Moeten we de komende coronawinter extra uitkijken voor de griep? Of zal er ‘dankzij’ corona net minder griep zijn? Veel blijft onduidelijk.
De Brusselse infectioloog Jean- Luc Gala, diensthoofd van het Universitair Ziekenhuis Sint-Luc, is alles wat een wetenschapper niet zou mogen zijn: slecht in cijfers, vooringenomen in visie en niet bereid zijn ongelijk toe te geven als blijkt dat hij fundamenteel fout was. Zelfs nu de ziekenhuizen in Brussel vollopen met coronapatiënten blijft hij volharden in de boosheid: de maatregelen van de overheid tegen het coronavirus zijn, volgens hem, véél te streng in verhouding tot het probleem. Zijn praatjes vinden gretig gehoor bij de mensen die alle beperkingen beu zijn.
Gezondheidseconoom Lieven Annemans (UGent) mag beginnen uit te rekenen hoeveel zijn ondoordachte, sussende interventies onze gezondheid en economie zullen kosten. Het was al tijdens de eerste golf duidelijk dat er een sterk verband is tussen de kracht van de getroffen maatregelen en de ernst van de virale verspreiding: hoe strenger de maatregelen, hoe zwakker het virus. De gebrekkige opbouw van immuniteit tegen het coronavirus na een besmetting ondermijnt de optie van groepsimmuniteit: het verwerven van weerstand op bevolkingsniveau, waardoor het virus uitsterft. We moeten het ding uitzieken.
Veel ernstige experts voorspelden dat de besmettingsgraad van het virus in de tweede golf erger zou zijn dan in de eerste. Ze werden regelmatig als paniekzaaiers weggezet, waardoor de maatregelen tegen het virus te snel versoepeld werden. Ze hebben helaas gelijk gekregen. Het virus heeft stevig voet aan de grond verworven in de bevolking, zowel bij ons als elders in de wereld. Het is nu alle hens aan dek om te vermijden dat er opnieuw een grote oversterfte in de kwetsbare groepen zal komen. Het is niet gemakkelijk om de verschillende leeftijdscategorieën in onze maatschappij uit elkaar te houden. Jongeren zijn minder gevoelig voor het virus dan ouderen, maar virale besmettingen sijpelen makkelijker van de ene generatie naar de andere door dan veel mensen willen aannemen.
Er zijn indicaties dat tegen griep gevaccineerde 65-plussers iets meer kans op een coronabesmetting lopen. Maar ook die conclusie wordt niet door iedereen ondersteund.
Minder zonlicht
Na een half jaar ervaring hebben experts meer greep gekregen op het virus. Toch blijft veel onduidelijk. Zo weet niemand wat de interactie zal zijn tussen het coronavirus en het griepvirus, dat binnenkort weer zal circuleren. Beide virussen veroorzaken vergelijkbare symptomen – hoesten, koorts, hoofdpijn – maar ze moeten anders worden aangepakt. Er is ook interactie mogelijk met andere virussen van de luchtwegen, zoals het respiratoir syncytieel virus (RSV), dat vooral kinderen treft. Gelukkig zijn kinderen veel minder vatbaar voor het coronavirus dan volwassenen.
Het is bekend dat griepvirussen meer in de wintermaanden circuleren dan in de zomer. Ze gedijen beter in de droge lucht van de winter, zowel binnen als buiten. En ze overleven gemakkelijker, onder meer omdat er minder zonlicht is dat hen hindert in hun verspreiding. Mensen leven in de winter meer binnen en dichter op elkaar, wat de virale verspreiding bevordert. Of het coronavirus op dezelfde manier zal reageren, is niet duidelijk. Er werd verwacht dat het in de zomermaanden minder actief zou zijn, maar dat was niet het geval, hoewel de groeiende laksheid van een deel van de bevolking daar een rol in kan hebben gespeeld.
De vier coronavirussen die al standaard in ons lichaam zitten als relict van vroegere uitbraken, en die niet meer dan banale verkoudheden veroorzaken, zijn in ieder geval actiever in de winter. De vraag rijst of er interactie zal zijn tussen die voorgangers en de nieuweling. Het is bekend dat coronavirussen er geen probleem mee hebben om een geïnfecteerde cel te delen met andere virussen. Ze kunnen er zich zelfs mee mengen als de omstandigheden daarvoor geschikt zijn. Er zijn trouwens steeds meer aanwijzingen dat het huidige coronavirus een mix is van twee andere virussen, waardoor het zo besmettelijk werd voor de mens.
Een analyse in New Scientist kwam tot de geruststellende conclusie dat een mash-up van de verschillende coronavirussen in ons lichaam niet erg waarschijnlijk is, gezien hun onderlinge genetische verschillen, maar hij is niet uit te sluiten. Het is vooral niet te voorspellen wat het effect van zo’n cocktail zou zijn. Misschien wordt het virus dan milder, waardoor het zich (nog) gemakkelijker kan verspreiden. Maar als het virulenter wordt, kan er een probleem rijzen. En als het SARS-virus, dat in 2003 de kop opstak maar snel onder controle werd gebracht, opnieuw zou opduiken, zou de kans op recombinatie en dus extra problemen wel groter zijn, want het huidige coronavirus is daar sterk aan verwant.
