Hoe Bulgaarse patiënten de dupe zijn van de Europese handel in medicijnen

Gepatenteerde medicijnen, geproduceerd in Bulgarije, zijn voor weinig geld te koop in België. De Belgische consument profiteert, de Bulgaarse patiënt lijdt en wacht maandenlang op broodnodige medicatie.

De 61-jarige Bulgaar Georgi Yovkov (61) heeft last van chronische reumatoïde artritis. Gelukkig helpt het medicijn Humira hem om de met de ziekte om te gaan. ‘Helaas is mijn medicatie steeds vaker niet voorradig’, zegt hij. ‘Vroeger leverde de apotheek binnen een dag, nu blijven de schappen wekenlang leeg.’

Oorzaak is de lage prijs van medicatie in Bulgarije en het feit dat tot tien procent van een hoeveelheid geproduceerd medicijn geëxporteerd mag worden. Daardoor vinden steeds vaker gepatenteerde medicijnen hun weg naar het Westen, waar zij door handelaren tegen veel hogere prijzen opnieuw verkocht te worden. Humira is niet het enige medicijn dat schaars is geworden in Bulgarije. Ook verschillende immunosuppressiva (geneesmiddelen die de werking van het afweersysteem remmen, nvdr.) zijn vandaag moeilijk verkrijgbaar.

Parallelle handel

Oorzaak voor deze levendige handel in medicijnen – en de schaarste in Bulgarije – is de Europese wetgeving die parallelle handel in farmaceutische producten toelaat. Parallelle handel is de grensoverschrijdende verkoop van goederen binnen de Europese Unie door handelaren buiten het distributiesysteem van de fabrikant om en zonder toestemming van die fabrikant.

Parallelle handelaren genereren winst door in de ene lidstaat van de Europese Unie goederen tegen een relatief lage prijs aan te kopen en die vervolgens te verkopen in een andere lidstaat waar de prijs hoger is. Die prijsverschillen kunnen aanzienlijk zijn en worden nog eens vergroot door verschil in prioriteiten en regelgeving tussen verschillende lidstaten. De reden dat de Europese Commissie parallelle invoer toelaat is dat de import van goederen uit een land met lagere prijzen verkopers dwingt om de prijzen in het land van bestemming te verlagen, met een gunstig prijseffect voor de consument als gevolg.

Maar de aantrekkelijke winstmarges op de West-Europese markten zorgen er ook voor dat de illegale handel floreert. Volgens apotheker Yavor Borisov (41) zijn diefstal en fraude schering en inslag. ‘Medicijnen verdwijnen om herverpakt in het buitenland opnieuw op te duiken.’ Zelfs ziekenhuizen zouden zich hier schuldig aan maken, door meer medicatie voor bijvoorbeeld de behandeling van kanker in te slaan dan feitelijk nodig is, hetgeen gebeurd door het gewicht van patiënten op te schroeven. Aangezien de behandeling van kanker en de dosering van medicatie gerelateerd is aan het gewicht van een persoon, is het kinderlijk eenvoudig voor artsen om te beweren dat hun patiënten zwaarder zijn dan feitelijk het geval is en zo hogere doses medicatie te verkrijgen. Ondertussen wordt enkel de hoeveelheid die daadwerkelijk noodzakelijk is voor het feitelijke lichaamsgewicht aan de patiënt verstrekt, terwijl de rest naar het buitenland wordt doorgeschoven. Het is dan ook niet verrassend dat buitengewoon veel Bulgaarse kankerpatiënten – op papier – lijden aan ernstig overgewicht…

Soms is de werkwijze van de criminelen minder verfijnd. ‘Vaak worden medicijnen gewoon gestolen, maar ik ken ook gevallen waarin brutale boeven gewoon de apotheek instappen en de medicijnen opeisen zonder over een voorschrift te beschikken’, zegt Borisov. ‘Soms wordt er ook gewoon ingebroken en gestolen.’ In weer andere gevallen worden mensen via advertenties opgeroepen om hun medicijnen te verkopen aan patiënten die beweren dat ze de medicatie wel nodig hebben, maar niet voldoen aan de officiële criteria om deze te verkrijgen. Ook deze medicijnen vinden hun weg naar West-Europa.

Ondertussen dreigt er schaarste op de Bulgaarse markt en krijgen chronisch zieken niet de benodigde medicatie. Boryana Yanev (59): ‘Ik moest dit jaar meermaals tot wel anderhalve maand wachten totdat de apotheek in Dimitrovgrad RoActemra kon leveren. En dat geldt voor apotheken in heel het land. Een drama voor de 30.000 reumapatiënten die vandaag niet aan de noodzakelijke medicatie kunnen komen.’

Overigens zijn het niet enkel de rijke landen die van de parallelle handel profiteren. Bulgarije zelf importeert ook op grote schaal goedkope medicatie uit bijvoorbeeld te Baltische staten. Veel van deze farmaceutische producten worden echter bij gebrek aan een goed trace-en-tracesysteem weer doorgevoerd naar West-Europa waar ze met meer winst worden verkocht. Aangezien de straffen laag zijn – het gaat om boetes van slechts enkele duizenden euro als men betrapt wordt – loont deze overtreding van de handelswet. Alleen al in Bulgarije gaat het jaarlijks om een handel van tientallen miljoenen euro’s.