Hoe gezond is alcoholvrij bier nu echt?

Dat zelfs het populaire cultbier Cara Pils dit jaar een alcoholvrije variant kreeg, zegt genoeg: katervrij gerstenat is meer dan een hype.   

Lekker van smaak, sexyer dan water, de helft minder calorieën dan een klassiek pilsje of frisdrank én het gevaar van een houten kop afgewend: de argumenten om te klinken met bier zonder alcohol worden steeds aantrekkelijk en maakten dat heel wat fervente bierdrinkers op café dit jaar hun niet-alcoholische ‘eerste keer’ ervoeren.  

Het succes is ook te zien in de supermarkten. Terwijl vroeger maar een op de vijf klanten bij Colruyt voor een alcoholvrij alternatief koos, is dat tegenwoordig een op de drie. Delhaize verkocht de eerste zes maanden van dit jaar 40 procent meer alcoholvrij bier in vergelijking met de eerste helft van 2023. ‘Dankzij een meer gezondheidsbewuste consument is alcoholvrij bier ondertussen een volwaardig segment’, bevestigt biersommelier Sofie Vanrafelghem, die in haar nieuwste bierboek een groot stuk aan alcoholvrij wijdt. ‘Je kunt het als café niet meer maken om het niet op de kaart te zetten.’  

Al vragen de hoeraberichten ook enige nuance. De Belg blijft een conservatieve drinker: ruim 40 procent drinkt wekelijks alcohol en de verkoop van alcoholalternatieven maakt in België amper zo’n 7,7 procent van de de totale bierverkoop uit. Vijf landen zijn verantwoordelijk voor meer dan 80 procent van het totale verkochte productievolume van alcoholvrij bier: Spanje, Duitsland, Nederland, Polen en Tsjechië.

Karaktervol  

‘De non alcoholic-revolutie komt niet uit de lucht vallen’, benadrukt Vanrafelghem. ‘De biersector heeft in tegenstelling tot de wijnwereld erg ingezet op nieuwe brouwtechnieken en jaren onderzoek verricht om het productieproces te verfijnen. Hoewel bier in vergelijking met wijn en sterkedrank nochtans het laagste alcoholpercentage heeft, ervaren wij vreemd genoeg de grootste druk om alcoholvrije varianten op de markt te brengen. De negatievere aspecten van alcohol worden nu eenmaal meer geassocieerd met bier dan met andere alcoholische dranken.

‘Na de nogal fletse en waterige alcoholvrije bieren van de eerste generatie vergeet je bij de alcoholvrije en mooi gehopte IPA’s (van India pale ale) van vandaag dat er geen alcohol in zit’, ­vervolgt de biersommelier. ‘Maar voor de tripel en quadrupel blijft de uitdaging groot om in de alcoholvrije variant die ­karaktervolle volle mond te creëren. Maar ook daar is men goed op weg om de originele smaakbeleving te ­benaderen.’  

Dat die aroma’s tegenwoordig zo goed bewaard blijven, komt door de techniek van membraamfiltratie. Dat is een langdurig proces – zo’n 72 uur – waarbij een bier veelvuldig door filtermembramen wordt gejaagd tot alle alcoholdeeltjes eruit zijn. Meestal eindigt men op zo’n 0,4 procent ­alcohol, zoals bij de Brugse Sportzot. Een tweede, vaak ­gebruikte brouwtechniek zijn speciale gisten die amper alcohol produceren, de zogenaamde koude vergisting. Ook die gisten raken niet verder dan zo’n 0,3 tot 0,4 procent. De ­derde manier van alcoholvrij bierbrouwen is vacuümdestillatie, waarbij de alcohol wel via verhitting uit het bier wordt ­getrokken en delen van de ­aroma’s verloren gaan, die er ­later weer aan toegevoegd ­worden. Het voordeel is dat die techniek een ­alcoholpromillage van 0,0 procent bereikt, zoals Hertog Jan 0,0 of Leffe 0,0. 

Gezonder alternatief?

Veel mensen zien alcoholvrije dranken als een gezonder alternatief dan hun alcoholische varianten. Dat is niet onterecht. Als het betekent dat u de alcoholhoudende variant laat staan, juichen experts de 0,0’tjes volmondig toe. De wetenschappelijke link tussen alcohol en een verhoogd risico op onder andere mond-, keel-, lever-, darm- en borstkanker is ondertussen duidelijk aangetoond. Daarnaast is er een steeds duidelijkere link tussen alcohol en neurologische aandoeningen zoals dementie. Experts wijzen er zelfs op dat er geen veilig niveau van alcoholconsumptie is.   

