Heb je recent onveilige seks gehad, dan kan je vanaf nu in de apotheek terecht voor de Autotest VIH, een oriëntatietest om te controleren of je besmet bent geraakt door het hiv-virus dat aids veroorzaakt. Het is de eerste hiv-zelftest met een Europees CE-kwaliteitslabel.
Een 10 tot 15 jaar geleden werd er nog heftig van leer getrokken tegen de verspreiding van hiv-zelftesten. Begrijpelijk in een tijd waarin een besmetting met het hiv-virus nog neerkwam op een doodvonnis. Maar kijk, de tijden zijn veranderd. De infectie kan veel beter onder controle gehouden worden en besmette mensen halen tegenwoordig zelfs eenzelfde ouderdom als de rest van de bevolking. Maak je je nu zorgen over een recent partijtje onveilige seks dan loop je gewoon even de apotheek binnen voor een test waarmee je zelf kan controleren hoe je ervoor staat en je kan dat doen waar en wanneer je maar wil. Het lijkt allemaal eenvoudig, maar er zitten toch wat haken en ogen aan volgens Boris Cruyssaert en Sandra Van Den Eynde, de ene persverantwoordelijke en de andere preventiebeleidsmedewerker van het Vlaams Expertisecentrum voor seksuele gezondheid, Sensoa.
Onbediend publiek
Vooreerst dit, Sensoa schaart zich volledig achter de introductie van de Franse Autotest VIH (vandaar de naam), stelt Cruyssaert. “Een snelle opsporing van hiv-besmettingen blijft cruciaal in de strijd tegen hiv en aids. Hoe sneller we elke besmetting kunnen opsporen, hoe sneller we met de behandeling kunnen starten en dat verkleint de kans dat de besmette persoon zoveel virusdeeltjes aanmaakt dat hij of zij er ziek van wordt of de besmetting doorgeeft naar andere personen. Hiv-besmettingen en aids zijn nog altijd ernstige en ongeneeslijke aandoeningen en het voorkomen van nieuwe besmettingen is de enige manier is om ze terug te dringen.”
De nieuwe test vult een leemte op omdat niet iedereen staat te springen om even aan de huisarts dat je je zorgen maakt over een recent potje onveilige hitsigheid. De schaamte is nog altijd te groot. Bovendien pulkt je huisarts normaal nog dieper door naar je seksuele praktijken en eventueel bijkomende risico’s, zoals andere seksueel overdraagbare aandoeningen.
Wie denkt om met een zelftest aan een vervelende confrontatie met de huisarts te ontsnappen, denkt toch beter twee keer na, volgens Cruyssaert. Want alleen de test een negatief resultaat oplevert (wat betekent dat je niet besmet bent), hoef je geen verdere stappen te ondernemen. Bij een positief resultaat, dat op een mogelijke besmetting wijst, zijn er altijd bijkomende controles nodig voor je echt zeker bent van de diagnose. Eerst volgt er een klassieke medische test met bloedstaal en daarna nog een confirmatie- of bevestigingstest. Eén test is nooit voldoende als diagnose en je moet uiteindelijk dus toch nog langs een arts passeren.
De hoop leeft dus dat de hiv-zelftest een publiek zal bereiken dat vroeger nog buiten schot bleef. Dat deze aanpak succes kan hebben, blijkt uit de verkoopresultaten in bijvoorbeeld Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk waar deze tests al langer op de markt zijn. Ze worden er onder meer aangekocht homo’s die nog nooit getest werden en homo’s uit niet-stedelijke gebieden, twee belangrijke risicogroepen.
Zeer betrouwbaar …
Belgen die zichzelf wilde testen op hiv konden al lang op het internet terecht voor zelftests, ook al was dat illegaal, en ook in de ons omringende landen. Maar dat doe je beter niet, want de meeste van die tests vertonen ernstige tekorten. Zoals het risico op vals negatieven: foute resultaten die aangeven dat je niet besmet bent, terwijl dat in realiteit wél het geval is. Valsnegatieve resultaten zijn een nachtmerrie in de strijd tegen hiv en aids omdat ze mensen aanzetten om onbekommerd verder te seksen waardoor ze het virus onbewust verder verspreiden.
De Autotest VIH scoort op dat gebied heel sterk, geeft Sandra Van Den Eynde aan. “Het is een eenvoudige test, rechttoe rechtaan, een procedure die je stap voor stap moet uitvoeren. Als je de gebruiksaanwijzing volgt, is het resultaat zeer betrouwbaar. Geeft de test aan dat je niet besmet bent, dan is dat zo. In principe zou hij géén vals negatieven mogen opleveren.”
Dat de nieuwe test zo goed scoort, is geen toeval. Hiv-zelftests mogen in Europa immers alleen nog verkocht worden wanneer ze aan de strenge kwaliteitsnormen voor het CE-label voldoen. Dat label eist niet alleen de hoogst mogelijke betrouwbaarheid, maar ook een absolute gebruiksvriendelijkheid zodat iedereen de test correct en veilig kan uitvoeren, ook mensen zonder enige wetenschappelijke of medische achtergrond. Het eist ook een ondubbelzinnig resultaat, zodat iedereen op het einde duidelijk te weten komen waar je aan toe bent.
