‘Het gebrek aan begrip voor mensen met psychische problemen is soms stuitend’

De recente uitbreiding en betere terugbetaling van psychologische zorg door het Kabinet-Vandenbroucke is een uitstekende investering voor de toekomst, schrijft Kirsten Catthoor van de Staten-Generaal Geestelijke Gezondheid. ‘Met wat geluk komt er zelfs een aanzuigeffect, waarbij mensen die veel te lang onder de radar gebleven zijn, toch de stap richting psychologische behandeling durven te zetten.’

Daags na de tweede Staten-Generaal van de Geestelijke Gezondheid (SGGG) op 20 maart van dit jaar, publiceerde De Zondag een opmerkelijk interview met minister Frank Vandenbroucke. De minister deed een merkwaardige uitspraak. Hij stelde dat – als hij 1 prioriteit zou moeten kiezen als minister van Volksgezondheid – het de geestelijke gezondheidszorg zou zijn. Minister Vandenbroucke gaf aan dat het normaal moet zijn dat iemand het moeilijk heeft in zijn hoofd. Dat psychische kwetsbaarheid geen stigma mag zijn.

Een dag eerder was hij ook aanwezig op de SGGG die de vinger op de wonde legde en de structurele tekorten in de geestelijke gezondheidszorg aanklaagde, net als de discriminatie van patiënten met psychische problemen en de starheid van bestaande administratieve en financiële systemen. De minister erkende die problemen toen. Zonder terughoudendheid.

Simone Biles

De afgelopen dagen hebben we moeten vaststellen dat er in deze maatschappij nog steeds heel veel werk aan de winkel is. Het gebrek aan begrip voor mensen met psychische problemen is soms stuitend. Psychische problemen worden als een aparte categorie problemen weggezet, onvergelijkbaar met andere medische problemen: wie aangeeft dat het psychisch even te moeilijk is, krijgt meteen de labels ‘opgever’ en ‘zwakkeling’.

Denk daarbij aan de overmaat aan ongepaste en denigrerende commentaar op Simone Biles, de absolute wereldtop in turnen, die op de Olympische Spelen paste voor de teamfinale en de individuele allround finale omwille van psychische klachten. In plaats van empathie en steun, kreeg ze minachting en afwijzing.

Ook Naomi Osaka, nummer 2 van de wereld in het tennis, die forfait gaf voor Roland Garros en Wimbledon omwille van overmatige stress, moest het genadeloos ontgelden. Er kwam zelfs commentaar omdat ze daarna in badpak poseerde op de cover van een magazine.

Wat is hierbij de onderliggende boodschap? Wie het emotioneel moeilijk heeft moet zich terugtrekken op het strafbankje. Kop in kas, zwijgen en verdwijnen!

Het mag intussen duidelijk zijn dat iedereen op een bepaald moment in het leven kwetsbaar kan zijn voor psychische problemen. Topsporters, zowel als slachtoffers van de coronacrisis, en getraumatiseerde mensen na een natuurramp zoals de watersnood van afgelopen weken. Iedere persoon met psychische problemen heeft recht op een snelle en kwalitatief hoogstaande behandeling, wat ook de aard van de problemen is, of hoe ze ontstaan zijn.

Daarom zijn we blij dat minister Vandenbroucke een man van zijn woord is. Het akkoord dat hij sloot met de partners van de ziekteverzekering voor uitbreiding van de hulp van psychologen en een betere terugbetaling voor psychologische zorg, geeft dit gestalte. Dit akkoord geeft een stevige financiële incentive aan psychologen om zich met hun professionaliteit in het systeem van eerstelijnszorg te engageren. Eindelijk zullen we een stuk van de wachtlijsten kunnen wegwerken. Meer mensen zullen kunnen geholpen worden. Ook meer mensen met een zware psychische aandoening. Er wordt connectie gemaakt met de huisartsen, en er komt ook aandacht voor preventie.

Aanzuigeffect

De kritiek van sommigen dat verhoogde capaciteit en een betere terugbetaling van psychologische hulp een aanzuigeffect zou kunnen hebben en tot langere wachtlijsten zullen leiden, is absurd en zelfs gevaarlijk. Door het tekort aan tijdige gespecialiseerde psychologische hulp zijn al veel mensen ten onder gegaan, denk maar aan de hoge suïcidecijfers waar ons land mee blijft kampen. Een aanzuigeffect zou zelfs goed kunnen zijn, omdat veel mensen met psychische problemen jaren onder de radar blijven. Door uitstel van zorg worden problemen ernstiger, zijn ze moeilijker te behandelen, en hebben ze een slechtere uitkomst op de lange termijn. Als deze populatie de stap naar psychologische hulpverlening durft te zetten door de verhoogde capaciteit en zich laat verleiden tot intensieve en langdurige behandeling, mag dat een succes genoemd worden.

De beslissing van de minister en de partners in de ziekteverzekering om de budgetten van de geestelijke gezondheidszorg te verhogen, zal in de toekomst vruchten afwerpen. Voor mensen die al jaren ernstig psychisch kwetsbaar zijn en al in een zorgtraject ingebed zijn, voor mensen die er door de coronacrisis psychisch onderdoor zijn gegaan en voor zoveel anderen die een psychiatrische of psychologische behandeling of begeleiding nodig hebben.

Is daarmee alles opgelost? Neen. Maar dit is een substantiële stap voorwaarts. De Staten-Generaal Geestelijke Gezondheid die patiëntenverenigingen, familieverenigingen, beroepsverenigingen, GGZ-instellingen en ziekenhuizen van de geestelijke gezondheidszorg verenigt, apprecieert dat enorm.

De volgende maanden en jaren zal ze verder in kaart brengen in welke specifieke domeinen er nog vooruitgang nodig en mogelijk is, en mee naar oplossingen zoeken.