‘Het effect van voeding is niet te verwaarlozen, maar ook niet oneindig’

Voeding is een religie geworden, daarom strijdt diëtist Michaël Sels tegen het extremisme in de voedingssector. Pas vooral op voor valse beloften van dieetgoeroe’s. ‘Je portefeuille eindigt na een kuur poeders en pillen alvast een heel pak lichter, nu jijzelf nog.’

“Ik pas in mijn broek, mijn broek past in mijn sporttas, dus ik pas in mijn sporttas…” Uit twee ware aannames en een schijnbaar logische denkstap, wordt er een onware conclusie getrokken. Dat is een veel gemaakte fout in heel wat literatuur. Soms gebeurt het onbewust, maar regelmatig ook om het eigen gelijk te halen.

Wetenschappelijk onderzoek over de effecten van voeding zijn lastig. Heel wat factoren maken dat het uittesten van theorieën op echte mensen en het effect op (levens-)lange termijn meten duur en ontzettend ingewikkeld is. De effecten van bijvoorbeeld erfelijke of omgevingsfactoren op de ontwikkeling van kanker, overgewicht of diabetes zijn niet makkelijk uit te filteren. Dus roepers die brood, aardappelen, gluten of melk uit hun dieet schrappen, firma’s die maaltijdvervangers als shakes en repen promoten of boekenschrijvers die zweren bij kokosvet en agavesiroop: bekijk ze met een gezonde dosis argwaan. Het effect van voeding is niet te verwaarlozen, maar ook niet oneindig. Voeding lijkt de nieuwe religie geworden. Ik beschouw het als mijn taak samen met andere gediplomeerde experten ook hier tegen extremisme te strijden.

Alternatieve feiten

Producenten van afslankmiddeltjes, bezielers van eethypes of schrijvers van alternatieve dieetboeken zijn de koplopers in het gebruik van “alternatieve feiten”. Denk maar aan het heropleven van de geruchten over bruisend water. Recent onderzoek van de Palestijnse universiteit van Bir Zeit wakkert de geruchten weer aan dat drinken van een glaasje bruisend water centimeters en kilo’s doet bijkomen.

Wat gelovers van deze filosofie liever schijnen te vergeten is voor mij toch het belichten waard. Na op ratten uitgevoerde experimenten vond men een link tussen koolzuurhoudende dranken en gewichtstoename. Eén groep ratten kreeg bruisende dranken en de andere kreeg niet-koolzuurhoudende frisdranken en water. Na zes maanden concludeerde de onderzoekers dat de inname van koolzuurgas de productie van een honger stimulerend stofjes (ghreline genaamd) doet stijgen en dat dit verantwoordelijk is voor de gewichtstoename bij ratten.

Voor sommigen was dit meteen het spreekwoordelijke koren op hun molen, maar de kritische lezer zou toch een paar opmerkingen moeten plaatsen. De allerbelangrijkste: de studie werd gedaan met ratten, niet met mensen. Daarbovenop namen de onderzoekers geen externe factoren in overweging die gewichtstoename kunnen verklaren, zoals een ongezond eetpatroon of gebrek aan beweging. Dat zijn beide toch factoren die al in zeer grote klinische studies op echte mensen getest en gevalideerd zijn als factoren die gewichtstoename kunnen verklaren.

In het algemeen wijst deze studie wel een interessant onderzoeksgebied aan en enkele mooie kansen voor een grootschalig onderzoek op patiënten/consumentenniveau, maar voor het zover is moet je je geen schuldgevoel laten aanpraten als je bruisend water drinkt. Het is in het kader van een gezond gewicht houden veel belangrijker om suikerhoudende dranken zoals limonades, fruitsappen of thee met agave of honing te mijden.

Vaste formule

De online verkoop van dieetpillen en maaltijdvervangende poeders en repen is in volle expansie. Het internet is een eenvoudige manier om vele potentiële klanten te bereiken met ongelooflijke succesverhalen en flitsende reclameboodschappen. Maar ook je buurman, je zus of collega kan je bestoken met verkooppraatjes en in contacten met hen zijn we vaak heel wat minder alert voor slinkse verkooptechnieken. Eén ding is zeker: je portefeuille eindigt na een kuur poeders en pillen alvast een heel pak lichter, nu jijzelf nog.

Laten we beginnen met de succesformule achter elke dieethype en nieuw wondermiddel even onder de loep te nemen. Vaak zien we enkele eenvoudige trucjes om een rookgordijn op te trekken rond voedingsadviezen en dieetproducten om zo toch het voordeel van de twijfel, maar vooral je centjes, te krijgen.

Frequent start men met de voedingswaarde en aanbevelingen om te zetten van calorieën, grammen en “aanbevolen dagelijkse hoeveelheid” in een ander telsysteem, zoals kleurtjes, sterren of punten. Daarmee ben je meteen een objectieve referentie kwijt. Vervolgens kiest men enkele goed klinkende zwaarwichtige namen die verhoopte effecten zoals een “extreme hoge verbranding”, “nooit meer honger” of “vermagering tijdens de slaap” insinueren, zoals Niteworks®, Anti-snack® of Cell Activator®. Daarop wordt wat controverse gecreëerd door algemeen aanvaarde voedingsadviezen, die goed bestudeerd zijn, onderuit te halen met enkele, amper wetenschappelijk te noem studies. Eventueel wordt er een bekend boegbeeld bij gezet, “et voilà”: een nieuwe dieetkuur ziet het levenslicht.

Herbalife

Enkele jaren geleden luidden leverartsen de alarmbel over meerdere gevallen van leverschade, die volgens hen was toe te schrijven aan producten van Herbalife®. Een groep Spaanse onderzoekers vond twintig gevallen van leverschade bij herbalifeconsumenten. De Spaanse onderzoekers kwamen op dit spoor door een eerder incidentenrapport dat IJslandse onderzoekers maakte in 2010. Onderzoekers publiceerden cijfers waarbij in de resultaten van een bioptiename gelijkaardige schade werd gevonden bij deze herbalife-gebruikers als bij door medicatie veroorzaakte acute leverschade (DILI). De wetgeving voor medicatie is erg strenge en complexe materie. Voor een voedingssupplement is het stukken eenvoudiger. Er zijn geen jarenlang onderzoek en honderden klinische testen noodzakelijk. Voorzichtigheid lijkt me daarom toch niet onverstandig.

Een à twee maaltijden vervangen door een shake of een reep en dat levenslang, daarnaast gewoon eten wat je wil en niets te hoeven veranderen aan je sportactiviteiten is een idee dat wel wat mensen wint. Maar enkele maanden later je kortstondig verloren kilo’s weer aangekomen, weer een illusie armer en het geloof in echt voedingswetenschap ondertussen ook verloren ben je verder af dan ooit te voren. Wat dacht je van levenslang alles eten wat je wil met een beetje aandacht voor zuinigheid met vet en suiker, dagelijks wat bewegen, zo je gewicht binnen de perken houden en je gezondheid alle kansen geven? “Bezint eer ge begint”, een oude volkswijsheid die toch nog steeds heel wat waarheid in zich heeft.