‘Rechten van de patiënt? Naast een wet is er beleid nodig om de woorden in de praktijk te brengen’

Als patiënt kan je vrij je zorgverlener kiezen, heb je recht op een patiëntendossier en moet je de nodige informatie krijgen over je gezondheidstoestand. Het zijn enkele van de rechten waar je je in ons land als patiënt officieel op kan beroepen. Klinkt logisch, zou je denken. En toch is de wet op de patiëntenrechten, twintig jaar na invoering, relevanter dan ooit.

Vandaag – 18 april – is de Europese dag van de rechten van de patiënt. Op die dag worden in heel Europa de rechten van de patiënt in de kijker gezet. Het valt nauwelijks voor te stellen, maar tot begin deze eeuw kende ons land geen afzonderlijke wet op de patiëntenrechten. Niet dat de patiënt geen rechten had, maar ze zaten verspreid over internationale verdragsteksten, algemene rechtsbeginselen en grond- of strafrechtelijke bepalingen. De rechten waren niet zo goed uitgewerkt of simpelweg onbestaande. Zo bestond er nauwelijks een regeling rond de vertegenwoordiging van wilsonbekwame meerderjarige patiënten. Ook wat klachtenbemiddeling betreft was de patiënt vooral op goodwill van zorgverleners of zorgorganisaties aangewezen.

Onder meer onder druk van mutualiteiten en patiëntenorganisaties werd begin deze eeuw initiatief genomen om de patiëntenrechten uit te werken en te bundelen in een afzonderlijke wet. In 2002, onder toenmalig minister van Volksgezondheid Magda Aelvoet, werd de wet op de patiëntenrechten boven de doopvont gehouden. Naast de eerder genoemde rechten verankert die onder meer het recht op kwalitatieve zorg, de vrijheid om al dan niet toe te stemmen met een behandeling, de bescherming van de privacy en het recht op klachtenbemiddeling.

De wet had niet alleen de verdienste alle patiëntenrechten overzichtelijk bij elkaar te brengen, de tekst was ook bewust eenvoudig en helder opgesteld om de toegankelijkheid te garanderen. Al twintig jaar draagt de wet op de patiëntenrechten er op die manier toe bij de kwaliteitsvolle relatie tussen patiënt en zorgverlener te bevorderen.

Nieuwe tijden

Maar uiteraard is het zorglandschap sindsdien grondig gewijzigd. Actuele ontwikkelingen zetten patiëntenrechten onder druk. Wat bijvoorbeeld met de vrijheid om je zorgverlener te kiezen, wanneer er een groot tekort is aan zorgpersoneel? Innovaties vragen om een nieuwe invulling. In een wereld die steeds digitaler wordt, ziet een patiëntendossier er een stuk anders uit.

(Lees verder hieronder.)

Ook de gezondheidszorg is niet meer dezelfde als twintig jaar geleden, net zoals de verwachtingen van de patiënt gewijzigd zijn. Veel meer dan toen wil die inspraak in zijn zorg en wil hij zelf zijn levensdoelen bepalen. Veel meer dan toen werken zorgverleners samen rondom de patiënt en zijn of haar familieleden en kennissen.

Na twintig jaar was de wet op de patiëntenrechten dan ook aan een grondige update toe. Het siert minister Frank Vandenbroucke dat hij daarbij zoveel mogelijk mensen de mogelijkheid wil geven tot inspraak. Nog tot vandaag kon iedereen die dat wou feedback geven over een nieuw wetsontwerp. Daarvoor was er ook in het parlement al duchtig over gedebatteerd, waarbij ook de mutualiteiten hun visie konden uiteenzetten.

Zorgplanning

De voorgestelde wijzigingen in de wet patiëntenrechten tonen voor ons absoluut de weg die we willen gaan. De geüpdatete versie vertrekt vanuit een brede visie op gezondheid en stelt nog meer de patiënt centraal. Het accent verschuift van de individuele relatie tussen patiënt en zorgverlener naar een multidisciplinaire benadering. Onder meer de rol van de vertrouwenspersoon en de vertegenwoordiger is nog krachtiger gemaakt. Vroegtijdige zorgplanning, waarbij de patiënt zelf bepaalt welke (gezondheids)doelen hij wil bereiken, wordt in de wet verankerd. Al mag het wat ons betreft nog ruimer bekeken worden. Vroegtijdige zorgplanning is meer dan een schriftelijk document, het is een continu denk- en communicatieproces tussen patiënt, zorgverleners en naasten.

Bij CM zetten we daar al jaren sterk op in, onder meer via onze Levenswensen-kaarten en infosessies vroegtijdige zorgplanning. Omdat we geloven dat zorg die de prioriteiten en levensdoelen van mensen centraal stelt, niet alleen de actieve betrokkenheid van patiënten bevordert, maar ook de samenwerking over verschillende zorgdisciplines en -sectoren stimuleert. Zorgplannen die vertrekken van de levensdoelen en opgesteld zijn in samenspraak met patiënten, zijn doeltreffender omdat de resultaten betekenisvol zijn voor de betrokkenen.

Nog dit jaar zal de nieuwe wet op de patiëntenrechten ter stemming voorgelegd worden aan het parlement. Daarna begint het echte werk. Want patiëntenrechten mogen niet bij woorden blijven. Naast een wet is er flankerend beleid nodig om de woorden in de praktijk te brengen. Ook daar hebben de patiënten recht op. Vandaag, op 18 april, en op alle andere dagen van het jaar.

Luc Van Gorp is voorzitter van de CM.