Geen land ter wereld heeft een hoger percentage van zijn bevolking op corona gescreend dan IJsland. Een gesprek met Kári Stefansson, de man achter het bedrijf dat de test ontwikkelde. ‘Ik ben bang dat de economische gevolgen van deze epidemie groter zullen zijn dan de epidemie zelf.’
Kári Stefansson, oprichter en ceo van het farmaceutische bedrijf deCODE Genetics, is bezig aan een krachttoer. Samen met het IJslandse ministerie van Volksgezondheid heeft Stefansson een enorme testcapaciteit opgebouwd. Die testen gebruikt de IJslandse overheid om besmettingshaarden op te sporen en besmette personen in quarantaine te zetten. Door die rigoureuze opsporingsmethodes hoeft IJsland niet in lockdown te gaan.
Naast die gerichte tests startte deCODE begin maart een screeningsprogramma op om te meten in welke mate het virus ondertussen verspreid is geraakt. Ondertussen is al bijna 14 procent van de IJslandse bevolking gescreend. ‘Dit is een totaal nieuw virus, dat we eigenlijk nog maar drie maanden kennen. Het onderscheid tussen wetenschap en klinische praktijk bestaat hier dus niet. We gebruiken onze tests om te bestuderen hoe het virus zich gedraagt, hoe het wordt verspreid.’
KÀRI STEFANSSON: We hebben bij elke IJslander die besmet is geraakt het virus geanalyseerd. Een virus dat wordt overgedragen, ondergaat telkens nieuwe mutaties. Zelfs bij covid-19, dat relatief traag muteert, zorgt dat voor een enorme diversiteit. Naarmate virussen zich verspreiden onder een bevolking, krijgen ze bepaalde geografische kenmerken: een virus uit Oostenrijk ziet er anders uit dan een coronavirus uit Italië. Op die manier kunnen we bepalen vanuit welk land het virus naar IJsland is overgesprongen. Wij gebruiken die diversiteit om besmettingshaarden te traceren. Als Peter geïnfecteerd is geraakt, en we weten dat hij contact heeft gehad met zowel John als Mary, kunnen we aan de hand van het virus zien wie het virus aan Peter heeft doorgegeven.
Hoe verklaart u het grote verschil in ziektebeeld? Sommigen ervaren covid-19 als een lichte verkoudheid, terwijl anderen aan de beademing moeten en zelfs kunnen sterven.
STEFANSSON: Er zijn drie mogelijkheden. Het is mogelijk dat het aan de diversiteit van het virus zelf ligt, en dat bepaalde mutaties voor ernstigere symptomen zorgen. Het is ook mogelijk dat bepaalde mensen genetisch “voorbestemd” zijn om zieker te worden. Een derde mogelijkheid is dat mensen die al eerder blootgesteld zijn aan andere coronavirussen anders reageren op een nieuwe besmetting. En eigenlijk denk ik dat het een combinatie van al die factoren is.
U bent bezig met een grootschalige studie naar antilichamen. Wat hoopt u daaruit te leren?
STEFANSSON: We moeten weten waar we staan in de epidemie. Hoe kan je je voorbereiden op de tweede besmettingsgolf als je niet meet hoeveel mensen ondertussen al immuniteit hebben opgebouwd?
Hoeveel IJslanders hebben ondertussen al immuniteit opgebouwd?
STEFANSSON: Het onderzoek loopt nog, maar ik schat dat het voorlopig niet meer is dan twee à drie procent van de bevolking. We zijn nog steeds zeer kwetsbaar voor dit virus.
Gelooft u in de aanpak van landen als Zweden, waar men de epidemie min of meer zijn beloop laat gaan en dus sneller groepsimmuniteit zal hebben?
STEFANSSON: Ik vind het een moedige beslissing om op groepsimmuniteit te mikken, en Zweden heeft die niet zomaar genomen. En het is mogelijk dat uiteindelijk blijkt dat het een goede strategie is. Maar het is tegelijk ook een buitengewoon genadeloze beslissing, omdat je de ouderen en de kwetsbaren min of meer opoffert. Dat is letterlijk de strategie van 1100 jaar geleden, toen we de ouderen en de zieken van de kliffen gooiden. Laat ik het zo stellen: ik ben blij dat het in Zweden gebeurt, en niet in IJsland.
Gelooft u dat die groepsimmuniteit eraan komt?
STEFANSSON: Groepsimmuniteit is nog enorm veraf, ook in Zweden. Ik denk dat er enkel groepsimmuniteit komt door vaccinatie. Hopelijk is het vaccin er snel genoeg. Anders zal de strijd met het virus heel lang duren, als we de kwetsbaren uit de samenleving willen beschermen.
Acht u het mogelijk om de IJslandse methode op te schalen en elders toe te passen?
STEFANSSON: Meer nog: het is voor Europese landen veel gemakkelijker om dit te doen, omdat jullie het gemakkelijker hebben om aan de nodige stoffen te geraken. Er is eigenlijk geen echte wetenschappelijke uitdaging. De tests zelf zijn redelijk eenvoudig: je kan ze in elk universitair laboratorium organiseren. Het gaat hem vooral over wat je ermee doet, en of je erin slaagt om alle contacten te traceren en de besmette personen in quarantaine te plaatsen.
Wat is voor u de grootste uitdaging in deze crisis?
STEFANSSON: De voornaamste bekommernis die ik nu heb, is de impact op de wereldeconomie. Zullen we iedereen nog kunnen voeden, kunnen kleden of van onderdak voorzien als er een wereldwijde recessie ontstaat? Ik ben daar niet gerust in. Ik ben bang dat de economische gevolgen van deze epidemie groter zullen zijn dan de epidemie zelf.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
