‘HPV-vaccinatie kan baarmoederhalskanker uit de wereld helpen’

Het HPV-vaccin dat jonge meisjes beschermt tegen baarmoederhalskanker heeft sinds de introductie in 2006 veel vrouwenlevens gered. Met een goed uitgewerkt vaccinatieprogramma kan de kanker zelfs bijna volledig uit de wereld geholpen worden.

Jaarlijks krijgen meer dan 600 vrouwen in België de diagnose baarmoederhalskanker (634 gevallen in 2018), vooral vrouwen tussen 30 en 70 jaar. Een kleine 200 van hen overleven de ziekte niet. De oorzaak is in 99% van de gevallen een infectie met het humaan papillomavirus (HPV). De meeste vrouwen en mannen lopen een HPV-infectie op tijdens hun leven. Meestal zijn er geen symptomen en geneest de infectie spontaan.

Af en toe blijft het virus sluimeren in de baarmoederhals en evolueert het aangetaste weefsel langzaam naar een kwaadaardige tumor. Dat proces volstrekt zich over meerdere jaren en doorloopt diverse voorstadia. Zo’n voorstadium is nog geen kanker, maar kan het wel worden. De voorstadia van baarmoederhalskanker kan men opsporen via het uitstrijkje. Dat is een preventief onderzoek dat vrouwen tussen 25 en 65 jaar 3-jaarlijks zouden moeten ondergaan en waarvoor ze terechtkunnen bij hun huisarts of gynaecoloog. Voorstadia van baarmoederhalskanker zijn goed te genezen via een kleine chirurgische ingreep (conisatie). Maar zodra het weefsel geëvolueerd is naar kanker, zijn de vooruitzichten een pak minder rooskleurig.

Verschillende aanpak, andere cijfers

Sinds 2010 worden meisjes in het eerste jaar middelbaar in Vlaanderen systematisch ingeënt tegen HPV. In Wallonië gebeurt dat sinds 2011 in het tweede middelbaar. De vaccinatie bestaat uit 2 prikken, met 6 maanden tussen. Ook jongens worden sinds 2019 systematisch gevaccineerd op school (zie kader).

Het HPV-vaccin kreeg in de beginjaren met allerlei geruchten af te rekenen. Op sociale media circuleerden mythes over de veiligheid, waardoor sommige ouders terughoudend werden. In Franstalig België is de argwaan groter dan in Vlaanderen, wat zich vertaalt in een lagere dekkingsgraad. In Vlaanderen wordt 91% gevaccineerd, in Franstalig België amper een derde.

Volgens professor Deborah Konopnicki, kliniekhoofd van de dienst infectieziekten van het CHU Sint-Pieter in Brussel, zijn daar meerdere verklaringen voor. ‘Het HPV-vaccin wordt toegediend tijdens het medisch schoolonderzoek. Terwijl in Vlaanderen alle meisjes en jongens gevaccineerd worden, tenzij hun ouders zich er expliciet tegen verzetten, moeten ouders in Franstalig België zich akkoord verklaren met de vaccinatie.’

Een spijtige zaak, vindt Konopnicki, omdat dat niet altijd goed wordt opgevolgd. Een ander belangrijk obstakel is dat het schoolonderzoek in Franstalig België niet altijd over voldoende middelen beschikt om de vaccinatie op te zetten. ‘En tot slot is er de invloed van Frankrijk, waar de antivax-beweging onterecht angst inboezemt voor het HPV-vaccin. Ook dat vergroot de vaccinatietwijfel in Brussel-Wallonië.’

Bewijs geleverd

‘We weten uit eerder onderzoek dat bij gevaccineerde vrouwen minder voorstadia van baarmoederhalskanker voorkomen. Het was een kwestie van tijd om aan te tonen dat deze vrouwen ook minder kanker zouden krijgen.’ Dat zeer gunstige effect van HPV-vaccinatie op het voorkomen van baarmoederhalskanker verbaast Konopnicki niet. ‘We hadden niet anders verwacht.’

Tussen de HPV-vaccinatie op 12-jarige leeftijd en het opduiken van baarmoederhalskanker, meestal na de leeftijd van 30 jaar, zitten enkele decennia. Daarom heeft het even geduurd voor de effecten van HPV-vaccinatie op het voorkomen van baarmoederhalskanker zwart op wit bevestigd konden worden. Dat is ondertussen gebeurd. Zo publiceerde een vooraanstaand tijdschrift in 2020 de resultaten van een Zweedse opvolgstudie waarbij 1,6 miljoen vrouwen gevolgd werden tussen 2006 en 2017. Meer dan een half miljoen van hen hadden het HPV-vaccin gekregen en 1,1 miljoen niet. HPV-vaccinatie bij vrouwen tussen 17 en 30 jaar leidde tot een 53% lager risico op invasieve baarmoederhalskanker in vergelijking met de niet-gevaccineerde groep. Als de vaccinatie voor de leeftijd van 17 jaar plaatsvond, bedroeg de vermindering zelfs 88%.

Prof. Pierre Van Damme, directeur van het Centrum voor Evaluatie van Vaccinaties van de Universiteit Antwerpen, beaamt dat. ‘Deze Zweedse opvolgstudie toont aan dat een goed uitgewerkt HPV-vaccinatieprogramma, in combinatie met screening, baarmoederhalskanker bijna volledig uit de wereld kan helpen.’