‘Giftig sesamzaad in ons brood: we lijken gewend te raken aan dergelijke milieuschandalen’

Waarom worden producten met sesamzaad dezer dagen massaal uit de rekken gehaald? Arts en auteur Staf Henderickx legt uit.

Sesamzaad zou niet alleen het oudste maar waarschijnlijk ook het gezondste zaad zijn dat de mens cultiveerde. Het knapperige sesamzaad zit vol vitaminen en antioxidanten, die de kankerverwekkende vrije radicalen uit het lichaam verwijderen. Maar sesamzaad blijkt nu kankerverwekkend te zijn… Wat is er aan de hand?

Op 9 september jongstleden bond het Federaal Agentschap voor Voedselveiligheid (FAVV) de kat de bel aan en waarschuwde de Europese landen via het Rapid Alert System for Food and Feed (RASFF) dat grote ladingen sesamzaad uit India verontreinigd waren met ethyleenoxide. Via vijf leveranciers uit India waren verontreinigde partijen sesamzaad in 24 lidstaten terecht gekomen. Nederland alleen importeert circa 28 miljoen kilo sesamzaad op jaarbasis en daarvan komt circa 45 procent uit India. Dat sesamzaad was al verwerkt in honderden voedingsproducten waaronder crackers, koekjes, broodjes, sesamolie, tahin, enz.

De ellenlange lijst kan je vinden op de website van het FAVV. Terecht werden al deze producten uit de rekken gehaald en werden bedrijven en bakkers verwittigd om hun stock sesamzaad niet meer te gebruiken of te verwerken.

In de EU is het gebruik van ethyleenoxide als desinfectiemiddel van voeding verboden, maar in India is het nog wel toegestaan . Hier geldt voor deze stof een extreem lage Maximum Residu Limiet (MRL, het maximumgehalte van een stof dat in een product mag gedetecteerd worden), namelijk 0,05 mg/kg. Ter vergelijking: de MRL in Canada ligt op 7 mg/kg en in de VS op 4 mg/kg. In deze partijen sesamzaad werden deze maximumgehalten regelmatig overschreden. De concentratie in sommige stalen lag meer dan 1.000 maal hoger dan het maximum residugehalte van 0,05 milligram per kilo. Pas een maand na het alarm van het RASFF besloot de Europese Commissie dat alle toxisch sesamzaad uit de handel diende genomen te worden.

Illegale pesticiden

Een ernstige bedreiging voor de volksgezondheid? Ik denk van wel, want ethyleendioxide is door het IARC geclassificeerd als Groep 1 carcinogeen. Dat betekent dat het wordt aanzien als een duidelijke oorzaak van kanker bij mensen, vooral van leukemie, lymfklierkanker en borstkanker. De latentietijd tussen blootstelling aan ethyleenoxide en kanker varieert van 9 tot 20 jaar. Ethyleenoxide wordt ook gerelateerd aan zenuwbeschadigingen, verlammingsverschijnselen, spierzwakte en concentratie- en geheugen problemen. Ethyleenoxide is daarenboven toxisch voor ons genetisch materiaal en verhoogt daarom het risico op miskramen bij vrouwen en de aantasting van spermaconcentratie en -kwaliteit bij mannen. (Informatie van www.roadmaponcarcinogens.eu)

Daarnaast worden in de EU naar schatting 46.900 werknemers potentieel blootgesteld aan ethyleenoxide, vooral door inademen en inslikken. Werknemers in de medische dienstverlening, de grafische industrie, de chemische industrie, de rubber- en kunststofindustrie lopen een hoog risico op blootstelling aan ethyleenoxide. Acute effecten van blootstelling bestaan uit oogirritatie, keelpijn, belemmerde ademhaling, hoesten, wazig zicht, duizeligheid, misselijkheid, krampen en hoofdpijn.

Softe conclusie

En welk advies werd er aan de bevolking gegeven in verband met de blootstelling aan de besmette sesamzaden?

Het FAVV stelde dat ‘de risico-evaluatie op een potentieel chronisch risico wijst. Dat wil zeggen dat wanneer een consument de niet-conforme sesamzaden op dagelijkse basis en in grote hoeveelheden consumeert, er op lange termijn een risico voor de gezondheid kan zijn.’

De website van Gezondheid en Wetenschap komt tot een nog softere conclusie:. ‘Hoewel ethyleenoxide een kankerverwekkende stof is, is er geen risico voor de gezondheid, omdat het gehalte in sesamzaad zeer laag is.’

Voor mij blijft dit sesamschandaal een schok. Maar zowel in de pers als in de officiële media schijnt er een gewenning voor dergelijke milieuschandalen te zijn opgetreden. Natuurlijk is het positief dat het FAVV deze besmetting heeft ontdekt, natuurlijk is het positief dat er een alarmsysteem in Europa bestaat, natuurlijk is het positief dat in Europa de toelaatbare toxische waarden zeer laag liggen, maar dit schandaal duwt ons nogmaals met de neus op de gevaren van een geglobaliseerde landbouweconomie.

Nultolerantie

De European Food Safety Authority (EFSA) voert jaarlijks een uitvoerig onderzoek uit op de aanwezigheid van resten van pesticiden in de voeding, zowel in de grondstoffen als in het verwerkt voedsel. In 2015 werden 80.967 stalen verzameld in 29 Europese landen. In 44 procent van de geteste voedselstalen werden sporen van pesticiden gevonden. In meer dan een kwart van de stalen zaten sporen van meerdere pesticiden. In 1,5 procent was de maximale waarde duidelijk overschreden.

Het grote probleem is dat zelfs minieme dosissen van stoffen als ethyleenoxide als trigger kunnen optreden om het DNA te ontregelen en dus verantwoordelijk kunnen zijn voor het ontstaan van auto-immuunziekten, neurologische aandoeningen, aangeboren afwijkingen en kanker. In 1996 verscheen in het tijdschrift Science een studie die aantoonde dat het testen van de duizend meest gebruikte pesticiden in een combinatie van drie zou neerkomen op 166 miljoen studies. Een onbegonnen werk. Daarom is de enig mogelijke preventieve norm voor pesticiden de nultolerantie in de voeding. Een onbegonnen werk.

Met de globalisering van de landbouw met import van voedselgrondstoffen en verwerkte voeding uit landen waar er slechtere of geen normen worden gehanteerd moet de illegale immigratie van pesticiden kordaat worden aangepakt. Daarom moeten nationale en Europese voedselagentschappen meer personeel en financiële mogelijkheden krijgen om hun job goed uit te voeren. En ons te beschermen tegen dit sluipend gif. In tijden van corona mogen we onze ogen niet sluiten voor andere problemen die de volksgezondheid bedreigen.