Verkoudheden
Voorlopig is het onduidelijk in welke mate het corona- en het wintergriepvirus met elkaar zullen interageren. Er zijn aanwijzingen dat in sommige regio’s, zoals Schotland, de combinatie van griep met corona in de eerste golf de kans op overlijden heeft verhoogd, maar dat is niet wetenschappelijk hard gemaakt. Een studie uit China, gepubliceerd in The Lancet, concludeerde dat mensen die simultaan worstelen met griep en covid-19, de ziekte veroorzaakt door het coronavirus, meer kans lopen om in een ziekenhuis terecht te komen. Maar dat kon evenmin in andere studies bevestigd worden, wegens de bescheiden schaal van de beschikbare gegevens.
In het verleden is gebleken dat er in sterke griepjaren minder kans is op verkoudheidsinfecties, hoewel de ware aard van die relatie duister blijft. In 2009 liepen mensen met klassieke verkoudheidsvirussen minder kans op een infectie met de Mexicaanse griep, die toen de wereld dreigde te veroveren. Een studie in The Journal of Clinical Investigation besloot onlangs dat weerstand tegen gewone verkoudheden bescherming kan bieden tegen het coronavirus: er zijn evenveel besmettingen, maar er komen minder besmette mensen in het ziekenhuis terecht. Maar ook dat verband wordt niet in andere studies bevestigd. De jury is er dus niet uit.
In Nature Communications verscheen een vergelijkende studie tussen griep- en covid-19-patiënten. De onderzoekers bekeken gegevens van meer dan 34.000 gehospitaliseerde patiënten. Het coronavirus bleek meer mannen, jongere mensen en mensen met minder andere ziekten te treffen dan het griepvirus. Covid-19-patiënten zijn gemiddeld mannelijker, jonger en gezonder dan grieppatiënten. Beide virussen doen dus niet hetzelfde in een mensenpopulatie. Hoe meer infecties je met een griepvirus krijgt, hoe beter je ertegen beschermd bent, maar het is niet duidelijk of dat ook voor het coronavirus geldt. Het feit dat sommige mensen twee keer kort na elkaar met corona besmet werden, lijkt erop te wijzen dat we de opgebouwde weerstand tegen het coronavirus sneller kunnen verliezen dan die tegen het griepvirus.
Een verslag in The Journal of Clinical and Translational Science stelt dat er geen verband is tussen het vaccineren tegen griep en de zwaarte van een besmetting met het coronavirus, hoewel er indicaties zijn dat tegen griep gevaccineerde 65-plussers iets meer kans op een coronabesmetting lopen. Maar ook die conclusie wordt niet door iedereen ondersteund. We weten het gewoonweg niet.
Misschien hoeven we ons geen zorgen te maken over een interactie tussen griep en corona. Een analyse in Science van de eerste coronagolf in het zuidelijk halfrond, waar het toen winter was, illustreert dat maatregelen om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan – zoals contacten verminderen, mondmaskers dragen en afstand beperken – een sterke impact hadden op de verspreiding van het griepvirus. In landen als Australië, Chili en Zuid-Afrika was er véél minder griep dan in andere winters. Het is niet uitgesloten dat er gewoon minder grieppatiënten geregistreerd werden, omdat zieke mensen uit schrik voor het coronavirus minder naar de dokter gingen, maar de cijfers zijn te opvallend om genegeerd te kunnen worden. Sommige experts hopen dat we ook bij ons een bescheiden griepseizoen zullen krijgen. Maar ‘hoop’ is niet iets waar je de gezondheidszorg mee overeind houdt.
Genoeg griepvacccins?
Het wetenschappelijke tijdschrift Science bond al in de zomer de kat de bel aan: hoeveel griepvaccins moeten er tegen de winter gemaakt worden? Het risico bestond dat producenten te weinig griepvaccins zouden kunnen maken, omdat ze te veel werk hebben met het ontwikkelen (en op voorhand produceren) van coronavaccins. Bovendien leidde het bescheiden griepseizoen in het zuidelijk halfrond ertoe dat er weinig informatie beschikbaar is over de aard van het circulerende virus – informatie die nodig is om een zo efficiënt mogelijk vaccin te maken.
Aan de andere kant dreigt de productie van griepvaccins voor ongebruikte stocks te zorgen, mocht blijken dat er deze winter veel minder griep is dan in andere seizoenen. Ook in de industriële context heerst onzekerheid over wat de virussen zullen doen.
Sommige Belgische bedrijfsartsen waarschuwden werknemers die intekenden op een griepvaccin er onlangs voor dat er dit jaar mogelijk geen vaccin voor hen beschikbaar zal zijn, of eventueel pas op een latere datum. De waarschuwing wordt wat genuanceerd door woordvoerster Ann Eeckhout van het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG), dat de Taskforce Vaccinatie onder zijn dak heeft.
Er zijn dit jaar in ons land zo’n 3 miljoen griepvaccins voorzien, of 10 procent meer dan vorig jaar, maar of dat er genoeg zullen zijn, weet niemand. Niemand weet hoe groot de vraag naar een griepvaccin zal zijn in de context van een coronagolf. Zullen mensen extra bang zijn voor het griepvirus en zich extra laten beschermen? Of zal de angst voor covid-19 hen ervan weerhouden om een griepspuit te laten zetten? Ook de antivaxers, de slecht geïnformeerde activisten die zich tegen elke vorm van vaccinatie verzetten, kunnen een invloed hebben.
‘Er is beslist dat we afwachten tot 15 november’, zegt Eeckhout. ‘Voorlopig kunnen alleen de prioritaire risicodoelgroepen, zoals zorgverleners, senioren en chronisch zieken, gevaccineerd worden, onder meer via een speciale procedure bij de apothekers. We zullen moeten zien hoeveel griepvaccins er nog over zullen zijn na 15 november. Het is wel zo dat er de voorbije jaren altijd een surplus aan griepvaccins was, dus misschien is er geen probleem.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
