‘Structureel vaccinatiebeleid voor ouderen? Maak eerst werk van deze drie maatregelen’

Johan Staes (Vlozo) roept Vlaams minister Caroline Gennez om de financiële drempels weg te werken zodat ouderen in woonzorgvoorzieningen beter beschermd kunnen worden tegen infectieziekten zoals RSV.

Investeren in defensie voor 65-plussers loont. Niet in de vorm van een militair leger, maar wel in het versterken van ons natuurlijk afweersysteem: de immuniteit. Dit afweersysteem, dat ons hele leven trouw beschermt, verzwakt naarmate we ouder worden. Het resultaat is een verhoogde vatbaarheid voor ziektes zoals griep, pneumokokkeninfecties, gordelroos en RSV, vaak met ernstige gevolgen. ‘Toch blijven we achter op het vlak van preventie en vaccinatie bij volwassenen. Dat moet veranderen.

De afname van immuniteit bij ouderen is een biologisch proces dat niet te vermijden valt. De functie van de thymus, het orgaan dat helpt nieuwe antistoffen te ontwikkelen, neemt af met de leeftijd. Daarnaast worden bestaande immuuncellen minder effectief en reageren ze trager op ziekteverwekkers. Dit leidt tot laaggradige inflammatie, ook wel inflammaging genoemd, een chronische ontstekingsstaat die het risico verhoogt op niet-overdraagbare aandoeningen zoals hart- en vaatziekten, diabetes en kanker.

60% van de 65-plussers lijdt aan meerdere chronische aandoeningen, wat zorgt voor hogere zorgnoden en stijgende kosten voor de samenleving. Vaccinaties bieden een oplossing: ze versterken het immuunsysteem en voorkomen dat ouderen bij een infectieziekte ernstig ziek worden.

Vaccinatie als sleutel voor preventie

Professor Pierre Van Damme, vaccinoloog en expert, benadrukt het belang van vaccinatie voor ouderen: “Vaccins houden je uit het ziekenhuis en zorgen ervoor dat een infectie mild verloopt. Gezond zijn vandaag betekent niet dat je morgen geen risico loopt.” Dit geldt des te meer voor ouderen, waar de gevolgen van ziektes vaak ernstiger zijn.

Onderzoek toont aan dat ouderen 140 tot 340 keer meer risico lopen om aan COVID-19 te overlijden dan jongeren. Daarnaast treedt 90% van de sterfgevallen door griep op bij 65-plussers, en overlijdt 11% van de ouderen met een RSV-infectie na hospitalisatie. Dit zijn cijfers die we niet kunnen negeren. Vaccinaties redden niet alleen levens, maar verminderen ook de druk op zorgverleners en het systeem.

Vlozo’s dringende oproep: drie concrete maatregelen

Het Vlaams Onafhankelijk Zorgnetwerk (Vlozo) pleit voor een dringende aanpak van dit probleem en vraagt beleidsmakers om de volgende maatregelen te nemen:

1. Voer een jaarlijkse immunisatiekalender in voor volwassenen. Net zoals kinderen een vaccinatieschema hebben, verdienen volwassenen een up-to-date schema dat jaarlijks wordt aangepast aan de nieuwste wetenschappelijke aanbevelingen. Andere landen zoals Duitsland en Spanje lopen hierin voorop en tonen aan dat een gestructureerde aanpak werkt.

2. Maximaliseer vaccinatie in woonzorgvoorzieningen. Bewoners van woonzorgcentra en andere zorgvoorzieningen zijn een van de kwetsbaarste groepen. Door hen conform de aanbevelingen van de Hoge Gezondheidsraad te vaccineren, beschermen we hen tegen ernstige infecties en verminderen we het risico op uitbraken, zoals de coronapandemie heeft aangetoond.

3. Maak vaccinatie betaalbaar en laagdrempelig. Vaccins mogen geen luxeproduct zijn. In landen zoals Italië zijn aanbevolen vaccins voor ouderen gratis, wat onmiddellijk leidt tot een hogere vaccinatiegraad. Vlaanderen moet dit voorbeeld volgen. Het aanbieden van gratis vaccinaties in woonzorgcentra is niet alleen ethisch, maar levert ook een return on investment op die kan oplopen tot 19 keer de initiële kost.

Een investering die loont

De vergrijzing van de Vlaamse bevolking zet onze gezondheidszorg onder zware druk. Volgens Vlozo kan het implementeren van een structureel vaccinatiebeleid de zorgnood verminderen, de levenskwaliteit van ouderen verbeteren en de stijgende zorguitgaven afremmen. Vaccinaties zijn geen kost, maar een investering met een indrukwekkend maatschappelijk en economisch rendement.

Professor Van Damme vat het kernachtig samen: “Preventie levert enorm veel op, maar je merkt het pas op lange termijn. Toch is het noodzakelijk om nu te handelen.”

Nu is het moment voor actie

Vlaanderen heeft geen tijd meer te verliezen. De cijfers zijn duidelijk, de wetenschappelijke aanbevelingen bestaan, en de oplossingen liggen binnen handbereik. Het is tijd dat beleidsmakers werk maken van een jaarlijkse immunisatiekalender, maximale vaccinatie in zorgvoorzieningen en toegankelijke preventie voor alle ouderen.

Een structureel vaccinatiebeleid is niet alleen een kwestie van gezondheid, maar ook van menselijke waardigheid. Ouderen verdienen de bescherming en ondersteuning die hen toekomt. De vraag aan de Vlaamse beleidsmakers is simpel: neem verantwoordelijkheid en handel nu.

Johan Staes is gedelegeerd bestuurder van het Vlaams Onafhankelijk Zorgnetwerk VLOZO.