Huidkanker rukt op: ‘De zon in mei is even gevaarlijk als in augustus’

Overdaad schaadt. En dat geldt zeker voor een te hoge blootstelling aan uv-straling. Met haar gids Red je vel wil de Stichting tegen Kanker mensen helpen behoeden voor huidkanker. ‘Omdat deze ziekte nog altijd oprukt!’

Huidkanker maakte de laatste decennia wereldwijd, maar vooral onder blanke mensen, opmars. “En elk jaar neemt het aantal nieuwe gevallen in België nog toe met gemiddeld 10 tot 11%”, benadrukt Brigitte Boonen, experte huidkankerpreventie bij de Stichting tegen Kanker en auteur van het boek Red je vel. We herkennen de ziekte alsmaar beter, raadplegen sneller een arts en komen bijgevolg gemakkelijker in de statistieken terecht. Maar los daarvan stijgt het aantal gevallen van huidkanker ook echt. Dat heeft volgens Boonen vooral hiermee te maken: “In de afgelopen 50 jaar zijn we massaal een bruin kleurtje beginnen nastreven. De badkledij kreeg – letterlijk – steeds minder om het lijf. Tropische oorden werden een haalbare vakantiebestemming en zonnebanken deden hun intrede. Tegelijk steeg onze levensverwachting: we leven langer en kunnen dus meer schadelijke effecten van uv-straling accumuleren. En dan is er nog de ozonlaag die aangetast en dunner werd, terwijl ze net een groot deel van de schadelijke uv-straling behoort tegen te houden.”

Meer vrouwen met melanomen

Tegenwoordig krijgt al 1 Belg op de 6 huidkanker, en 1 op de 75 de snelst uitzaaiende en dus gevaarlijkste vorm, melanoom.

“Terwijl de minder snel uitzaaiende vormen bijna uitsluitend 50-plussers treffen, maken melanomen ook – en hoe langer hoe meer – jonge slachtoffers”, vertelt Boonen. “Vooral onder de vrouwen. In de leeftijdsgroep van 15 tot 39 jaar lopen ze zelfs een dubbel zo groot risico als hun mannelijke leeftijdsgenoten. Wellicht omdat ze toch wat vaker zonnen en meer naar de zonnebank gaan, want er is weinig verschil tussen de geslachten voor wat betreft de drie andere voornaamste risicofactoren: een bleke huid, een huid met moedervlekjes, (minimaal 50 regelmatig gevormde, egaal bruine of zwarte, of minimaal 3 onregelmatige of veelkleurige), en bloedverwantschap met personen die een melanoom hebben of hebben gehad.”

_{De tekst gaat verder onder het kaderstuk}

Hoopgevend is wel dat er steeds minder mensen aan melanomen en andere vormen van huidkanker overlijden, omdat de ziekte alsmaar vroeger wordt opgespoord en beter kan worden behandeld.

Laten we inzoomen op de risicofactor die voor alle huidkankervormen zwaar doorweegt en waarop je gelukkig controle kunt uitoefenen: een hoge blootstelling aan uv-straling. Je huid kan in je leven maar een bepaalde totale hoeveelheid zon ‘ongestraft’ aan, je zogenaamde zonnekapitaal. Maar ook een acute te hoge blootstelling, een zonnebrand dus, werkt huidkanker in de hand. En dat effect is groter bij kinderen dan bij volwassenen. “Omdat kinderen nog groeien, delen hun cellen zo snel dat beschadigde huidcellen niet altijd hersteld zijn als ze weer delen”, legt Boonen uit. “Kinderen lopen overigens ook gemakkelijker zonnebrand op, omdat hun opperhuid nog dunner is en – bij baby’s – de pigmentvorming nog niet goed werkt.”

Er is zeker nog marge voor verbetering, zo blijkt uit het tweejaarlijkse onderzoek van de Stichting tegen Kanker. Want in 2015 raakte nog 1 op de 2 Belgen, van wie 1 op de 5 kinderen, door de zon verbrand. “Tijdens strandvakanties in het buitenland beschermen we ons doorgaans goed”, stelt Boonen. “Maar in eigen land doen we dat veel minder. Vooral in april en mei laten we ons weleens misleiden door de koelere temperaturen, terwijl het niet de temperatuur is maar de hoogte van de zon die de intensiteit van de uv-straling bepaalt. De zon bereikt haar dagelijkse hoogste punt rond 21 juni. Mei is dus, wat de uv-stralingsrisico’s betreft, net zo gevaarlijk als juli, en april net zo gevaarlijk als augustus. April heeft als bijkomend nadeel dat onze huid dan op haar bleekst is, en dus veel gevoeliger dan later op het jaar.”

De huid voorbereiden

Maar zelfs zonder zonnebrand houdt een te gulzige, onbeschermde blootstelling aan de zon risico’s in. Zonlicht bestaat maar voor een klein deel uit ultraviolet B, dat zonnebrand kan veroorzaken, en voor ruim 95 % uit uv A. Van dat uv A voel je niets, want je huid verbrandt er veel minder makkelijk door, maar het doet je huid wel versneld verouderen en kan zoals uv B huidkanker veroorzaken. “Melanomen zijn zelfs vooral aan uv A toe te schrijven”, zegt Boonen.

Wie daarbij nog zonnebankt, krijgt extra veel uv A te verwerken. Zonnebanken zenden namelijk vooral uv A uit én doen dat veel intenser dan onze zon. De maximale stralingsintensiteit van zonnebanken is vastgelegd op 0,3 W/m2, te vergelijken met de intensiteit van de zon in tropische landen.

“Ondanks de vele preventiecampagnes ligt het aantal zonnebankgebruikers in ons land hoger dan in de meeste andere Europese landen”, vertelt Boonen. “Zowat 10 % van de Belgen tussen 18 en 65 jaar vlijt zich geregeld neer in een zonnebank. Meer dan 50 % deed het ooit om de huid ‘voor te bereiden’ op een zonnevakantie, in de overtuiging dat de huid dan minder snel verbrandt. Terwijl dat een hardnekkige misvatting is. Je huid verdikt wel tijdens het bruinen onder de zonnebank, maar dat is een uiterst traag proces. Zelfs een hele zonnebankkuur levert je slechts een beschermingsfactor 3 op. Véél te weinig om nadien andere, gezonde beschermingsmaatregelen achterwege te kunnen laten.

En ondertussen heb je een hoop, schadelijke uv-straling geïncasseerd. Om dezelfde reden is de promotie van zonnebanken om je vitamine D op peil te houden totaal onverantwoord. Dagelijks 15 minuten natuurlijk zonlicht op het gezicht en de handen volstaat voor de meeste mensen, en anders zijn er nog altijd vitamine D-supplementen (alleen op doktersadvies nemen).”