Foutief gebruik van geneesmiddelen blijft een belangrijke oorzaak van spoedopnames in het ziekenhuis. ‘Mensen zien medicijnen meer en meer als een consumptiemiddel.’
Niet wascapsules die door een kind als snoepje worden ingenomen of het onbewust toevoegen van giftige paddenstoelen aan een huisgemaakte pasta zijn de meest voorkomende redenen om contact op te nemen met het Antigifcentrum. Wel een foutief gebruik van geneesmiddelen, zoals therapeutische vergissingen, foute toedieningswijze, interactie met andere producten of accidentele overdoseringen.
Zo is het aantal oproepen in verband met paracetamol, de werkzame substantie in de populaire pijnstiller Dafalgan, in vijf jaar tijd met een derde gestegen. Een overdosering met die stof kan leiden tot misselijkheid en braken, gevolgd door andere maag-darmklachten, maar ook lever- en nierbeschadiging en zelfs coma.
‘Een zekere nonchalance in het gebruik van geneesmiddelen ligt wellicht aan de basis’, vermoedt Stéphanie Wuyts, ziekenhuisapotheker en klinisch farmacoloog in het UZ Brussel. ‘De toegankelijkheid van geneesmiddelen zonder voorschrift is de laatste jaren enorm toegenomen door de opkomst van internetapotheken. Daardoor gaan mensen medicijnen steeds meer als louter consumptiemiddelen zien, in plaats van als potentieel gevaarlijke producten. Online apotheken geven wel degelijk de nodige adviezen, maar het is aan de klant om die voorschriften ook effectief te lezen en te interpreteren. In een fysieke apotheek zijn de richtlijnen meer op maat. Bovendien kun je sinds enkele jaren kiezen voor een zogenaamde “huisapotheker” die, in samenspraak met de huisarts, een globaal overzicht bijhoudt van je medicijngebruik.’
Dat geneesmiddelen verre van onschuldig zijn, blijkt ook uit de cijfers van de spoedopnames in ziekenhuizen. Gemiddeld 10 procent van die opnames is te wijten aan ongeschikt gebruik van geneesmiddelen. Bij ouderen is dat zelfs 30 procent. Wuyts: ‘Dat kan gaan van intoxicatie, zowel accidenteel als bewust, tot zware bijwerkingen, denk maar aan bloedingen bij bloedverdunners of ontstekingsremmers. We zien daarnaast vaak gevallen van mensen die geneesmiddelen onnodig blijven doornemen omdat ze in bepaalde omstandigheden zijn opgestart, maar niet verder opgevolgd. Nog te weinig aandacht gaat naar de afbouw van medicatie, zoals antidepressiva. Let wel, stop nooit op eigen houtje met medicijnen, maar bespreek met een arts een geleidelijke afbouw om ontwenningsverschijnselen te beperken. Omgekeerd ontbreken sommige geneesmiddelen in het behandelplan van een patiënt. Iemand die een hele rist bloedverdunners neemt, zal ook maagbescherming nodig hebben.’
‘Elk geneesmiddel of voedingssupplement houdt gevaar in. Het is niet voor niets dat een medicijn moet worden afgehaald bij de apotheek. Zolang je de voorschriften in de bijsluiter respecteert, hoef je je geen zorgen te maken’, aldus Wuyts, die ons graag nog op enkele vaak gemaakte fouten wijst.
1. Kijk uit met pijnstillers
‘Voor pijnstillers geldt net zoals bij alles: “Gebruik met mate.” Te lange blootstelling aan pijnstillers kan paradoxaal genoeg hoofdpijn uitlokken. Raadpleeg bij aanhoudende klachten steeds je huisarts. Toch merk ik dat de gemiddelde Belg liever naar een dafalganneke grijpt en bij ernstige hoofdpijn soms zelfs twee pilletjes tegelijk inneemt, ongeacht de dosis. Dat is niet de bedoeling. De maximale dagelijkse hoeveelheid voor paracetamol bij acute pijn is vier keer per dag één gram. Bij oudere patiënten met bijvoorbeeld artrose, die paracetamol dagelijks innemen, adviseren we drie gram en bij bekende leverstoornissen maximaal twee gram. Daarnaast is het actieve bestanddeel paracetamol ook aanwezig in heel wat andere medicijnen voor volwassenen en kinderen, zoals Sinutab en Excedryn. Patiënten zijn zich daar niet altijd van bewust als de apotheker hen daar niet op wijst. De laatste jaren zijn zulke combinatiegeneesmiddelen wel steeds minder in gebruik vanwege het gevaar van overdosering.’
2. Met water of in de koffie?
‘Koffie, melk, fruitsap, het maakt op zich niet zo gek veel uit met welke niet-alcoholische vloeistof je medicijnen inneemt. Water is het neutraalst en wordt daarom aanbevolen om wisselwerkingen te vermijden. Pompelmoessap kan een effect hebben op de omzetting van sommige medicijnen in de lever. Dat kan zorgen voor meer bijwerkingen omdat het geneesmiddel langer in het lichaam blijft. Neem je een medicijn helemaal zonder vloeistof, loop je het risico dat het even in de slokdarm blijft hangen en de slijmvliezen irriteert.’
3. Geplet of in stukjes?
‘Ouderen die last hebben van slikproblemen durven hun pillen al eens te pletten of in stukjes te breken. Dat is niet altijd een goed idee omdat het omhulsel van een medicijn vaak heel belangrijk is voor een goede opname. Medicatie waarop een breukgleuf te zien is, mag je in tweeën breken aangezien de dosis van het actieve bestanddeel gelijk verdeeld is. Is die breukgleuf er niet, kan de ene helft 80 procent van de werkzame stof bevatten en de andere slechts 20 procent. Zo neem je de ene dag veel meer in dan de andere.’
4. Koelkast of badkamer?
‘Volg altijd de bewaarinstructies van de fabrikant op de verpakking voor een optimale werking van het medicijn. Bij een foute bewaring kan de efficiëntie afnemen. Doorgaans stockeer je medicatie het best op een droge en donkere plek en niet in de badkamer. Te veel vocht kan tabletjes immers uit elkaar doen vallen. Sommige medicijnen moeten dan weer in de koelkast omdat ze zo langer zuiver blijven.’
5. Vervallen medicijn: innemen of niet?
‘Neem de medicatie niet langer in als de einddatum overschreden is. De aangeduide maand op de verpakking wijst op de laatste dag van die maand waarop het medicijn de verwachte norm haalt. Slik je die middelen toch nog, is er mogelijk minder van het actieve bestanddeel aanwezig of heeft er zich een afbraakproduct gevormd dat een impact heeft op de gezondheid. Breng tabletten en capsules die je niet meer gebruikt altijd terug naar de apotheek.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
