Hoe misleidend is alcoholvrij bier? ‘De industrie denkt niet aan onze gezondheid’

Alcoholvrij bier en alcoholvrije wijn bevatten toch nog een kleine hoeveelheid alcohol. Het Vlaams expertisecentrum voor Alcohol en andere Drugs wil daar komaf mee maken.

Alcoholvrije alternatieven zitten in de lift en hebben vandaag zelfs een hip imago. Maar denk niet dat u na een frisse Sportzot nog 100 procent nuchter bent: het alcoholvrije speciaalbier, dat bekendstaat als een van de betere in zijn soort, bevat een alcoholpercentage van 0,4 procent. Het Vlaams expertisecentrum voor Alcohol en andere Drugs (VAD) vindt dat misleidend. ‘Alcoholvrij bier of dito wijn moet écht alcoholvrij zijn.’

In België mag alcoholvrij bier een alcoholpercentage van maximaal 0,5 procent bevatten. Ter vergelijking: volgens de Nederlandse Warenwet mag iets alcoholvrij heten als er niet meer dan 0,1 procent alcohol in zit. Al hebben onze noorderburen daar tegenwoordig ook een achterpoortje voor gevonden: bierproducenten gebruiken op biertjes die tussen 0,1 en 0,4 procent alcohol bevatten de Engelse term ‘non alcoholic’, wat dan weer wel mag.

België en Nederland zijn overigens niet de enige landen die de grenzen opzoeken: zogenaamd ‘alcoholvrij’ bier bevat in Spanje 1 procent en in Italië en Frankrijk zelfs 1,2 procent alcohol. Bent u zwanger, migrainepatiënt of ex-verslaafde en wilt u helemaal zeker zijn, dan moet op het etiket ‘0,0’ staan.

Tournée Industrial: hoe gezond zijn alcoholvrije alternatieven?

Rijpe banaan

Een heel rijpe banaan of zuurdesembrood bevat ook een heel kleine hoeveelheid alcohol – waar je niet dronken van kunt worden. (Of je moet er in één keer 5 kilo van eten.) Waarom is een alcoholpercentage van minder dan 0,5 procent in alcoholvrij bier dan zo’n probleem?

‘Wij zijn niet tegen alcoholvrije dranken als vervangproduct voor alcohol’, zegt Katleen Peleman, directeur van VAD. ‘Het gaat ons om de duidelijkheid. Als je geen druppel alcohol wilt drinken, is correcte informatie cruciaal. 0,4 procent in een Sportzot is niet alcoholvrij. Bij alcoholvrije wijn is het maximale alcoholpercentage in België zelfs 1,2 procent. Dat is niet correct en verwarrend voor de consument. Nochtans kun je alcoholische drankjes perfect alcoholvrij maken. Wij vragen daarom een aanpassing van het Belgische beleid naar Nederlands voorbeeld. Daar ligt de grens voor alcoholvrije dranken op 0,1 procent. We willen de grens niet helemaal op 0,0 leggen, dat heeft onder andere te maken met technische factoren in het productieproces van dranken.’

Thee met alcohol

Om het nog ingewikkelder te maken, bestaat er ook zoiets als ‘laag-alcoholische’ en ‘alcoholarme’ dranken. Een laag-alcoholisch bier mag maximaal 1,2 procent alcohol bevatten, maar voor wijnen en sterkedranken ligt er geen maximumpercentage vast. Een wijn met 8 procent alcohol mag dus het label laag-alcoholisch krijgen.

Alcoholarme dranken zijn bieren, wijnen en sterkedranken die minder alcohol bevatten dan hun standaardversies, zoals een Maes of Vedett met 3 procent alcohol. En ook gefermenteerde thee, zoals kombucha, bevat over het algemeen wat alcohol, meestal minder dan 0,5 procent. Dat beseffen mensen niet altijd.

Peleman probeert het onderscheid te duiden: ‘Alcoholvrije bieren worden vooral als vervangproduct gekozen door mensen die alcohol drinken en bijvoorbeeld nog met de auto moeten rijden of de volgende dag met een fris hoofd willen opstaan. Alcoholarme biertjes zijn vooral aantrekkelijk voor jongeren omdat die nog meer lijken op het echte product. Dat baart ons zorgen. Want onderzoek wijst uit dat mensen de neiging hebben om dan meer te drinken. Het gaat om een product met alcohol dat de industrie in de markt zet als “gezond”.’

Wet op alcoholreclame zorgt voor ongenoegen: ‘Elk gebruik van alcohol wordt gestigmatiseerd’

‘Alibimarketing’

De vergelijking met de tabaksindustrie en de e-sigaret als ‘gezond’ alternatief is snel gemaakt. Toch is er een belangrijke nuance, weet Peleman. ‘Alcoholvrij bier is niet verslavend. Er zit suiker in, maar dat is een heel andere discussie. De nicotine in een vapeproduct is wel verslavend.’

Beide sectoren hebben wel alles met elkaar gemeen als het gaat om hun beweegredenen. ‘De industrie denkt niet aan onze gezondheid, wel aan haar winstmarges’, aldus Peleman. ‘Reclame voor alcoholvrij bier is niet meer dan een alibi om reclame te kunnen maken voor het gewone bier. De branding is bijna exact dezelfde: de vorm van het flesje, het lettertype, het logo. Met dit soort alibimarketing kan de alcoholindustrie adverteren op plaatsen waar ze dat met alcoholische dranken nooit zou mogen. Kijk naar Corona Cero, het eerste biermerk ooit dan een sponsordeal aanging met de Olympische Spelen. Daarmee bereik je ook nieuwe doelgroepen, zoals minderjarigen, tot wie je je niet mag richten met alcoholische producten. We willen een wettelijke beperking op de reclame en sponsoring voor zowel alcoholhoudende als alcoholvrije producten.’

Lobby mee aan tafel

De beperkingen uit het interfederaal alcoholplan, waarvan enkele maatregelen deze week in werking traden, zijn volgens Peleman alvast een gemiste kans. ‘Dat plan wil alleen het schadelijke alcoholgebruik aanpakken, niet alcohol in het algemeen. Bij de totstandkoming van dat plan zaten partijen rond de tafel die goede banden hebben met de industrie. Door dat zware lobbywerk zijn alle effectieve maatregelen afgezwakt. Sinds 1 juli mag bijvoorbeeld geen alcohol meer verkocht worden in tankstations langs de autosnelweg … tussen 22 uur en 7 uur. Het mag duidelijk zijn dat wij die toevoeging niet hebben gevraagd. Voorts is het in ziekenhuizen sinds juli verboden om alcohol te verkopen, maar ziekenhuiswinkeltjes mogen wel nog niet-gekoeld bier en wijn aanbieden. Als je weet dat patiënten een koelkast op hun kamer hebben, is ook die regel weinig effectief.’

‘Bovendien neemt de industrie vandaag de vlucht vooruit met nieuwe, zelfgekozen waarschuwingsboodschappen, zoals “Alcoholmisbruik schaadt de gezondheid”, terwijl in het alcoholplan staat dat de minister van Volksgezondheid beslist over roterende boodschappen, zoals op sigarettenpakjes.’

‘De bevolking moet correcte informatie krijgen, ook over alcoholvrije varianten’, besluit de VAD-directeur. ‘En dan kunnen consumenten zelf op basis van die informatie beslissen welke risico’s ze bereid zijn te nemen.’

‘Gevaren van alcohol zijn niet beperkt tot de risico’s in het verkeer’