Gezond, ecologisch én ethisch verantwoord eten? Zo kan het

Ons hoofd wordt gek gemaakt als het over voeding gaat. En toch hoeft het niet zo moeilijk te zijn. De oude mediterraanse voeding levert ons een uitstekend voorbeeld en de ingrediënten kan je vinden bij de boer om de hoek.

Knettergek word je ervan wanneer je alle boodschappen over voeding die dagelijks op ons afstormen, voor waar aanneemt. Want de ene dag raak je vergiftigd door pesticiden, de volgende dag moet je superfoods eten om je te detoxifiëren, vervolgens horen we als oermensen alleen nog proteïnen te eten, liefst vlees van beesten die in alle vrijheid in natuurreservaten liepen te grazen. Dan weer gaat het over vetten waardoor aders dichtslibben of gistend fruit dat slecht is voor je darmen. We verzuipen in ongezonde voeding, lijkt het wel.

Groe(n)ten uit Kreta

Er zijn nochtans eenvoudige en goede modellen voor een gezonde voeding, met als het beste voor onze regio’s vermoedelijk de mediterrane voeding. Dat wil zeggen, de voeding zoals gebruikelijk in Kreta en Griekenland tot voor 1960 ongeveer. Niet die van de pasta’s, pizza’s, moussakas en kebabs die eveneens uit de streken rond de Middellandse zee stammen, maar bijna altijd junkfood zijn.

Die traditionele voeding bestond uit een overvloed van plantaardig voedsel, vooral van producten van volle granen, rijst, mais, aardappelen en peulvruchten, vergezeld van veel groenten, fruit en noten. De bereiding gebeurde met (wilde) kruiden en olijfolie als voornaamste bron van vetten. Daarbij at men wat kaas, vis en eieren, soms wat kip en zoetigheid en rood vlees kwam eerder zelden op tafel.

Resultaten die spreken

Er zijn heel wat redenen om dit mediterrane voedingspatroon als een van de gezondste te beschouwen. De meest overtuigende is de sterfte door hart- en vaatziekten en kanker die in die tijd in Griekenland en Kreta aanzienlijk lager lag dan elders in Europa en de USA. Veel beweging, weinig overgewicht en veel zon speelden daarin ongetwijfeld ook een belangrijke rol, maar de traditionele voeding gaf waarschijnlijk de doorslag. Ook nu blijkt trouwens steeds opnieuw uit recente onderzoeken dat een mediterrane voeding. Tot 70 procent minder hartinfarcten, 83 procent minder risico op diabetes, 50 procent minder sterfte bij senioren en indrukwekkende dalingen in ziekten als alzheimer en parkinson zijn indrukwekkende resultaten.

Ecologisch om de hoek

We kunnen de essentie van het oude mediterrane dieet gemakkelijk overnemen in onze moderne voeding. In supermarkten is het aanbod van verschillende groenten eerder beperkt en het hele jaar door ongeveer hetzelfde (tomaten in alle seizoenen). Maar op heel wat plaatsen in ons land kan je rechtstreeks inkopen bij de boer of kweker. Het netwerk van CSA-boeren, wat staat voor community supported agriculture, richt zich zelfs specifiek op de lokale verkoop. Deze boeren vragen een zekere financiële inleg van hun klanten en die krijgen, in ruil, een heel jaar groenten geleverd of mogen ze op het veld mogen oogsten. De boer geniet zo van een gegarandeerd, volwaardig inkomen, een ethisch pluspunt in deze tijden waar iedereen de mond vol heeft van een eerlijke prijs voor elke kweker.

Het model blijkt bovendien aan te slaan want er duiken voortdurend nieuwe CSA-boerderijen op. Dat veel van deze kleinschalige producenten ook nog eens ecologisch werken, is een extra ethische troef.

Zaaien op vraag

De directe verbondenheid zorgt ook voor een grotere solidariteit tussen boer en klant. Je hebt boerderijen waar de klanten af en toe meedraaien op het veld en de boer van zijn kant is meer geïnteresseerd in specifieke wensen van zijn klanten. Op vraag willen sommigen graag hun aanbod uitbreiden met specifieke en soms nog onbekende oogsten zoals palmkolen, rapensteeltjes, paarse radijzen, haverwortels enzovoort. Maar ze staan ook open voor wie een voorraadje droge bonen of erwten wenst aan te leggen. Er wordt flink wat geëxperimenteerd op deze velden.

Met het ruime aanbod van de boer om de hoek, kan je zelfs in de winter heel smakelijke gerechten op tafel brengen. Zeker wanneer je in tijden van overvloed wat voorraden hebt aangelegd door bijvoorbeeld bessen, erwten, zoete mais, tomaten enzovoort in te vriezen of ze eventueel op te leggen, wat niet zoveel meer werk vraagt. Over dat aspect van het mediterrane dieet hoef je je dus geen zorgen te maken.

Over producten op basis van volle granen evenmin, want die vind je tegenwoordig overal. Bovendien komt er wetgeving aan die garandeert dat producten van volle granen effectief alle elementen van de oorspronkelijk graankorrels bevatten, want dat is op dit moment vaak niet het geval.

Gebrekkelijke superfoods

Veel mensen hebben nochtans de grootste twijfels over de voedingskwaliteiten die doodgewone groenten van lokale kwekers. ‘Boereneten’, ze halen er met dedain hun neus voor op, maar veranderen plots drastisch van mening van zodra wellness-journalisten diezelfde groenten met onnozele begrippen als superfoods en detoxifiërend gaan omschrijven. Zie wat er met de rode biet gebeurde.

Wie vijf jaar geleden vertelde rode biet lekker te vinden, verviel voor de helft van het gezelschap tot een halve zool. Maar kijk, nadat het sap van deze ordinaire knol sportprestaties bleek aan te scherpen, steeg zijn status tot ongekende hoogten. Lulkoek natuurlijk. De onderzoekers konden het sap gewoon in de winkel kopen en dat was voor hen veel handiger dan zelf te beginnen klooien met sla, spinazie, selder of wat dan ook. Meer is er niet van aan.

Nu ja, het rodebietensap kleurt ook heel mooi en dat geeft het wel iets. Dat heb je trouwens ook met sap van tarwescheuten, nog zo’n superfood van mijn oren dat je op slag supergezond en helemaal toxinevrij zou maken. Er is geen enkele reden waarom rode biet, tarwescheuten, gojibessen, chiazaad en ga maar door, beter of gezonder zouden zijn dan andere groenten of fruitsoorten. Vitaminen blijven vitaminen, mineralen blijven mineralen en mineralen. De ene plant levert wat meer van dit, de andere van dat en we hebben beide nodig.

Wie gelooft dat sommige planten echt boven alle andere uitsteken en dat ze daarom supergezond zijn, laat zich een oor aannaaien door gehaaide verkopers. Een gezonde voeding staat gelijk met variatie. Met afwisseling. Volkeren als de Cheyenne in de Noord-Amerikaanse prairies leefden echt niet van buffelvlees alleen. Meer dan 650 verschillende plantensoorten maakten deel uit van hun voeding en dat droeg er ongetwijfeld toe bij dat ze ruim een hoofd groter waren dan de blanke immigranten en een te duchten, want sterke vijand.

Niet perfect

Dit model is niet perfect. Al je groenten altijd van één en dezelfde kweker aankopen, druist in tegen het principe van afwisseling. Je boer kan je ook niet alles aanleveren, maar wie de plantenrijke basis van de mediterrane voeding combineert met een ruime aankoop bij een lokale producent, én deze er ook nog eens eerlijk voor vergoedt, staat sterk.