Je moet al erg je best doen om deze test te verknallen, maar je hebt natuurlijk altijd onhandige mensen die op de sukkel raken zodat het resultaat eventueel toch niet helemaal zeker is,” klinkt Van Den Eynde even later wijfelend. Een begrijpelijke bekommernis, want hiv en aids zijn geen problemen waar je luchthartig overheen stapt. Voor mensen die twijfelen aan het resultaat heeft ze daarom maar één advies: “Neem contact op met een arts en laat een klassieke test uitvoeren.”
Van Den Eynde is ook niet zo te vinden voor het woord zelftest. Ze gebruikt geregeld het woord ‘oriëntatietest’, dat beter weergeeft waar het om draait. Bij een negatieve test, géén besmetting, ben je wel vrij zeker, maar bij een positieve zijn er immers nog altijd bijkomende tests nodig. Je hebt dus alleen zekerheid aan het einde van het testproces.
… na 3 maanden wachten
Dat de Auto VIH pas vanaf 3 maanden na de onbeschermde seks een betrouwbaar resultaat oplevert, is voor Van Den Eynde een ander punt van bezorgdheid. Het is te lang, volgens haar. In die tussentijd kan er teveel gebeuren. Bij een arts of aidsreferentiecentrum heb je al zekerheid dat al vanaf 6 weken en soms nog sneller, want zij gebruiken gevoeligere tests.
Sommige mensen zullen vanuit hun angst toch vroeger testen willen testen en natuurlijk kan je dat niet verbieden, stelt het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid in haar richtlijnen voor het gebruik van zelftests, maar heeft geen zin. Want het duurt even voor er voldoende virusdeeltjes in het lichaam aanwezig zijn of het lichaam voldoende afweerstoffen aangemaakt heeft om opsporing ervan mogelijk te maken. Hulpverleners noemen dit de vensterperiode: de tijd tussen de besmetting en het moment waarop deze opgespoord kan worden met een test. Het enige wat we tegen te vroeg testen kunnen ondernemen, is mensen overtuigen van de zinloosheid ervan. Een taak die vooral huisartsen, apothekers en andere hulpverleners zullen moeten opnemen.
Met een prijs van ongeveer 30 euro is de zelftest ook duur, vindt Van Den Eynde. Zeker in vergelijking met de enkele euro’s die je bij een arts betaalt en waar je bovendien veel extra service krijgt. Een huisarts kan je onmiddellijk vertellen wat het vandaag betekent om met een hiv-besmetting te moeten leven terwijl je het anders thuis allemaal op je eentje moet zien uit te vissen. Hij kan je ook doorverwijzen naar een aidsreferentiecentrum. Of je helpen met de vraag hoe je sekspartners en andere belangrijke personen in je leven mensen kan inlichten, iets waar mensen steil tegen opkijken. Er is eveneens een reële kans dat je door je onveilige seksgedrag nog andere seksueel overdraagbare aandoeningen opgepikt hebt, zoals syfilis, gonorroe en chlamydia. Die vragen immers ook om een eigen aanpak.
Veelvuldige testers
Cruyssaert wijst op nog een ander punt van bezorgdheid over de zelftests. Ze worden volgens de buitenlandse gegevens namelijk ook frequent aangekocht door mannen die zich zeer geregeld laten testen en die zo een medische test via hun arts willen overslaan. “Maar, wie zich geregeld laat testen, doet dat hoogstwaarschijnlijk niet omdat hij altijd op een veilige manier seks heeft. Cruyssaert vreest eerder omgekeerde, “je laat je testen omdat je vaak onbeschermde seks hebt.” Dat kan je bezwaarlijk een goede manier van doen noemen, zeker niet in combinatie met de lange wachttijd van 3 maanden, wat het risico op onbewust besmetten van andere mannen kan verhogen. Gelukkig passen mensen die op de hoogte zijn van hun besmettingsstatus, hun vrijgedrag over het algemeen wel snel aan en gaan ze veiliger vrijen. Maar ondertussen kan het dus al te laat zijn.
Naast de risicogroep van de veelvuldige testers is er nog de andere belangrijke risicogroep, namelijk de mensen die zich niet bewust zijn van hun besmetting met hiv en het virus onbewust verspreiden. Volgens schatting zou dit het geval zijn bij ongeveer 1 op de 7 van de totale groep van met hiv-besmette mensen. Een condoom en andere veilige-seks-praktijken blijven bijgevolg nog altijd aangeraden zolang je niet zeker bent van je partner. Het is de enige manier om de aandoening te voorkomen.
Met kennis van zaken onder het laken
Op de websites van Sensoa.be en seksualiteit.be vind je alles over hiv en andere seksueel overdraagbare aandoeningen in een hyperklare taal heel eenvoudig uitgelegd. Zeker eens naartoe surfen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier