Gezondheid op school: ‘Alcohol- en drugpreventie die te vroeg komt, is niet effectief’
Het Vlaams Instituut Gezond Leven pleit voor minder lessen over illegale drugs in de basisscholen en secundaire scholen. Het wil leerlingen ook meer laten bewegen en meer groenten en plantaardige vleesvervangers laten eten op school. Die aanbevelingen komen maandag na de meest recente vierjaarlijkse indicatorenbevraging.
In opdracht van het Agentschap Zorg en Gezondheid peilde het Vlaams Instituut Gezond Leven vzw, samen met loco-regionale gezondheidsoverleggen en -organisaties (Logo’s) en het Vlaamse expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) naar het preventieve gezondheidsbeleid in verschillende omgevingen, waaronder het basisonderwijs en het secundair onderwijs in Vlaanderen en Brussel.
In 73 procent van de deelnemende basisscholen en in 81 van de deelnemende secundaire scholen krijgen leerlingen lessen over illegale drugs. Maar preventie die te vroeg komt, werkt contraproductief, klinkt het. ‘Preventie over alcohol en illegale drugs geef je het best vóór jongeren ermee experimenteren. Maar nog belangrijker is dat je deze thema’s niet té vroeg met hen bespreekt. Alcohol- en drugpreventie die te vroeg komt, is niet effectief, maar kan jongeren net nieuwsgierig maken en zo experimenteergedrag uitlokken’, stelt het Vlaams Instituut Gezond Leven.
Roken aan de schoolpoort
Bijna alle secundaire scholen hebben regels over roken – 80 procent heeft zelfs regels over elektronische sigaretten – maar die gelden enkel op school. ‘Wél een belangrijk werkpunt: roken aan de schoolpoort ontmoedigen. Tien procent van de basisscholen laat dit nog toe voor personeel en ouders, in het secundair onderwijs is dat vijftien en zeventien procent voor respectievelijk ouders en personeel. Het advies luidt om die percentages tot nul te reduceren’, aldus het Vlaams Instituut Gezond Leven.
Gratis water
Bijna alle basisscholen bieden gratis water aan. In 2019 liet 78 procent van de basisscholen leerlingen water drinken tijdens de lessen, in 2015 was dat nog 67 procent. In 85 procent van de secundaire scholen is gratis water beschikbaar. Het Vlaams Instituut Gezond Leven hekelt dat dat in 15 procent van de secundaire scholen nog niet het geval is. Frisdranken en fruitsap – dat evenveel suiker bevat – vallen onder het uitdoofbeleid van het Vlaams Instituut Gezond Leven. Uit de bevraging blijkt dat bijna alle basisscholen nooit frisdrank aanbieden. In 2019 bood 84 procent van de secundaire scholen nooit frisdrank aan, in 2015 was dat nog maar 31 procent.
Groenten op het bord
Dat er genoeg groenten op de borden in de schoolkantine komen, blijft een aandachtspunt, stelt het Vlaams Instituut Gezond Leven. Het aantal basisscholen dat dagelijks een volwaardige groentenportie (een half bord groenten) bij warme maaltijden serveert, is gedaald van 57 procent in 2015 naar 51 procent in 2019. De deelnemende secundaire scholen doen het beter: zes op de tien scholen schept dagelijks een volwaardige groentenportie op de borden van hun leerlingen, in 2015 was dat nog de helft. Het Vlaams Instituut Gezond Leven raadt scholen ook aan om minder frieten en kroketten op het menu te zetten, maar bijvoorbeeld enkel bij speciale gelegenheden. Wit vlees, zoals kip, en rood vlees, zoals rund en varken, worden respectievelijk in 59 procent en 23 procent van de basisscholen meermaals per week aangeboden. Maar liefst 48 procent van de basisscholen biedt nooit ‘voedzame plantaardige vleesvergangers’ aan, stelt het Vlaams Instituut Gezond Leven. Dat zijn geen gepaneerde groentenburgers, maar peulvruchten en tofu. De deelnemende secundaire scholen doen het iets beter. ‘De aanbeveling luidt nochtans om maximaal één keer ‘wit vlees’ en één keer ‘rood vlees’ op het weekmenu te zetten, en minimum éénmaal af te wisselen met een gezonde plantaardige vleesvervanger’, klinkt het bij het Vlaams Instituut Gezond Leven.
Bewegen
In de scholen wordt nog te weinig over lang stilzitten en de nadelen daarvan gesproken, klinkt het. Het Vlaams Instituut Gezond Leven ziet nog heel wat groeimarge om leerlingen te stimuleren om vooral niet stil te zitten, maar meer te bewegen. Driekwart van de deelnemende basisscholen begeleidt leerlingen niet om zich actief te verplaatsen, bijvoorbeeld door samen met de fiets naar school te gaan. Dat is niet verbeterd sinds de vorige bevraging in 2015. In het secundair onderwijs daalt het aantal scholen dat te voet of met de fiets uitstappen doet. Zowel basisscholen als secundaire scholen worden aangeraden om hun beweeginfrastructuur, zoals de speelplaats of de sportzaal, ook na de schooluren aan te bieden.
Mentale problemen
De mentale gezondheid van leerlingen staat wel steeds hoger op de agenda. In de deelnemende basisscholen en secundaire scholen worden respectievelijk 59 procent en 70 procent van de leerkrachten opgeleid in klasmanagement. Respectievelijk 44 procent en 53 procent van de basisscholen en secundaire scholen leidt hun personeel op om mentale problemen bij leerlingen te herkennen en er correct op te reageren. Bijna alle scholen voorzien begeleiding voor leerlingen met mentale problemen. Het aantal scholen dat over een groene ruimte, een stille ruimte of een snoezelruimte beschikt, is gestegen.