Zijn ijsbaden goed voor u? Wetenschappers zijn sceptisch.
Een ‘koudeschok’: het klinkt op het eerste gehoor niet bepaald aantrekkelijk. Als je in ijskoud water duikt, hap je naar adem, versnelt je hartslag, vernauwen je bloedvaten en stijgt het stresshormoon cortisol terwijl je begint te rillen. En toch staat Instagram er vol van.
De grootste pleitbezorger van de trend is de gezondheidsgoeroe Wim Hof. Hij stond bijna twee uur in een met ijs gevulde container en zwom 66 meter onder een ijslaag – een wereldrecord. De man heeft niet voor niets de bijnaam ‘The Iceman’. De Nederlander ontwikkelde de Wim Hof Methode, een combinatie van meditatie en ademhalingsoefeningen met ijzige baden of koude douches. Volgens zijn website helpt de methode om vet te verbranden, vermindert ze ontstekingen, versterkt ze het immuunsysteem, brengt ze de hormonen in balans, verbetert ze de slaap en brengt ze je in een betere stemming. Door het hart, de bloedvaten en de spieren te trainen, zou ze ook nog eens cardiovasculaire aandoeningen helpen bestrijden.
Placebo
Dat zou erg goed nieuws kunnen zijn, als het tenminste waar was. De Wim Hof Methode wordt in de VS gelinkt aan 13 overlijdens – mogelijk als gevolg van de ademhalingstechnieken, niet vanwege de koudeschok.
Koude versnelt wel degelijk het metabolisme en vermindert de zwelling bij pijnlijke ontstekingen – daarom worden vaak ijspacks op blessures gelegd. Maar biedt onderdompeling in koud water echt al die gezondheidsvoordelen?
Een studie uit 2014 van twaalf beoefenaars van de Wim Hof Methode toonde aan dat ze, na opzettelijke blootstelling aan de bacterie Escherichia coli, minder griepachtige symptomen ervoeren dan een controlegroep. In een andere studie uit 2018, waarbij Hof zelf werd blootgesteld aan milde onderkoeling, werd vastgesteld dat de koude hersengebieden activeerde die geassocieerd worden met pijnonderdrukking en een gevoel van welzijn.
De grootste studie naar wat Hof en zijn volgers ‘de kracht van de koude douche’ noemen, werd in 2015 uitgevoerd. Onderzoekers vroegen aan ongeveer 3000 vrijwilligers om ofwel normaal te douchen, ofwel hun douche af te sluiten met een koude straal van 30, 60 of 90 seconden. Een maand later bleken degenen die koud afspoelden 29 procent minder ziektedagen op het werk te hebben dan de controlegroep. Dat klinkt indrukwekkend, maar het kan een placebo-effect zijn geweest. Bovendien was er geen verschil in het aantal dagen dat de deelnemers zich ziek voelden.
Onderzoekers van de Universiteit van Bern vroegen zich af of koude onderdompeling de ‘lichamelijke veerkracht’ kon versterken door de antioxidant- en immuunreacties te verbeteren. Bij 22 jonge mannen die de Wim Hof Methode volgden, maten ze de bloeddruk en de pulse wave velocity, de snelheid waarmee een hartslaggolf door de slagaders reist. Hun bevindingen, gepubliceerd in 2023, trokken een streep door Hofs bewering dat zijn methode in amper tien dagen brede effecten oplevert. Ze concludeerden dat vijftien dagen van zijn therapie ‘geen positieve effecten’ had op een reeks fysiologische parameters.
Het onderzoek is vooralsnog te beperkt om definitieve conclusies te trekken. De meeste studies zijn gebaseerd op kleine steekproeven, en wetenschappers worstelen met het isoleren van variabelen – een studie naar winterzwemmers kan bijvoorbeeld onbedoeld de effecten van intensieve lichaamsbeweging meten in plaats van die van koude.
Al lijken de effecten van koudwaterbaden op de stemming toch positief. Studies tonen aan dat een koude duik de dopamine- en endorfineniveaus verhoogt, neurotransmitters die verband houden met plezier. In een studie uit 2023 onder 33 volwassenen die een vijf minuten durend koud bad én een hersenscan kregen, rapporteerden de deelnemers dat ze zich ‘actiever, alerter, aandachtiger, trotser en geïnspireerder voelden, en minder angstig of gestrest’.