Op populatieniveau is het nog te vroeg om van een eventuele gezondheidswinst van het schadebeperkende potentieel van alcoholvrije dranken te spreken, maar volgens het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) zou een scenario waarin alle alcoholhoudende dranken vijf procent minder alcohol bevatten, in een aanzienlijke afname van alcoholgerelateerde sterfte resulteren.  

 De 0,0’tjes zijn bovendien een goede keuze wat betreft het caloriegehalte. Dat ze tjokvol suiker zitten, is overdreven. Door de afwezigheid van alcohol bevat een alcoholvrije pils of IPA gemiddeld 26 kilocalorieën per 100 ml, terwijl dat voor de gemiddelde alcoholhoudende variant 45 kilocalorieën is. Zelfs in vergelijking met frisdrank is alcoholvrij bier de betere keuze. In een cola vindt u al snel zo’n 42 kilocalorieën terug.   

‘Bier inruilen voor een 0,0 is inderdaad een beter alternatief, maar een minder ongezond product maakt het nog niet gezond’, zegt Rosa Luyten van Gezond Leven. ‘Onze Voedingsdriehoek zet alcoholvrije bieren in de rode bol, de categorie van de lege calorieën met weinig of geen nuttige voedingsstoffen. Ze bevatten, net zoals alcoholische dranken, frisdranken en energiedranken van nature aanwezige en soms ook toegevoegde suikers. Een kritische blik op het voedseletiket is aangewezen.’    

Trouwens, laat u niet mis­leiden door allerlei extraatjes in de producten. In 2022 lanceerde Corona de ­Corona Sunbrew, een alcoholvrij bier met extra vitamine D. U zult meer vitamine D opnemen dankzij het zonnige terras waarop u zit dan via het bier.

Sportdrank

Sinds kort gieten innovatievere biermerken een geheel nieuw gezondheidssausje over hun alcoholvrije biercreaties door ze te promoten als sportdrank. Alcoholvrij bier is een isotoon brouwsel – een drank met dezelfde samenstelling van zouten als in onze lichaamsvochten – en herstelt zo de vochtbalans tijdens en na een sportsessie. Het herbergt, net als klassiek bier, polyfenolen, B-vitaminen, calcium, kalium en fosfor.   

Door daaraan ook nog eens extra proteïnen toe te voegen, verhuist alcoholvrij bier steeds meer van de schoot van de couchpotato naar de bezwete handen van de amateursporter. Op die manier worden mensen aangemoedigd om alcoholvrije dranken te consumeren op momenten dat ze normaal gesproken geen alcohol zouden drinken, vreest VAD, wat de traditionele sociale normen over alcoholconsumptie mogelijk doet verschuiven.  

‘Het klopt dat alcoholvrij bier eenzelfde effect heeft als sportdrank’, zegt Vanrafelghem, die het pushen ervan als sportdrank een jammere zaak vindt. ‘Met dit soort healthwashing wordt bier nog meer in het verdomhoekje van de tabaksindustrie geduwd. De smaak van sommige van die sportieve bierproducten is bovendien zo ver verwijderd van het oorspronkelijke product dat het voor een bierliefhebber erg verwarrend wordt.’   

Toch heeft zo’n biertje na een partijtje padel weinig zin, behalve dat het lekker is en dat u de schadelijke alcoholeffecten vermijdt. ‘Voor recreatieve sporters zijn sportdranken, dus ook alcoholvrij bier, overbodig’, stelt Luyten. ‘Water en een gebalanceerd voedingspatroon zorgen ervoor dat je voldoende vocht en energie inneemt om inspanningen te kunnen uitvoeren en te recupereren. Alleen fervente topsporters hebben sportdranken met koolhydraten en elektrolyten nodig.’  

Hoe misleidend is alcoholvrij bier? ‘De industrie denkt niet aan onze gezondheid’

‘Alcoholvrij’

Maar als u denkt dat het eenvoudig is om als 0,0’er door het leven te gaan, hebt u het mis. De term ‘alcoholvrij’ doet het hoofd even hard tollen als een avondje stevig pintelieren. In België is ‘alcoholvrij’ bier niet hetzelfde als alcoholloos bier. Het mag wettelijk een alcoholpercentage van maximaal 0,5 procent bevatten, ‘alcoholvrije’ wijn maximaal zelfs 1,2 procent.  

Ter vergelijking: volgens de Nederlandse Warenwet mag iets alcoholvrij heten als er niet meer dan 0,1 procent alcohol in zit – de grens helemaal op 0,0 leggen is vanwege de eerder vermelde productiemethodes niet altijd mogelijk. Al hebben onze noorderburen daar tegenwoordig een achterpoortje voor gevonden: bierproducenten gebruiken op biertjes die tussen 0,1 en 0,4 procent alcohol bevatten de Engelse term ‘non alcoholic’, wat dan weer wel mag. In Spanje bevat zogenaamd alcoholvrij bier 1 procent en in Italië en Frankrijk zelfs 1,2 procent alcohol.   

Om het nog ingewikkelder te maken, bestaan er ook alcoholarme bieren. Die hebben maximaal 1,2 procent in de fles. ‘Ook steeds populairder in de bierhoreca zijn laag-alcoholische producten’, zegt Vanrafelghem. ‘Het gaat dan om dranken met een lager percentage alcohol dan het doorsneeproduct, zoals de Westmalle Extra, het refterbier van de monniken met een promillage van 4,8 in plaats van 9,5 procent. Voor een Belg is dat laag-alcoholisch, voor een Brit is dat al vrij stevig. (lacht) Mensen die nog steeds de volmondigheid van een hoger alcoholpercentage willen beleven, hoeven nu dus niet noodzakelijk meer een Tripel te bestellen.’  

De veelheid aan termen en de verdoken alcohol, ook al is die verwaarloosbaar, baren VAD zorgen. ‘Wij zijn niet tegen alcoholvrije dranken als vervangproduct voor alcohol’, zegt VAD-directeur Katleen Peleman. ‘Maar als je helemaal geen alcohol wilt drinken, zou correcte informatie krijgen over het alcoholpercentage van je drankje een vanzelfsprekendheid moeten zijn. Alcoholvrij bier of dito wijn moet écht alcoholvrij zijn.’  

Zwangere vrouwen, die het best helemaal geen alcohol drinken, moeten op het voedingsetiket dus op zoek naar het cijfer 0,0. Al is ook dat een afgerond percentage. In een 0,0 zal altijd een minuscule hoeveelheid alcoholmoleculen aanwezig zijn. Deze restfractie alcohol is vergelijkbaar met wat door natuurlijke gisting kan ontstaan in openstaande fruitsappen, overrijp fruit of andere gefermenteerde producten en is perfect veilig tijdens de zwangerschap. Zelfs de bacteriën in onze eigen darmen produceren alcohol.  

Voor personen met een alcoholafhankelijkheid is het algemene advies om niet over te schakelen naar alcoholvrije of laag-alcoholische dranken omdat zij mogelijk in de verleiding komen om weer naar het echte spul te grijpen. De hersenen krijgen een prikkel in het beloningssysteem, maar raken in de war als de nodige alcohol niet komt, wat de verleiding des te groter maakt. Op individueel niveau kunnen de alternatieven volgens VAD soms wel nuttig zijn omdat ze voor meer stabiliteit voor de omgeving van personen met een alcoholafhankelijkheid kunnen zorgen, bijvoorbeeld minder ruzie in het gezin. 

Alibimarketing

Tot slot is de associatie van alcoholvrij bier met de bekende, grote alcoholmerken problematisch, vindt VAD. ‘Reclame voor alcoholvrij bier is niet meer dan een alibi om reclame te kunnen maken voor het klassieke bier’, meent Peleman.

‘De branding is bijna exact dezelfde, de vorm van het flesje, het lettertype, de woorden, de kleuren, het logo. Met dit soort alibimarketing kan de alcoholindustrie adverteren op plaatsen waar ze dat met alcoholische dranken nooit zou mogen. Herinner u de reclame voor Corona Cero, het eerste biermerk ooit dat een sponsordeal aanging met de Olympische Spelen. Daar was de aanduiding “0,0 procent” in de commercials met een vergrootglas te zoeken. Zo binden bedrijven nieuwe doelgroepen aan hun merk, zoals minderjarigen, die op die manier bekend raken met het standaard alcoholisch aanbod. De industrie zet alcoholvrij bier in de markt als “gezond”, maar denkt niet aan onze gezondheid, wel aan haar winstmarges.’ 
 
Vanrafelghem ziet het omgekeerd: ‘Dat bekende merken kwalitatieve alcoholvrije alternatieven op de markt brengen, is net positief en verkleint de stap om ervoor te kiezen. We hebben vandaag de luxe om te kiezen tussen verschillende alcoholvrije biertjes, van droogbitter over frisfruitig tot trappistenbier. Als verstokte drinkers hun biertjes switchen voor gelijknamige alcoholvrije exemplaren is dat enkel maar toe te juichen. Uiteraard moeten we jongeren beschermen en bingedrinken bestrijden, maar het zou toch jammer zijn als bier op eenzelfde hoogte als tabak wordt gezet. We moeten onze mooie, fijne bieren appreciëren en degusteren, net zoals wijn. Af en toe genieten van een glas bier op het einde van de werkweek zonder schuldgevoelens? Dat moet kunnen.’