Gezond dankzij je gazon: met deze eetbare planten uit de tuin doe je je lichaam een plezier

Wist je dat tussen de spontane wildgroei van de tuin zowel een gezonde versmarkt als een heus medicijnenkastje verscholen zit? Het is een gratis cadeautje van de natuur dat ook nog eens vlak onder onze neus ligt.

Het zal je misschien verbazen, maar de actie ‘Maai Mei Niet’ waarbij we een hele maand onze grasmaaier aan de kant laten staan, is goed voor de gezondheid. We bewijzen er niet alleen de biodiversiteit van de natuur een dienst mee, maar ook ons eigen lichaam. Wat gezond is voor de bijen, is dat immers ook voor de mens.

Verschillende ‘ongewenste’ planten uit de tuin staan bekend om hun heilzame werking. Herboriste en gezondheidscoach Anntje Peeters gruwelt van al die groene biljartlakens in Vlaanderen. ‘Veel Vlaamse tuintjes zien eruit alsof ze gestofzuigd zijn. Uiteraard hoef je van je gazon geen wildernis te maken, maar wat is er mis met hier en daar een mooie, wilde bloem?’

Peeters merkt al langer een groeiende algemene interesse in wildpluk en kruidenleer, nog voor de coronacrisis ons massaal de bossen en velden in deed wandelen. ‘Je hebt nog altijd mensen die ons beschouwen als zweverige kruidenvrouwtjes’, lacht ze, ‘maar ik merk wel dat steeds meer, vaak jonge mensen, geboeid raken door wilde planten.’

Velen halen echter nog steeds hun neus op voor het ‘onkruid’ in hun tuin en gaan al helemaal steigeren wanneer ze een pisbloem of brandnetelblad tussen mes en vork krijgen. ‘Onterecht’, vindt Peeters. ‘Wilde planten die eetbaar zijn, bevatten veel meer vitaminen en mineralen dan gekweekte groenten omdat ze uit een rijkere grond komen’, weet ze.

Helaas worden wilde planten niet altijd als even lekker ervaren omdat ze vaak nogal bitter proeven. Dat is een smaak die we in ons westers voedingspatroon wat kwijt zijn geraakt.

‘Nochtans hebben bitterstoffen altijd al deel uitgemaakt van het dieet van vroegere generaties’, aldus Peeters. ‘De wilde plant gebruikt die bitterstoffen om zich te verdedigen en daarom zijn ze ook erg gezond voor de mens. We hebben de bittere smaak ook nodig omdat ze de processen in ons lichaam stimuleert om voedingsstoffen zo goed mogelijk op te nemen. Bitters geven aan de hersenen het signaal dat er voeding aankomt, het brein port vervolgens de spijsverteringsorganen om maagzuur en enzymen af te scheiden en de maaltijd te verteren. Op die manier vermijd je voedselintoleranties die vaak ontstaan wanneer voeding niet voldoende afgebroken wordt in het lichaam en te grote eiwitmolecules in het bloed terechtkomen. Het lichaam ervaart die als indringers. Bitterstoffen zorgen er ook voor dat koolhydraten beter worden verteerd en dat je hongergevoel onder controle wordt gehouden.’

We spoorden samen met Peeters mee tussen de grassprieten van de tuin op zoek naar bloemen en planten die een bewezen medicinale werking hebben en leren hoe je die dan het best gebruikt.

Maar eerst een kleine waarschuwing van de herboriste: weet welke plant je plukt! Hoewel er in de tuin niet veel giftige bloemen en planten in grasperken groeien, zijn er toch een aantal waarvoor je moet uitkijken. Een handige tool is de app van Plantnet, waarmee je een foto neemt van een blad of bloem en zo de plant determineert. Meestal heeft de app het bij het rechte eind. Het spreekt ook voor zich dat je best geen planten plukt op vervuilde plaatsen of waar pesticiden worden gebruikt.

Paardenbloem, tegen spijsverterings- en leverklachten

Peeters: De paardenbloem of Taraxacum officinale is een van de makkelijkst te vinden en meest herkenbare planten. Ze wordt al eeuwenlang als medicinale plant gebruikt. Dat weten we uit de naam. Elk kruid dat de term “officinale” draagt, was vroeger een officiële plant in de apotheken van de kloostertuinen. Mensen willen de paardenbloem niet in hun tuin hebben omdat hij zich vaak snel uitzaait. Toch is hij heel waardevol omdat je er eigenlijk alles van kan gebruiken.

Zo is een tinctuur (alcoholisch aftreksel van kruiden dat vaak in de fytotherapie wordt gebruikt, nvdr.) van paardenbloemwortel (zie recept) heel goed tegen bijvoorbeeld spijsverteringsklachten, zoals een opgeblazen gevoel of buikpijn na de maaltijd, of voor mensen die last hebben van constipatie. Mensen die dan weer snel misselijk worden van bepaalde geuren of alcohol niet goed kunnen verdragen, hebben mogelijk nood aan wat ondersteuning van de lever en ook daar kan paardenbloemwortel een hulpmiddel zijn.

Snipper ook eens het jonge blad van de paardenbloem onder een omelet of een lenteslaatje of verwerk ze in een soep. Het is een rijke aanvulling op je voeding omdat het zoveel vitaminen en mineralen bevat. Je kunt het blad ook drogen op een oud vliegenraam in een warme kamer uit het directe zonlicht. Na ongeveer een week heb je gedroogde blaadjes waar je vervolgens thee van kan zetten. Die thee is dan weer vooral goed voor alles wat te maken heeft met de urinewegen, bijvoorbeeld voor mensen die te veel vocht ophouden en last hebben van opgezwollen enkels en oogleden. De plant heet niet voor niets “pisbloem”.

