Je hebt een implantaat in je lijf en het loopt mis. Waar kan je terecht? Dat is niet zo eenvoudig. ‘Als je zo’n dossier voor de rechtbank brengt, ben je al snel vertrokken voor een procedure van tien tot vijftien jaar.’
Eerder brachten we in de Implant Files al de getuigenis van Mario (*), die een verbrokkelde prothese uit zijn rug moest laten halen. Het bedrijf dat de prothese had gemaakt, was intussen al failliet. Mario kende niet eens de naam van kantoor waar het bedrijf verzekerd was. Waar moet Mario nog terecht om al zijn medische kosten terug te claimen?
Bij Rosalie (*) liep het vijf jaar geleden fout met haar heupprothese. ‘De thriller stopt niet na het krijgen van een nieuwe prothese, ze duurt je leven lang. Door de cobalt en chroom zijn mijn been en spieren onherstelbaar aangetast. Maar bij de politieke wereld krijg ik geen gehoor. Naar mij luistert niemand.’
‘Sinds ik een implantaat heb, hoor ik een constant geronk in mijn schedel dat er vroeger nooit was. Erger is dat ik ook een bijkomend getik hoor in mijn oor. ‘
Katja, docente Germaanse talen en Italiaans, heeft een erfelijke ziekte. Door de verkalking van haar gehoorbeentjes geven die minder goed trillingen door. Zo kreeg ze gehoorproblemen en oorsuizen. In juni 2017 liet Katja in een Vlaams universitair ziekenhuis een kleine prothese inplanten om de geleiding van de hoorbeentjes te verbeteren. ‘Dat verliep heel positief’, zegt ze. ‘Mijn gehoor is stukken beter en het het geruis aan dat oor was weg. In januari 2018 ben ik aan mijn andere oor geopereerd. Sinds ik ook daar een implantaat heb, hoor ik een constant geronk in mijn schedel dat er vroeger nooit was. Erger is dat ik ook een bijkomend getik hoor in datzelfde oor. Dat gekraak en getik zijn geen normale complicaties. Ze staan nergens beschreven als mogelijke bijwerkingen. Ik had me laten opereren om van mijn gehoorproblemen af te geraken, en nu heb ik dit aan de hand. Ik wil er niet dramatisch over doen, maar het is een constante last die ik dagelijks meedraag. Mijn levenskwaliteit is erop achteruit gegaan.’
Katja liet opnieuw een scan nemen van haar binnenoor. ‘Volgens het verslag van de radioloog zit mijn prothese te diep. Maar mijn arts beweert dat alles perfect in orde is en stuurde me gewoon wandelen. Een herinterventie zou niet zonder risico zijn, kreeg ik ook nog te horen. Wat moet ik nu doen? Een tweede opinie vragen aan een andere specialist? Toch opnieuw laten opereren? Of met het gekraak en getik leren leven?’
Fonds voor Medische Ongevallen
Sinds 2012 kunnen patiënten bij het Fonds voor Medische Ongevallen – een onderdeel van het RIZIV- een aanvraag indienen voor schade die het gevolg is van een geneeskundige verstrekking. Het fonds komt wel enkel tussen wanneer arts en ziekenhuis niet aansprakelijk zijn voor de schade. Met andere woorden: wanneer ze geen fout hebben begaan.
Negen op de tien medische ongevallen gebeuren in het ziekenhuis, zo blijkt uit cijfers die het Fonds voor Medische Ongevallen vorige week vrijgaf. Vooral in het operatiekwartier loopt het niet altijd zoals gehoopt. Bijna een derde van de problemen situeren zich in de orthopedie, met heupen en knieën. Met als gevolg dat ook een op de vier medische fouten leidt tot letsels die de bewegingsvrijheid van een patiënt aantasten.
Eind december 2017 had het fonds al 4273 aanvragen binnengekregen. Maar de behandeling van de dossiers laat lang op zich wachten. Ongeveer 6 op de 10 dossiers waren eind vorig jaar nog steeds in behandeling. De Standaard maakte de problemen bij het fonds publiek. Het heeft net een audit van de FOD Volksgezondheid achter de rug, die blootlegde dat er dringend moet worden ingegrepen in de aanpak van het fonds, omdat het met een flinke achterstand kampt. Er komt nu nog een tweede doorlichting, door het Rekenfonds.
Medtechbedrijven zijn meestal mastodonten die over een legertje verzekeraars en advocaten beschikken waar de patiënt niet altijd is tegen opgewassen.
Opmerkelijk: 80 procent van de aanvragen die het fonds behandelde, wordt bestempeld als ‘een complicatie’. Geen medische fout dus. Geen ongeval. Geen verantwoordelijkheid. Geen aansprakelijkheid. Niemand die de blunder op zich neemt.
Wanneer het om een vergissing gaat met een implantaat, kunnen de arts en het ziekenhuis hun aansprakelijkheid afwimpelen op de fabrikant van het medisch toestel. Waardoor de verzekeraar van het bedrijf moet worden gecontacteerd. Geen eenvoudige klus, want medtechbedrijven zijn meestal mastodonten die over een legertje verzekeraars en advocaten beschikken waar de patiënt niet altijd is tegen opgewassen.
Neem het PIP-verhaal met de lekkende borstimplantaten uit 2010. Al werd de malafide fabrikant veroordeeld, toch zijn er nog steeds gerechtelijke procedures aan de gang, onder andere tegen de Duitse keuringsinstantie TÜV, die de kwaliteitscontroles uitvoerde. Waardoor de slachtoffers het wachten beu waren en de Belgische overheid uiteindelijk zelf de patiënten heeft vergoed.
De verzekeraars blijven liever ver weg van medische ongevallen. Opnieuw, omdat het absoluut niet vanzelfsprekend is om te duiden wat er fout is gegaan, en wie dus verantwoordelijk is. Terwijl een verzekeringsmaatschappij alleen schade vergoedt als de aansprakelijkheid van de arts, het ziekenhuis of het product glashelder is.
Bijkomend probleem is dat een gerechtelijke procedure een stevig dossier vereist, met doktersverslagen, medische rapporten, bewijsmateriaal… Wie hiervoor gaat, moet kunnen bewijzen waar, hoe en wanneer en door wie het juist fout liep. Zo’n procedure kan jarenlang aanslepen en is daarom slopend én duur.
Nauwelijks implantatendossiers voor de rechtbank
Knack, De Tijd en Le Soir gingen op zoek naar informatie over Belgische rechtszaken rond implantaten. Dat viel tegen. In academische publicaties bijvoorbeeld is er nauwelijks info voorhanden.
‘Rechtszaken en gepubliceerde uitspraken over medische implantaten zijn zeldzaam in België’, zegt advocaat Raf Van Goethem. Hij is vennoot bij het Leuvense advocatenkantoor Dewallens & partners, een nichekantoor actief in het gezondheidsrecht. ‘Cases die worden opgestart omdat er iets scheelt aan een implantaat zijn eerder uitzonderlijk. De meeste dossiers gaan over zaken waarbij een implantaat werd afgestogen door het lichaam -het gaat tenslotte over een vreemd voorwerp. Andere dossiers gaan bijvoorbeeld over onzorgvuldigheden begaan door artsen bij het plaatsen van de implantaten.’
‘Zo kan verwezen worden naar een dossier over een knieprothese. Niet de prothese op zich was het probleem. Nadat de prothese bij een patiënt was geplaatst, bleek zijn ene been korter dan het andere -met blijvende problemen tot gevolg. Dat had voor een stuk te maken met de manier waarop de prothese aangemeten werd, en was dus veeleer een onzorgvuldigheid van de behandelende arts.’
Een ander voorbeeld zijn dossiers rond tandprotheses. Van Goethem: ‘Doorgaans is de prothese op zich niet het probleem, maar is de tandarts onzorgvuldig geweest bij het kiezen van een implantaat met de juiste afmetingen: tandimplantaten die niet passen, dàt is een groot probleem.’
‘Als je bijvoorbeeld je revalidatie niet correct opvolgt, kunnen problemen optreden. Patiënten wijten die problemen dan aan het implantaat, terwijl het eigenlijk aan de revalidatie lag.’
De advocaat vindt dat patiënten weinig inspanningen doen om te leren leven met een implantaat. ‘Als je bijvoorbeeld je revalidatie niet correct opvolgt, kunnen problemen optreden. Patiënten wijten die problemen dan aan het implantaat, terwijl het eigenlijk aan de revalidatie lag.’
Het kantoor Dewallens & Partners was de voorbije jaren slechts betrokken bij enkele gevallen waarbij het wél om het implantaat zelf ging: het dossier van de ondeugdelijke heupprothesen en een dossier over een bepaalde gel.
‘Zeker tien jaar geleden zijn bij de burgerlijke rechtbank enkele dossiers ingeleid over heupprothesen’, zegt Van Goethem. ‘In eerste instantie werden het ziekenhuis en de betrokken orthopedisch chirurg aangesproken. Het bleek echter niet te gaan om een onzorgvuldig handelen van de chirurg. Het lag dus niet aan de ingreep of behandeling, maar aan het implantaat zelf. Het ging om een zuiver productfalen. Dan kan het niet anders dan dat de firma in de procedure betrokken wordt. Uit de expertise bleek dat er iets mis was met de samenstelling van het materiaal van de implantaten.’ Er wordt nu getracht om tot een minnelijke oplossing te komen.
Volgens Van Goethem is het niet ongebruikelijk dat juridische procedures tien tot vijftien jaar aanslepen. ‘Met hoger beroep inbegrepen. Je zit immers met verschillende partijen, er is een expertise nodig, besluiten moeten uitgewisseld, dat heeft allemaal zijn tijd nodig.’
Onder meer om die reden is in 2010 bij wet het Fonds voor de medische ongevallen opgericht. In 2012 trad het in werking. Van Goethem: ‘Maar opgelet: het Fonds komt niet tussen wanneer de schade is veroorzaakt door het medisch hulpmiddel zelf, met andere woorden door een gebrekkig product. In die gevallen is de wet op de productaansprakelijkheid van toepassing.’
Een andere dossier dat Dewallens & Partners momenteel behandelt, gaat over een gel die om esthetische redenen wordt ingespoten bij een patiënt. Van Goethem: ‘In tegenstelling tot bijvoorbeeld de gekende borstimplantaten is zo’n gel niet ingekapseld. Gevolg? Het risico bestaat dat de gel zich verspreidt door het lichaam, waardoor er infecties kunnen ontstaan. Dat ligt dus aan de gel zelf. Maar de bijsluiter waarschuwt er ook wel voor. Ook wetenschappelijke literatuur waarschuwt voor complicaties die kunnen optreden met het product. Toch wordt de gel gebruikt door sommige plastisch chirurgen zonder de betrokken patiënten op voorhand te informeren over die mogelijke complicaties.’
Van Goethems kantoor treedt op namens één patiënt die zware infecties kreeg door de gel. ‘De gel had zich verspreid via de lymfebanen en kan niet meer weggehaald worden, in tegenstelling tot bijvoorbeeld borstprothesen. Gevolg? De patiënt heeft constant pijn.
In de zaak is intussen een college van deskundigen aangesteld, dat een voorlopig verslag heeft opgesteld. Conclusie is dat het product niet voor die behandeling mocht gebruikt worden. Met het product an sich is misschien niets mis, maar het mocht niet gebruikt worden voor dit soort behandeling. Eens het verslag van de deskundigen definitief is, gaat het dossier terug naar de rechtbank.’
De Implant Files
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier