Alweer een nieuwe golf: hoe houden we dit vol? ‘Hoed je voor de covid-draaikolk’

De herfstgolf stelt ons geduld de komende drie maanden opnieuw danig op de proef. Hoe zorgen we dat de moed ons tijdens de aanhoudende coronapandemie niet in de schoenen zakt? 5 tips.

Opnieuw stijgende coronabesmettingen en ziekenhuisopnames. Opnieuw mondmaskers, afstand bewaren, minder sociale contacten, telewerk en nu ook het Covid Safe Ticket. En de winter is nog niet eens begonnen… Gelukkig is er niet langer sprake van een lockdown, toch werkt het voortdurende déjà-vugevoel steeds meer op het gemoed.

Het valt ons vooral zwaar dat we niet weten hoe het coronavirus zich in de nabije toekomst zal gedragen en hoe de heropleving van de pandemie verder zal evolueren. We blijven zowel fysiek als mentaal worstelen.

Jean-Luc Mommaerts, expert psychosomatiek en master in de cognitieve wetenschappen, waarschuwt voor een epidemische draaikolk van negatieve energie waarbij eenzaamheid, angst, frustratie en persoonlijke stress in deze pandemie als een turbo fungeren. Een gestresseerd immuunsysteem is een zwak immuunsysteem waardoor het coronavirus in de mens een mooi speelveld vindt. Buiten die draaikolk blijven, kan al voldoende zijn voor een ander ziekteverloop, met uiteindelijk ook impact op de hele economie.’

Maar hoe vermijd je die vicieuze cirkel van negativiteit? Mommaerts legt uit:

‘Er is een groot verschil tussen angst en schrik’, legt Mommaerts uit. ‘Angst is irrationeel en heeft te maken met onbewuste patronen. Hoewel een spin geen reële dreiging vormt, kun je er wel angst voor hebben. Schrik gaat daarentegen over objectieve feiten, zoals covid-19. We moeten schrik hebben van het virus, zonder in angst te vervallen. Dat is geen gemakkelijke, maar wel een noodzakelijke oefening.’

Angstgevoelens hebben een negatief effect op het ziekteverloop van covid-19. ‘Angst maakt mensen gemiddeld bijna zeker veel zieker van covid. Herinner je je nog de uitspraak van Maggie De Block “Blijf in uw kot”? Dat was een efficiënte manier om ons thuis te houden, omdat het angst creëerde. Maar dat heeft slechts tijdelijk gewerkt. Op lange termijn heeft die angst nefaste gevolgen. Het is nu zaak om een maatschappij zonder angst te creëren.’

Hoe langer de situatie duurt, hoe meer mensen boos worden en zich afkeren tegen anderen, zeker nu de coronapas officieel wordt ingevoerd. Hoe kunnen we mensen blijven motiveren om voor elkaar te zorgen?

Door actief mededogen te cultiveren, klinkt het bij Mommaerts. Dit draagt bij tot gemeenschapsvorming en solidariteit. We moeten de maatregelen naleven uit mededogen voor elkaar zodat verschillende bevolkingsgroepen zich niet tegen elkaar keren.

‘Mededogen is niet hetzelfde als medelijden’, legt Mommaerts uit. ‘Het eerste is een positieve geestestoestand, het tweede is een gevoel dat lijden in de geest teweegbrengt. Mededogen is ook niet helemaal gelijk aan empathie, dat soms negatieve gevolgen kan hebben. Zo kan empathie voor de eigen bubbel bijvoorbeeld het empathische vermogen voor de samenleving in de weg staan. Op die manier creëer je een situatie van “wij vs zij”. Het probleem in België is dat er te veel kortzichtige empathie is, en te weinig mededogen.’

Mommaerts geeft toe dat mededogen een complex concept is. ‘Maar het is wel efficiënt. Het gaat over een diepere betekenis geven aan het leven. We moeten aandacht geven aan wat het betekent om te leven. Kijk maar naar ouderen in een rusthuis. Zij willen leven, en het liefst ook een kwaliteitsvol bestaan leiden. Het is niet omdat zij minder levensjaren op de teller hebben staan, dat het leven voor hen minder zin heeft. De geneeskunde beschouwt de mens nog te veel als een samenspel van verschillende elementen. Maar we zijn levende organismen, geen mechanismen. Ook jongeren willen voluit leven. Zij verdienen ons mededogen en een regelmatige, gemeende uiting daarvan. Zij ervaren mentale en sociale problemen. Met openheid, aandacht en het tonen van waardering komen we al een eind verder, op voorwaarde dat het gemeend is. Anders kan het omgekeerd werken. Dit daadwerkelijk menen is een kunst. Het komt niet vanzelf. Je moet er specifiek aan werken, er tijd aan besteden en steeds proberen creatief te zijn.’

Lees verder onder de foto

In de klassieke geneeskunde worden geest en lichaam typisch los van elkaar gezien. ‘Men zegt weleens dat de geest het lichaam beïnvloedt, maar het gaat veel verder dan dat. Het is niet zo dat onze geest als een spookje door ons lichaam waart. Onze geest ís ons lichaam, dus er is geen invloed nodig. Elke beweging van onze geest is tegelijk een beweging van voornamelijk hersenpatronen in ons lichaam.’

De mens is echter het contact met zijn diepere zelf grotendeels kwijtgeraakt. ‘We hebben een problematisch contact met de natuur, vooral met de natuur in onszelf. De laatste jaren nemen stress en allerhande psychosomatiek hierdoor steeds toe. Burn-out swingt de pan uit. Ook dat is natuurlijk stressgebonden. Volgens mij heeft dit virus gewoon domweg deze stressniche in ons gevonden. Het heeft zich jaren ‘voorbereid’ bij dieren onder stress – door ons. Het weet hoe om te gaan met een gestresseerd immuunsysteem. Dat virologen en andere lichamelijk denkende medici hier weinig oog voor hebben, is begrijpelijk. De realiteit richt zich spijtig genoeg niet naar de huidige stand van wetenschap. Qua psychosomatiek hebben we nog veel te leren. Daarnaast dringt wat we al weten moeilijk door in de praktijk.’

Nochtans blijkt uit neuro-immunologische studies dat er wel degelijk een relatie is tussen het onbewuste en ziekte. Voor Mommaerts speelt psychosomatiek bij zo goed als elke aandoening een rol. ‘Het is van cruciaal belang om via alle mogelijke middelen komaf te maken met stress, onzekerheden en innerlijke spanningen. Diepe relaxatie kan daarbij helpen. Ook religie is een manier om met dat onbewuste te communiceren, maar dat wil nog niet zeggen dat iedereen terug naar de kerk moet.’

Deze crisis zál voorbij gaan. Het leven blijft ondertussen even betekenisvol. Houd deze positieve mindset in gedachten, maar vermijd om het gebeuren door een al te roze bril te bekijken, want dan dreigt het gevaar van de ontkenning. ‘Wanneer je daarna toch geconfronteerd wordt met de onvermijdelijke waarheid dreig je in een covid-draaikolk terecht te komen waarbij alle rationaliteit verdwijnt’, waarschuwt Mommaerts. ‘Baseer je daarom op objectieve informatie en leg de nodige voorzichtigheid aan de dag. Hoed je voor de continue nieuwsstroom van zowel de klassieke als sociale media, want zij danken hun bestaan ten dele aan het verspreiden van angst en doemscenario’s.’

Zoals eerder gezegd, luidt het devies: wat je met je geest doet, doe je ook met je lichaam. Vandaar dat Mommaerts zo’n belang hecht aan meditatie. Hij ontwierp in deze coronatijden een gratis app met meditatieoefeningen, specifiek voor mensen met symptomen van stress. Want stress-reducerende oefeningen versterken de immuniteit. ‘Ook zorgverstrekkers kunnen hier baat bij hebben aangezien zij lichamelijke klachten ervaren. Die zijn uiteraard psychosomatisch. Bij de gewone bevolking nemen in deze coronatijd zulke psychosomatische aandoeningen eveneens toe. Mensen zijn echte stresskippen geworden. Het opmerkelijke is dat het zelfs niet meer opvalt, omdat het zo wijdverspreid is’, besluit Mommaerts.