet vanzelfsprekend om als consument te achterhalen hoe natuurlijk of biologisch je nachtcrème of kleurshampoo is. Bestaat er een ecolabel dat enige garantie kan bieden? ‘Er is niet 1 keurmerk, er zijn er honderden’, zegt Rogiers. ‘Ze claimen allemaal dat ze Europees of internationaal zijn en zien er officieel uit, terwijl ze in werkelijkheid meestal privélabels zijn van firma’s die zich hierin specialiseren. Soms heel misleidend.’

Wel betrouwbaar is het EU Ecolabel, benadrukt Rogiers. ‘Dat officiële Europese milieukeurmerk is er voor een heleboel productgroepen en slechts in beperkte mate voor cosmetica. Per productgroep wordt voor de volledige levenscyclus nagegaan welke criteria de milieu-impact kunnen verkleinen. Het EU Ecolabel is er momenteel alleen voor rinse-off cosmetics, zoals douchegel, zeep of shampoo. Het gaat dus om producten die snel worden afgewassen, in tegenstelling tot zogenaamde leave-on-producten zoals huidcrèmes en make-up. Ze moeten dan wel aan de gestelde criteria voldoen: biologische afbreekbaarheid, afvalvriendelijke verpakking en lage watervervuiling.’

Naast het EU Ecolabel zijn er nog enkele labels met enige betekenis voor ecologische cosmetica. Cosmos Natural en Cosmebio Eco bijvoorbeeld, of het Franse Ecocert Bio-label. Ecocert richt zich op de milieuvriendelijke productie van biologische cosmetica, voedingsmiddelen en kleding. ‘Om dat label te krijgen, moeten landbouwers en producenten milieuvriendelijk te werk gaan. Een deel van de cosmetische ingrediënten moet ook afkomstig zijn uit biologische landbouw.’

Veiligheid eerst

Rogiers wijst er met klem op dat ecologie en veiligheid verschillende begrippen zijn. ‘Consumenten gaan ervan uit dat natuurlijke of biologische producten beter zijn voor de gezondheid. De producenten stellen dat ook graag zo voor. Maar dat is toch vooral een marketingargument.’

De waarheid is: zowel natuurlijke als synthetische stoffen worden streng gecontroleerd op hun veiligheid en moeten voldoen aan de Europese cosmetische wetgeving. Rogiers is ondervoorzitter van het Scientific Committee on Consumer Safety (SCCS), een deel van de Europese Commissie dat verantwoordelijk is voor de veiligheid van cosmetica. ‘We onderzoeken elk ingrediënt dat een probleem kan vormen voor de menselijke gezondheid. Ik kan je verzekeren: de legale cosmetische producten, dus de producten die bij ons in de winkel liggen, zijn veilig. Of er nu “natuurlijk” of ‘biologisch” op staat of niet.’