Anntjes recept voor een tinctuur van paardenbloemwortel

Spoel de paardenbloemwortel grondig af.

Snij de wortel in stukjes van 1 centimeter.

Vul een goed schoongemaakte confituurpot voor de helft met paardenbloemwortel en vul tot boven met wodka.

Laat zes weken trekken. Schud af en toe.

Zeef de inhoud van de pot en vul een pipetflesje met de vloeistof.

Giet 25 tot 30 druppeltjes in een glas water en drink voor elke maaltijd.

Rode klaver, een vrouwenplant

Peeters: Rode klaver vind je in heel veel gazons. Thee van de paarse bloemhoofdjes smaakt wat naar zwarte thee en is goed tegen allerlei vrouwenklachten, zoals menstruatiepijn, PMS en overgangsklachten. Wees niet karig met rode klaver. Gebruik een goed handvol bloemhoofdjes en laat die lange tijd trekken in een theepot. Dat mag zelfs een hele nacht.

Weegbree, een medicijnkastje op zichzelf

Peeters: De weegbree is eigenlijk een eerstehulpdoos in het klein. Je kunt het inwendig gebruiken tegen klachten van de luchtwegen zoals een vastzittende hoest, verkoudheid of keelpijn. De slijmstoffen in de plant werken verzachtend op de slijmvliezen in de luchtwegen, maar ook in de darmen bij bijvoorbeeld prikkelbare darm. De plant wordt meestal gebruikt in de vorm van een tinctuur van het blad, wat je zelf kan maken zoals het recept van de paardenbloemwortel.

Heb je last van een vervelende insectenbeet of brandnetelwonde? Dan biedt het weegbreeblad eveneens soelaas. Kauw op een blad tot je een groen papje krijgt. Het speeksel activeert de goede stoffen. Wrijf het papje vervolgens op de huid en je voelt de jeuk of pijn meteen wegtrekken aangezien de weegbree ontstekingsremmende stoffen bevat die meteen een verzachtend effect hebben. De smalle weegbree biedt trouwens nog een extra hulpmiddeltje om je speekselpleister op zijn plek te houden. Trek het blad langs de nerven in reepjes en maak de pleister vast met deze “koordjes”. Een simpele survivaltip, recht uit de tuin!

Madeliefje, voor stevige borsten

Peeters: We kennen allemaal het madeliefje. De bloemetjes geven een mooie touch aan je slaatje of in ijsblokjes in een cocktail. Wie allergisch is aan planten van de Asterfamilie, waar madeliefjes en kamille toe behoren, vermijd ze beter.

Van de bloemhoofdjes kun je ook een oliemaceraat maken. Dat is een plantaardige olie waar je een kruid in laat trekken en waarbij de goede stoffen van de plant overgaan in de olie. Pluk de bloemen van de madeliefjes op een droge, zonnige dag. Anders krijg je schimmel in je olie. Laat ze een paar dagen verwelken op een keukenhanddoek zodat een deel van het vocht van de bloemen verdampt. Vul een goed schoongemaakte confituurpot en overgiet met een zoete amandelolie. De olie heeft een verstevigend effect op de huid. Franse vrouwen gebruiken deze “macérat huileux de Bellis” traditioneel als borstmassageolie om de huid van de borsten stevig te houden. Je kunt de olie ook op je gezicht aanbrengen. Doe dan wel enkele druppels bij je dag- of nachtcrème. Pure olie op je gezicht zorgt mogelijk voor uitdroging.

Brandnetel, bijzonder voedzaam

Peeters: Dit is mijn all-time favoriet en een absolute topper. Brandnetel groeit niet zozeer in grasperken, maar wel aan de rand ervan. Deze plant steekt op het vlak van voedingsstoffen met kop en schouders boven alle andere planten uit. Ze is ontzettend rijk aan alles wat we nodig hebben op voorwaarde dat je er voldoende van gebruikt. Bovendien geeft brandnetel je ook een stevige energieboost bij voorjaarsmoeheid vanwege zijn vitaliserende effect. Sommigen vinden ook dat het hun huid en haar mooier laat uitzien.

Je kunt soep maken van jonge brandnetelbladeren of op dezelfde manier als spinazie bereiden. (Doe bij het plukken wel handschoenen aan. De prikkende eigenschap verdwijnt van zodra je de plant fijnhakt , nvdr.) Je kunt ook gedroogde brandnetel als thee drinken. Wees ook hier weer niet krenterig. Een enkel theebuiltje brandnetelthee zal niet veel effect hebben. Ik doe altijd 15 tot 30 gram brandnetelbladeren in een liter water en laat een nacht trekken met een schijfje citroen tot het drankje volledig zwart ziet. De kleur duidt op de veelvuldige aanwezigheid van mineralen. Je kunt het koud drinken of opnieuw opwarmen en een beetje honing toevoegen. Maak je geen zorgen, een overdosis brandnetel is zo goed als onmogelijk. Brandnetel is vergelijkbaar met een groente vanwege zijn hoge voedingswaarde. Zelf ben ik het levende bewijs. Ik drink al jaren liters brandnetelthee en ben nog altijd kerngezond. (lacht).’