Gezondheidsexperte Devi Sridhar: ‘Tegen de deltavariant moet 80 à 90 procent gevaccineerd zijn’

‘De versoepelingen zijn een sprong in het diepe’, zegt de Britse volksgezondheidsexperte Devi Sridhar. De deltavariant verandert de spelregels, zeker voor kinderen en jongeren.

Devi Sridhar (37) is professor Global Public Health aan de Universiteit van Edinburgh. In 2022 verschijnt haar nieuwe boek over de coronapandemie, Preventable, ‘vermijdbaar’, waarin ze niet alleen het verhaal van getroffenen vertelt, maar ook dieper ingaat op het moeizame overleg tussen regeringsleiders, wetenschappers en internationale gezondheidsmanagers.

Ondanks de hoge vaccinatiegraad neemt het aantal coronagevallen in veel landen toe. Toch blijven er versoepelingen komen. De Britten vierden ‘Freedom Day’ op de dag dat de coronabeperkingen wegvielen. ‘We begeven ons op onbekend terrein’, zegt Sridhar daarover. ‘Vooral Groot-Brittannië en Israël zijn nu proefkonijnen. Iedereen kijkt naar ons om te zien wat er gebeurt als men, na vaccinatie, het aantal coronabesmettingen min of meer ongecontroleerd laat toenemen. Hoeveel ziekenhuisopnames en sterfgevallen zullen we hebben? Hoeveel gevallen van long covid zijn er, en wat betekenen de versoepelingen voor de niet-gevaccineerde kinderen en jongeren? Het is een sprong in het diepe. In tegenstelling tot vorig jaar hebben we nu vleugels: vaccins. Maar zijn die vleugels sterk genoeg om ons te dragen?’

U was aan het begin van de pandemie een fervent voorstander van de zero-covidstrategie, waarbij men het aantal ziektegevallen zo laag mogelijk probeert te houden, zoals in Nieuw-Zeeland en Australië. De versoepelingen staan daar toch haaks op?

Devi Sridhar:De situatie is veranderd. Een jaar geleden moesten we vooral tijd winnen. Zero covid was de beste strategie om levens te redden en om de periode tot een vaccin te overbruggen. Dat hebben Nieuw-Zeeland en Australië, maar ook heel wat Aziatische landen aangetoond. Nu zijn er meerdere vaccins en de vraag is hoe we die het best kunnen inzetten om de pandemie te overwinnen. We zijn per slot van rekening sociale wezens. Sommigen vinden het leven slechts zinvol als ze naar de kerk kunnen gaan. Voor anderen is misschien de bingozaal, samenzijn met de familie of een stampvol café onmisbaar. Daar worden mensen gelukkig van, het geeft hun leven zin. De enige duurzame manier om deze pandemie een halt toe te roepen, is vaccinatie.

Niet alleen in Groot-Brittannië, maar ook in Nederland, Spanje en Israël is het aantal gevallen sinds de versoepelingen sterk gestegen, hoewel in al die landen meer dan 40 procent van de bevolking volledig gevaccineerd is.

Sridhar: Inderdaad. Intussen domineert in heel wat landen de deltavariant, waardoor we in een nieuwe fase van de pandemie zijn beland. Helaas volstaat een vaccinatiegraad van 60 procent niet voor de deltavariant, zo blijkt nu. Om weer enigszins normaal te leven zal zo’n 80 à 90 procent van de bevolking gevaccineerd moeten zijn. Delta verandert de spelregels, in heel de wereld. Kijk naar Afrika, kijk naar India, kijk naar alle landen die dachten dat ze het ergste achter de rug hadden. En we weten niet wat ons nog te wachten staat.

Meer dan 1200 wetenschappers hebben tegen Freedom Day geprotesteerd omdat ze de versoepelingen te vroeg en gevaarlijk vinden. Kon er niet wat langer geduld worden geoefend?

