‘Gezocht: politiek lef, ook om een einde te maken aan tabaksepidemie’

‘Dat België nog steeds 14.000 tabaksdoden per jaar telt heeft te maken met een gebrek aan politiek lef en ambitie’, schrijft de Alliantie voor een Rookvrije Samenleving. De nieuwe regering wordt opgeroepen om maatregelen te nemen die vermijden dat mensen beginnen te roken.

Roken is de belangrijkste vermijdbare doodsoorzaak en toch rookt nog steeds één Belg op de vijf. Een vrije keuze? Verre van! Roken is een hardnekkige verslaving en omgevingsfactoren spelen een cruciale rol bij roken. En precies daar wringt het schoentje. Dat België nog steeds 14.000 tabaksdoden per jaar telt heeft te maken met een gebrek aan politiek lef en ambitie. De maatregelen die nodig zijn om het tij te keren zijn al langer gekend. Maar alleen als onze politici snel een regering vormen en de nieuwe ministers hun nek uitsteken om een pakket van verregaande antitabaksmaatregelen door te voeren, kunnen we deze tabaksepidemie een halt toeroepen.

Een samenleving waarin niemand meer (over)lijdt aan de gevolgen van roken en meeroken. Dat is de ambitie van de Alliantie voor een Rookvrije Samenleving. Tegen 2037 wil de Alliantie een eerste rookvrije generatie realiseren, ofwel de jongeren, geboren vanaf 2019, rookvrij houden tot hun 18e verjaardag. In 2037 hebben we dan 0% rokers onder de jongeren. In de algemene bevolking willen we tegen die tijd nog maximaal 5% rokers. Vanzelf zal dit niet gebeuren. Tegen 2024 moeten er ambitieuze tussendoelen worden gerealiseerd. Maar van de vijf jaar legislatuur hebben de politici ondertussen helaas al anderhalf jaar verprutst.

Toch is er ook goed nieuws: het aantal rokers daalt in ons land al jaren. In 1997 rookte nog 30% van de Belgen, nu is dat 19%. ‘Goed bezig!’, zou je denken, maar dat klopt slechts gedeeltelijk. Dat de tabaksindustrie er vandaag nog altijd in slaagt jongeren te verleiden en verslaafd te maken, is alarmerend. En die 19% is slechts een gemiddelde. In sommige bevolkingsgroepen ligt dat cijfer veel hoger en gaat het maar nauwelijks achteruit.

Roken belangrijke bron van gezondheidsongelijkheid

Rookgedrag komt meer voor bij laaggeschoolden en mensen met een lager inkomen dan bij mensen met een hoger inkomen. Bij de 20% gezinnen met de laagste inkomens bedraagt het aantal rokers vandaag nog steeds 29%! Aangezien roken bijzonder schadelijk is voor de gezondheid, vertaalt dat verschil in rookgedrag zich ook in grote verschillen in ziekte- en sterftecijfers. Roken is daarmee een belangrijke oorzaak van gezondheidsongelijkheid.

De redenen waarom mensen met een lagere sociaaleconomische status meer roken zijn divers. Het hangt vaak samen met factoren als stress, armoede, werkeloosheid … Ook sociale normen spelen een belangrijke rol: in omgevingen waar roken nog steeds de norm is, is de kans dat jongeren beginnen en doorgaan met roken veel groter. Rokers die van hun verslaving af willen worden in deze omgevingen niet aangemoedigd om te stoppen. Het antitabaksbeleid heeft tot op vandaag te weinig effect op deze kwetsbare groepen rokers.

Sigaretten blijven te goedkoop in ons land

Een substantiële verhoging van de tabaksaccijnzen moet binnen een ambitieus antitabaksplan de topprioriteit zijn, want dat is de meest effectieve maatregel. Hogere prijzen motiveren rokers om te stoppen én verhogen de drempel voor jongeren en niet-rokers om te beginnen met roken. Rokers uit kwetsbare groepen zijn bovendien extra gevoelig voor prijsstijgingen. Zij wijzigen hun gedrag het meest als de prijzen omhoog gaan.

Een forse taksstijging kan helpen om de gezondheidskloof dicht te rijden en daarbovenop een fundamentele besparing in de ziektekosten én meer fiscale inkomsten te realiseren.

Onze buurlanden getuigen op dat vlak van ambitie. Nederland verhoogde de tabaksaccijns dit voorjaar in één klap met € 1 per pakje. In Frankrijk betaal je nu al € 10 voor een pakje (bij ons is dat slechts €6,80!) en het Verenigd Koninkrijk doet met omgerekend zo’n € 13 nog beter.

Dringend nood aan focus en durf

De Alliantie roept de politici op snel een regering te vormen om vervolgens doortastende maatregelen te kunnen nemen. Samen met de verhoging van de tabakstaksen moeten de kwetsbaarste groepen rokers de mogelijkheid krijgen om hun hardnekkige verslaving op een toegankelijke manier aan te pakken. Accijnsverhogingen moeten dus gekoppeld worden aan het zeer laagdrempelig beschikbaar stellen van kwaliteitsvolle rookstophulp.

En uiteraard zijn er daarnaast nog andere maatregelen nodig. Een verbod op het uitstallen van tabaksproducten, bijvoorbeeld. En een drastische vermindering van het aantal verkooppunten. Tabak is het meest dodelijke consumentenproduct aller tijden. Hoe kan je dan verantwoorden dat het op quasi elke straathoek volkomen legaal te koop blijft? Wij rekenen op onze politici om de tabaksepidemie aan te pakken. Dat is geen kwestie van betutteling, dat is gewoon verantwoordelijk bestuur … als besturen tout court nog kan.

Danielle van Kalmthout, Alliantie voor een Rookvrije Samenleving

Suzanne Gabriels, Stichting tegen Kanker

Hedwig Verhaegen, Kom op tegen Kanker

Sandrine Daoud, Belgische Cardiologische Liga Stefaan Hendrickx Vlaams Instituut Gezond Leven

Meike Pappens, Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding (VRGT)

Lieve Declerck, Gezinsbond

Caroline Rasson, Fonds des affections respiratoires (FARES)

François Dekeyser, Service d’Etude et de Prévention du Tabagisme (SEPT)

Pierre Bizel, Observatoire de la Santé du Hainaut (OSH)

De Alliantie voor een Rookvrije Samenleving is een initiatief van Stichting tegen Kanker, Kom op tegen Kanker, het Vlaams Instituut Gezond Leven, de Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding, de Belgische Cardiologische Liga, de Gezinsbond, het Fonds des affections respiratoires, de Service d’Etude et de Prévention du Tabagisme en het Observatoire de la Santé du Hainaut. De Alliantie voor een Rookvrije Samenleving wil dat de volgende regering een samenhangend pakket van maatregelen uitvaardigt. Deze maatregelen moeten voorkomen dat kinderen beginnen met roken en verslaafd raken aan tabaksproducten én rokers beter helpen om van hun verslaving af te raken. Tientallen gezondheidsorganisaties en medische verenigingen ondertekenden een charter waarmee ze zich engageren om samen met hun leden werk te gaan maken van een rookvrije generatie.