‘Gezondheidszorg moet covid-19-pandemiebril afzetten: hartziekten blijven grootste oorzaak van sterfte’

Het prioritair stellen van de acute covid-19-zorg heeft erg nadelige effecten gehad op de aanpak en behandeling van hart- en vaatziekten, zo blijkt uit studies. Professor Christiaan Vrints luidt in het Tijdschrift voor Cardiologie de alarmbel.

De beelden van opgestapelde doodskisten in mortuaria en kerken en lange rijen legervrachtwagens die de overledenen transporteren naar de begraafplaatsen aan het begin van de covid-19-pandemie in Italië in het voorjaar van 2020 blijven voor altijd op ons netvlies gebrand. In antwoord op deze haast oorlogssituatie werden over de ganse wereld stringente maatregelen genomen gaande van een algemene lockdown, het reserveren van het schaarse protectiemateriaal voor de ziekenhuizen (en niet voor de woonzorgcentra) en het transformeren van de acute ziekenhuizen tot covid-19-ziekenhuizen waar alle geplande zorg uitgesteld werd. Door al deze maatregelen kwam de maatschappij volledig in de ban van de angst voor covid-19.

Talrijke rapporten hebben aangetoond dat de angstpaniek in de maatschappij en het prioritair stellen van de acute covid-19-zorg erg nadelige effecten hebben gehad op de aanpak en behandeling van hart- en vaatziekten. De veralgemeende angstpaniek voor covid-19 in de maatschappij maakte mensen bang om met hartklachten naar het ziekenhuis te gaan.

Wereldwijd fenomeen

Tijdens de eerste lockdown in Duitsland kwamen haast 40 % minder patiënten met pijn op de borst verdacht voor een hartaanval naar de spoedopname. In Italië werden tijdens dezelfde periode 50 % minder patiënten opgenomen in het ziekenhuis met een acuut hartinfarct. Het aantal overlijdens tijdens hospitalisatie was haast viermaal hoger dan normaal. Een langer tijdsverloop tussen begin van de symptomen en opname doordat patiënten langer aarzelden om hulp in te roepen, was de hoofdoorzaak van de belangrijke toename van de overlijdens . In Hong Kong, China, was de wachttijd tussen begin van de klachten en het eerste medisch contact haast viermaal langer dan voorheen. Ook in Engeland werd een daling van 40 % vastgesteld van het aantal opnames met een hartaanval.

Dat de afname van de hospitalisaties voor een acuut hartinfarct een wereldwijd fenomeen was, werd verder benadrukt door een survey verricht door de Europese Vereniging voor Cardiologie. Universeel werd bij 40 % van de respondenten een 40 tot 60 % daling gezien van het aantal ziekenhuisopnamen voor een acuut hartinfarct. Belangrijk is dat de belangrijkste daling werd gezien in de landen met een volledige lockdown en in ziekenhuizen met een groot aantal covid-19-opnames en waar de hospitalisatie cardiologie werd afgebouwd voor de opvang van covid-19-patiënten. De nefaste impact van de pandemie op de acute hartzorg werd nogmaals bevestigd door een uitgebreid literatuuronderzoek.

Plotse dood buiten het ziekenhuis is een belangrijke complicatie van een acuut hartinfarct. De langere wachttijden van patiënten om bij pijn op de borst de spoeddiensten te verwittigen zijn vermoedelijk een belangrijke oorzaak van de piek in hartstilstanden die in Parijs en in Detroit kort na de aanvang van de lockdown werd waargenomen.

Epidemiologische rapporten uit de Verenigde Staten geven aan dat ook het globale sterftecijfer vanwege cardiovasculaire aandoeningen tijdens het eerste halfjaar van de pandemie is gestegen. Het meest uitgesproken is de toename van het sterftecijfer ten gevolge van ischemische hartziekten (+239 %) en arteriële hypertensie (+264 %) in New York. Preliminaire gegevens over de sterftecijfers in de Verenigde Staten tonen een belangrijke oversterfte, grotendeels te wijten covid-19 (345.323) maar hartziekten (690.882) en kanker (598.932) blijven de twee belangrijkste doodsoorzaken. De overlijdens te wijten aan hartziekten zijn in 2020 zelfs met 4,8 % gestegen.

Zet de covid-19-pandemiebril af!

De impact van het prioritair stellen van de covid-19-zorg en het uitstellen van de reguliere zorg is nog niet volledig in kaart gebracht maar zal zeker ook belangrijk zijn. De Nederlandse Hartstichting meldde recent dat in Nederland sinds de uitbraak van de pandemie 4.000 hartchirurgische ingrepen uitgesteld zijn door een tekort aan bedden op de dienst Intensieve Zorgen. Dit houdt zeker een risico in op toename van sterfte en verlies van levensverwachting en kwaliteit van leven als gevolg van niet of te laat verrichte hartoperaties.

Samenvattend heeft de oorlog tegen covid-19 als gevolg van de veralgemeende angstpsychose in de maatschappij, de verplichte lockdown en de herschikking van de middelen in de gezondheidszorg belangrijke collaterale schade veroorzaakt met betrekking tot hart- en vaatziekten. Mensen doen schrikken om hen te overtuigen zich toch snel nog te laten vaccineren, lijkt daarom een verkeerde strategie.

Zonder het covid-19-sterftecijfer te willen minimaliseren, moeten de noden in de gezondheidszorg stilaan terug meer in een breder en gebalanceerder geheel bekeken worden, eerder dan door de nauwe covid-19-pandemiebril. Hart- en vaataandoeningen blijven in de westerse samenleving de dominante oorzaak van sterfte en langdurig verlies van levenskwaliteit. Ten onrechte denkt de overheid dat de problematiek van hart- en vaataandoeningen opgelost is en wordt er bespaard in de hartzorg. Vele behandelingen van hart- en vaataandoeningen zijn halfwassen waardoor de patiënt overleeft in een toestand van progressief hartfalen, een conditie die qua het verlies van levenskwaliteit niet onderdoet voor dat van kanker. Door de vergrijzing van de bevolking zal de prevalentie van hart- en vaataandoeningen in absolute aantallen in de toekomst nog sterk toenemen. Er moet daarom sterker geïnvesteerd worden in zowel de zorg als in het onderzoek naar hart- en vaataandoeningen. De negatieve ervaring met een belangrijke collaterale schade bij hartpatiënten tijdens de covid-19-pandemie benadrukt dit sterk. Overigens vormen hart- en vaataandoeningen de belangrijkste risicofactor voor een ernstig, dodelijke covid-19 infectie. In meer dan de helft van de mensen die overlijden door covid-19 is dit de belangrijkste voorbeschikkende ziektetoestand.

Nu het er meer en meer naar uitziet dat we ondanks een hoge vaccineringsgraad het covid-19-virus niet uit de wereld zullen kunnen helpen, komt het erop aan de weerbaarheid van de bevolking voor weerkerende pandemiegolven op te krikken door het versterken van de algemene volksgezondheid. Een meer fundamentele en preventieve aanpak van hart- en vaataandoeningen is hierin primordiaal. Ik hoop daarom op een minister van Volksgezondheid die komt uitleggen hoe hij de voortwoekerende pandemie van hart- en vaataandoeningen in de toekomst beter gaat aanpakken.

Tot slot: You can’t pause a heart …

Dit opiniestuk is gebaseerd op een editoriaal in het Tijdschrift voor Cardiologie.