Sridhar: Ik wil de versoepelingen niet verdedigen, maar in Groot-Brittannië en in andere landen die in 2020 niet met de no-covid-strategie hebben gewerkt en dus telkens nieuwe lockdowns kregen, is er een enorme druk om de economie weer op gang te brengen. Er leek maar geen einde te komen aan de uitzonderingstoestand, en dat heeft ongetwijfeld veel schade aangericht. Ook heel wat burgerlijke vrijheden werden aangetast. Ik dring aan op voorzichtigheid, maar ik voel ook mee met mensen die nu gewoon genoeg hebben van deze periode.

En wat met de jongeren? Voor kinderen jonger dan 12 is er nog geen goedgekeurd vaccin. Moeten de scholen straks weer dicht als de cijfers stijgen?

Sridhar:Kinderen en adolescenten zijn op dit moment de neteligste kwestie. We weten dat er in Amerika een paar honderd kinderen aan corona overleden zijn, en ook jongeren kunnen long covid krijgen. Maar je richt enorme schade aan als je kinderen belet met elkaar te spelen en naar school te gaan. En anders dan economische schade is dat soort schade bij een kind niet met geld te herstellen. Wie twee jaar onderwijs heeft gemist, haalt dat misschien nooit meer in. We hadden gehoopt dat kinderen beschermd zouden zijn als genoeg volwassen gevaccineerd waren. In Israël leek dat te werken. Maar die hoop is nu vervlogen.

Dus moeten we zo veel mogelijk 12- tot 16-jarigen vaccineren?

Sridhar: Ik vind van wel. De ongecontroleerde verspreiding van het virus bij kinderen is een groot risico. Het tast niet alleen de longen aan, maar ook het hart, de nieren, de bloedvaten en de hersenen. Ik ben wel tegen vaccinatieplicht. Ouders moeten kunnen kiezen, al gaat het om een moeilijke beslissing.

Intussen hebben landen als Zuid-Korea, Nieuw-Zeeland en Australië, die het lange tijd zeer goed hebben gedaan met hun no-covid-strategie, het nu moelijker dan wij. De vaccinatiegraad is erg laag, het aantal besmettingen stijgt. Hoe ziet u dat?

Sridhar:Die landen zullen bij een volgende pandemie model staan voor hoe je tijd kunt winnen. Ze hebben veel minder doden en veel geringere economische schade. Maar het klopt dat de zero-covidstrategie, die in 2020 zo’n succes was, in 2021 niet meer werkt. De besmettelijkere deltavariant is niet even makkelijk onder controle te krijgen. Australië kent dan ook steeds nieuwe lockdowns en het aantal besmettingen in Zuid-Korea stijgt sterk.

Het leeuwendeel van de tot dusver geproduceerde vaccins is opgekocht door rijke geïndustrialiseerde landen. Er blijft weinig over voor Afrika. Komt daar verandering in?

Sridhar:Voor mij is een van de belangrijkste lessen van deze pandemie dat ontwikkelingslanden niet kunnen vertrouwen op de liefdadigheid van geïndustrialiseerde landen. Ze moeten voor zichzelf zorgen. Zij zullen hun eigen vaccinfabrieken moeten opzetten, hun eigen logistiek. Er is in zo’n noodsituatie geschoold personeel nodig, technologische transfer en afstand van intellectueel eigendom, anders zullen zij nooit genoeg vaccins hebben.

Zullen er steeds nieuwe virusvarianten blijven ontstaan waar geen vaccin tegen bestand is?

Sridhar:Er zullen ongetwijfeld steeds nieuwe varianten ontstaan. We zullen het Griekse alfabet uit ons hoofd moeten kennen. Maar ik ben van nature een optimist. Je kunt vaccins aanpassen. En je kunt met strenge controles aan de grenzen de verspreiding van nieuwe varianten tegengaan, bijvoorbeeld door een bewijs van dubbele vaccinatie en een negatieve PCR-test te vragen. En hopelijk zullen we ons, als we over een paar jaar op deze periode terugkijken, vol ongeloof afvragen hoe we dit hebben kunnen doorstaan.