Patiënten die voor een scan lange wachttijden willen vermijden, worden verplicht om stevig bij te betalen. Is dit een begin van een geneeskunde met twee snelheden, waar mensen met centen voorrang kunnen ‘kopen’?
Het was De Standaard die de kat de bel aanbond. Er was het getuigenis van een student met kniepijn die in december in een ziekenhuis in Leuven een scan wilde laten maken. Er was voor hem pas plaats op 15 mei. In het ziekenhuis van Diest bedroeg de wachttijd ‘slechts’ zes weken, maar daar hing wel een prijskaartje van 53 euro aan vast. Voor de student was dat te duur. Hij vond het bovenal onrechtvaardig dat wie dat bedrag wel kan neertellen, sneller wordt behandeld. De Standaard schrijft weet te hebben van meerdere vergelijkbare gevallen. Idem voor het Vlaams Patiëntenrechtenplatform.
Het zou allemaal te maken hebben met de nieuwe regeling die minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) op 4 december 2023 ingang heeft doen vinden. Vanaf dan mogen ziekenhuizen aan patiënten geen supplementen meer aanrekenen voor twee frequent gebruikte vormen van medische beeldvorming – magnetischeresonantiescans (mri) en computertomografie (ct-scans, populair ‘röntgenstraling’), toch als die overdag gebeuren. Dat wil zeggen: tussen 8.00 en 18.00 uur. Nadien mag dat wel. Ook op feestdagen en in het weekend mogen nog supplementen worden gevraagd.
Maar zoals bekend hebben veel ziekenhuizen het moeilijk om hun financiering rond te krijgen. Vandaar dat een nieuwe klacht: patiënten worden uitgenodigd om ná 18.00 uur langs te komen. De wachttijden zouden dan minder lang zijn, maar dat dan wel tegen een kostprijs die er overdag niet is.
Vandaar de politieke vraag: heeft minister Vandenbroucke door het grote probleem op te lossen een achterpoort gecreëerd?
Dringende gevallen
Op het kabinet wil men van die uitleg niets weten. Woordvoerder Arne Brinckman: ‘Hiervoor was de situatie nog erger. Ook toen kon je in sommige ziekenhuizen sneller onder de scanner als je een supplement betaalde. In andere betaalde je dan weer niet alleen na 18 uur maar de hele dag lang een supplement. Met deze maatregel verzekeren we dat elke patiënt in een ziekenhuis een scan kan laten maken, zonder dat er een supplement betaald wordt. En op welk uur de scan ook wordt genomen, voor of na 18.00 uur: als het dringend is, betaalt de patiënt in elk geval nooit een supplement.’
Het saldo is hoe dan ook gunstig voor de patiënten. De globale factuur voor zware medische beeldvorming is op jaarbasis gedaald met zo’n 7,4 miljoen euro.
Bovendien hoeven heel wat patiënten sowieso nooit een supplement te betalen, op welk uur de scan ook wordt genomen. Ten eerste zijn dat mensen met een zogenaamde ‘verhoogde tegemoetkoming’: mensen met een beperkt inkomen, invaliden, gepensioneerden, erkende gehandicapten, groepen werklozen of arbeidsongeschikten en zelfstandigen met minstens een kwartaal ‘overbruggingsrecht’.
De tweede groep bestaat uit iedereen die door de huisarts of een andere dokter – meestal een specialist – met een ‘dringend’ verzoek wordt doorverwezen naar het ziekenhuis. Alleen wie zonder dringende doorverwijzing om een mri- of ct-scan vraagt, betaalt na 18.00 uur, op feestdagen en in het weekend een supplement.
Wachttijden
Waarom er überhaupt nog altijd supplementen moeten worden betaald na 18.00 uur, is een puur politieke vraag: er was binnen de ontslagnemende Vivaldi-regering geen meerderheid om alle bestaande supplementen voor deze vormen van medische beeldvorming te schrappen.
Ook met een doorverwijzing van de arts loopt een patiënt nog altijd het risico in een wachtrij terecht te komen. Maar meestal gaat het mét doorverwijzing veel sneller dan zonder. Brinckman: ‘Het kan inderdaad zijn dat men moet wachten: wachtrijen zijn er altijd geweest. De wachttijd moet alleen redelijk blijven.’
Om de wachttijd te verminderen, heeft Vandenbroucke geïnvesteerd in een toename van de mri-apparatuur: er komen 20 scanners bij: 15 in Vlaanderen en 5 in Wallonië. Die uitrol loopt echter vertraging op. Brinckman: ‘Spijtig genoeg wordt de maatregel bij de Raad van State aangevochten door Brussel en Wallonië.’
Wachttijden hangen trouwens af van de aandoening. In de regelgeving is bepaald dat het ziekenhuis erop moet toezien dat een mri- of ct-scan zonder supplement altijd moet worden voorzien binnen een op wetenschappelijk richtlijnen gebaseerde termijn. Die is afhankelijk van de pathologie : een kankerdiagnose is dringender dan een probleem van de heup of de knie.
Dergelijke hoogtechnologische apparatuur mag trouwens alleen in een ziekenhuis gebruikt worden. De verhalen over specialisten die hun patiënten liever niet in het ziekenhuis zelf behandelen maar ze en stoemelings doorverwijzen naar hun eigen privépraktijk voor een scan, waarvoor ze daar een hoger ereloon mogen aanrekenen, behoren tot het rijk der fabelen.
Daling van 11 miljoen euro
Ten slotte is het belangrijk dat er nog altijd geen exact cijfermateriaal bestaat over de hele problematiek, en men (nog) niet kan meten hoe groot het probleem is van het oneigenlijk doorverwijzen naar dure avonden en nachten.
Op dit moment is de beste raming een recente enquête van het socialistische ziekenfonds Solidaris. Daar was men vragende partij voor een beperking van de supplementen, omdat zowat alle ziekenhuizen die bijna systematisch waren beginnen aan te rekenen voor de zogenaamde ‘zware medische beeldvorming’.
Solidaris analyseerde daarom de facturen van de eigen leden bij ziekenhuizen en radiologen tijdens de eerste vijf maanden dat de nieuwe regeling gold. Het globale resultaat is volgens het ziekenfonds zeer positief: het aantal aangerekende ereloonsupplementen voor zware medische beeldvorming is gedaald met 69,4 procent. ‘Tijdens de eerste vijf maanden betaalden onze leden ongeveer 1,2 miljoen euro minder voor supplementen bij ct-scans en mri-scans. Op jaarbasis zou het voor de hele bevolking om een daling van 11 miljoen euro gaan.’
Ontwijkingsmechanismen
Tegelijk stelde het ziekenfonds vast dat er inderdaad ontwijkingsmechanismen bestaan: ‘Bepaalde ziekenhuizen en artsen proberen de daling te compenseren. Inventief zijn ze zeker. Ze vragen bijvoorbeeld meer supplementen voor andere medische beeldvorming, zoals een klassieke röntgenfoto of een echografie. Of door na 18.00 uur hogere supplement aan te rekenen dan voordien.’ Op die manier, zo schat Solidaris, zouden de ziekenhuizen het wegvallen van de oude supplementen toch nog compenseren met naar schatting nieuwe extra inkomsten van ongeveer 3,6 miljoen euro.
Ook zijn er belangrijke verschillen tussen de ziekenhuizen. Maar het saldo is hoe dan ook gunstig voor de patiënten: ‘De factuur voor zware medische beeldvorming is volgens de berekeningen van Solidaris op jaarbasis met een geschatte 7,4 miljoen euro gedaald.’
Volgens Paul Callewaert, algemeen secretaris van Solidaris, is de eindbalans al bij al positief. ‘We zien een aanzienlijke daling van de supplementen. Voor dringende en noodzakelijke medische beeldvorming blijft de financiële toegankelijkheid gegarandeerd. De kwalijke trend van systematisch supplementen voor scans te vragen, is daarmee doorbroken.’
Wie in een ‘fout’ ziekenhuis belandt, kan nog altijd de pineut zijn, zij het doorgaans een pak minder dan vroeger. Maar aan ziekenhuizen die koppig zweren bij het aanrekenen van supplementen, valt ook na de reglementering van Vandenbroucke niet veel te doen. Arne Brinckman: ‘In de gegeven politieke context is onze nieuwe regeling het best mogelijke compromis.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier