Hoewel mensen die rouwen om het verlies van een geliefde het liefst kerst en nieuwjaar zouden willen overslaan, zijn er toch manieren om zich enigszins voor te bereiden op de feestdagen.
Eindejaar is niet voor iedereen een reden tot feesten. Zij die een geliefde verloren, hebben het vaak moeilijk met het feestgedruis dat kerst en nieuw met zich meebrengen. Niet alleen het verlies van een geliefde, maar ook hoe de omgeving op het rouwproces reageert, zijn in tijden van champagne en kaviaar zwaar om slikken.
‘De recente campagne ‘Oe ist’ van de provincie West-Vlaanderen toont aan dat we niet altijd op de juiste manier reageren wanneer iemand met verdriet te maken krijgt’, legt Franky Debusschere, medewerker bij de vzw Mantelzorg van Ziekenzorg CM, uit aan Knack.be. ‘West-Vlamingen, maar ook bij uitbreiding de meeste Vlamingen, praten immers moeilijk over hun gevoelens of hebben niet altijd oren naar de problemen van anderen. Een vrouw drukte het ooit als volgt uit: “Bij thuiskomst na een vakantiereis krijg ik gemakkelijk de vraag: hoe is het geweest? Zelden krijg ik de vraag hoe het mij vergaat in mijn rouwproces.” Mensen vergeten soms dat in een boog om de rouwende heen lopen en de overledene doodzwijgen kwetsend kan werken.’
Een belangrijk aspect van het werk van Debusschere is nazorg bieden aan mantelzorgers. ‘Mantelzorgers lopen jarenlang op de tippen van hun tenen en verwaarlozen langzaam hun sociaal netwerk. Wanneer hun geliefde uiteindelijk sterft, worden ze plots geconfronteerd met de vraag “Wat nu?”. Wij proberen via rouwgroepen stil te staan bij het leren leven met gemis.’
Rouw is niet alleen dood
Volgens Debusschere is rouw niet alleen het antwoord dat we geven op het verlies van een man, een vrouw, een kind, een vader, een moeder, een broer, een zus, een vriend of vriendin die voor ons van betekenis is. ‘Vroeg of laat worden we allemaal met verlies geconfronteerd. Verlies kan ook een ontslag of een echtscheiding zijn, een mislukte zwangerschap of het stille verdriet van een minnaar of minnares.’
Debusschere pleit daarom voor een cultuur die rouw erkent als een gezonde reactie op verlies, voor een samenleving die een tolerante houding aanneemt tegenover verlies en pijn en respect heeft voor de unieke rouwbeleving van elke persoon. ‘Rouw is geen ziekte, maar hoort bij het leven. Rouwexpert Manu Keirse beschrijft rouw als een schaduw: het achtervolgt je, soms zie je hem niet meer en plots staat hij opnieuw voor je. Zo kan een begrafenis jaren later een trigger zijn voor verdriet dat opnieuw naar boven komt’, aldus de hulpverlener die meent dat op rouw geen tijd staat. ‘Naarmate je ouder en rijper wordt, kan je het verlies beter plaatsen. 90 procent van de mensen slaagt er uiteindelijk in om verder te gaan met het leven.’
Mythes uit het verleden
Toch waarschuwt Debusschere voor bepaalde mythes uit het verleden. ‘Vermijd clichés en dooddoeners zoals “je moet het vergeten”. Je hoeft helemaal niet te vergeten. Herinneringen aan de overleden persoon kunnen net de nodige kracht geven in periodes waarin het wat minder gaat. Ook een uitspraak als “je moet het loslaten” is achterhaald. Je moet het niet loslaten, maar juist ánders vasthouden. Maak tijd om stil te staan bij het verlies door bijvoorbeeld af en toe naar een liedje te luisteren waar de overleden persoon van hield.’
Hoe kunnen rouwenden tot slot het best de komende feestdagen doorkomen? ‘Een belangrijk aspect is zo helder mogelijk je wensen kenbaar te maken aan je omgeving’, adviseert Debusschere . ‘Sommigen organiseren het kerstfeest liever niet thuis, anderen verkiezen dan weer om op kerstavond herinneringen aan de overledene op te halen.’
Voor de familie en vrienden van de rouwende heeft Debusschere de volgende tips: ‘Ga uit van het unieke rouwtraject van elke rouwende en weet dat de manier waarop familie, vrienden, omgeving en maatschappij reageren wel degelijk een verschil kan maken. Een bezoek, een kaartje of een telefoontje op een belangrijke datum in het leven van de overleden persoon zoals een verjaardag of huwelijksdatum, kunnen een grote steun zijn. Daarnaast hoef je niet altijd te antwoorden. “Er zijn” betekent al heel veel.’
Meer info: ‘Oe ist’-campagne
Tips voor de feestdagen voor mensen die rouwen
1. Bereid je voor op het kerstfeest ook al heb je daar geen zin in. Her is er nu eenmaal. Je kan het niet afschaffen.
2. Denk na over wat je wil en wat je zeker niet wil.
3. Formuleer je boodschap duidelijk aan je omgeving.
4. Weet dat pijn en verlies bij het leven horen.
Tips voor de feestdagen voor de omgeving van rouwenden
1. Respecteer de wens van de rouwende, ook al begrijp je het niet. Wil de rouwende op kerstavond alleen zijn, respecteer dat.
2. Let niet alleen op wat iemand zegt, maar ook op hoe iemand het zegt. Niet-verbale signalen zoals gelaatsuitdrukking zijn even belangrijk.
3. Houd de deur open. Het is niet omdat iemand nu niet wil afspreken dat hij of zij dat nooit meer wil.
4. Loop niet weg van de rouwende, maar wees bereikbaar.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier