Hoe gevaarlijk is slaapmedicatie? En hoe raak je ervan af?

Elke dag worden er in België meer dan een miljoen slaappillen geslikt. Maar slaapmedicatie kun je maar beter niet te lang innemen. 

Apothekers kunnen vanaf vandaag mensen bijstaan om hun gebruik van slaapmiddelen af te bouwen. Dat is nodig, want elke dag worden meer dan een miljoen dosissen geslikt in ons land. De meeste patiënten gebruiken de medicatie ook langer dan aanbevolen. En dat is niet zonder gevaar.

Wat zijn de gevaren?

‘We mogen niet alle slaapmedicatie over dezelfde kam scheren’, zegt professor Johan Verbraecken, diensthoofd van het UZA-slaapcentrum. ‘Vooral de klassieke slaapmiddelen op basis van benzodiazepines, zoals diazepam en lormetazepam, zijn risicovol. Je denkt dat je goed slaapt, maar eigenlijk is de slaap ook met zo’n slaappil niet optimaal.’

‘De pillen hebben bovendien een lange halfwaardetijd. Dat is de tijd die nodig is om het middel tot de helft van de aanvankelijke concentratie af te breken. Omdat de pillen ’s morgens nog niet helemaal uitgewerkt zijn, word je wakker als een zombie. Je leeft op automatische piloot, hebt concentratieproblemen en wordt vergeetachtig. Omdat je overdag je hoofd er niet helemaal bij hebt, is het risico ook groter dat je fouten maakt op het werk of op de weg.’

‘Voor oudere mensen, die meer dan andere bevolkingsgroepen slaappillen slikken, komt daar nog eens bij dat er een verhoogd valrisico is,’ gaat Verbraecken verder, ‘vooral in de nachtelijke uren. ’s Nachts is de bloeddruk sowieso lager, maar door de medicatie zakt ze nog meer. Ook de motoriek is verstoord omdat de spieren verslapt zijn.’

Een ander groot gevaar is uiteraard gewenning en verslaving. ‘Gewenning treedt heel snel op wanneer je met slaapmedicatie begint. 20 procent vertoont al na drie weken gewenning en 40 procent na zes weken. Dat betekent dat je steeds meer van de medicatie nodig hebt voor hetzelfde effect. Op de duur treedt verslaving op en kun je gewoon niet meer zonder pilletje slapen. Het wordt dan steeds moeilijker om ervan af te raken.’

Hoe kun je slaapmedicatie afbouwen?

Elke remedie om slaapmedicatie af te bouwen heeft een keerzijde, waarschuwt Verbraecken. Dit zijn de mogelijkheden:

• Ga Cold turkey: ‘Meteen stoppen en door de zure appel bijten, is de oudste methode’, zegt Verbraecken. ‘Maar het is meestal geen goede manier. Het gevolg is dat je dagenlang niet kunt slapen. Dat is heel overweldigend en gaat soms gepaard met paniekaanvallen. Het is weggelegd voor een minderheid van de mensen. Slechts 10 tot 15 procent slaagt erin. De meesten hervallen.’

• Bouw snel af: ‘Vroeger was de gangbare aanpak om de medicatie elke week met een kwart te verminderen, zodat je na een maand volledig kunt stoppen. Ook deze manier is te snel en te drastisch en slechts 30 tot 40 procent slaagt erin.’

• Start met een afbouwprogramma gedurende een langere periode. Verbraecken: ‘Dat is een meer haalbare oplossing, maar lukt ook niet bij iedereen. We spreken dan over maanden of zelfs een jaar. Neem gedurende drie maanden een kwartje minder. Doe de volgende drie maanden nog een kwartje af van de dosis. Houd dan misschien een langere tijd dezelfde dosis aan. Bouw vervolgens weer een beetje af om uiteindelijk slechts om de twee dagen een pilletje te nemen en finaal helemaal niet meer.’

• Bouw klassieke slaappillen af en vul aan met trazolan of trazodon. ‘Dat zijn antidepressiva die in een lagere dosis worden gebruikt voor slaapverwekkende effecten zonder ze een antidepressieve werking hebben. Ze worden vooral gebruikt bij doorslaapproblemen. Nadelen zijn een ochtendlijk zombiegevoel en gewichtstoename’, aldus Verbraecken.

• Vul aan met diazepam (valium). ‘Valium is een benzodiazepine met een halfwaardetijd van 24 uur. Dat zit dus gigantisch lang in je lijf. Zo kun je de andere slaapmedicatie afbouwen zonder de vaak voorkomende afkickverschijnselen.’

• Melatonine. ‘Melatonine is de laatste tijd in opmars en kan zinvol zijn bij wie het bioritme verstoord is’, aldus Verbraecken. ‘Het is het “hormoon van de duisternis” en zorgt ervoor dat je slaperig wordt. Neem twee tot drie uur voor het slapengaan melatonine in. Ook dat werkt niet bij iedereen, omdat het bijlange niet zo versuffend werkt als andere middelen.’