Fluoride kan tandbederf voorkomen. In de VS wordt het actief toegevoegd aan drinkwater. Waarom doen we dat niet in Vlaanderen?
Een van de eerste zaken die Robert F. Kennedy Jr, de man die in de regering-Trump verantwoordelijk wordt voor het departement Volksgezondheid, wil ondernemen is een verbod op het toevoegen van fluoride aan de meeste Amerikaanse openbare watervoorzieningen.
Fluoride toevoegen aan het drinkwater gebeurt in sommige (hoofdzakelijk) Angelsaksische landen sinds de jaren 1940 om tandbederf in te perken. Het verlaagt het aantal gaatjes met ongeveer 25 procent, aldus de Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention (CDC). De CDC noemen fluoridering een van de grootste tien ingrepen in de volksgezondheid van de twintigste eeuw. Het is een goede methode om de sociaaleconomische ongelijkheid in tandzorg te verminderen. En volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de American Cancer Society is het veilig voor de volksgezondheid – binnen bepaalde grenzen.
Toch is drinkwaterfluoridering controversieel. Sommige onderzoeken linken een te hoge dosering aan gezondheidsproblemen zoals osteoporose en aan problemen met het cognitievermogen, maar de wetenschappelijke evidentie is wankel. Het IQ van kinderen in gebieden met drinkwaterfluoridering zou lager liggen, maar dat zou gebaseerd zijn op een slecht uitgevoerd onderzoek.
In Nederland werd vanaf de jaren 1950 fluoride aan het drinkwater toegevoegd. Maar toen bleek dat het aantal Nederlanders met gezondheidsklachten, zoals migraine, darm- en maagklachten en depressies met vijf procent toenam, werd de praktijk in 1976 afgeschaft. De Canadese stad Calgary stopte er in 2011 mee, maar toen bleek dat het tandbederf bij kinderen daarna was gestegen, is beslist om het in 2025 opnieuw te introduceren.
De dosis maakt het gif
In België werd fluoride nooit actief toegevoegd aan het drinkwater, en dat zal ook nooit gebeuren: het Vlaamse drinkwaterbesluit verbiedt het.
In het drinkwater zit van nature al een heel kleine hoeveelheid fluoride, en de stof is bovendien wijdverspreid in tandpasta’s en mondwaters. In sommige landen zijn ook gefluorideerde melk en gefluorideerd zout te koop. Die grotere beschikbaarheid noopte de VS in 2011 al om de normen van fluoride in het drinkwater te verlagen van 1,2 naar 0,7 milligram per liter. Zowel de drinkwaterrichtlijn van de WHO als de Vlaamse drinkwaternorm stelt maximaal 1,5 milligram per liter fluoride voorop.
Een collectieve toevoeging van fluoride kan overwogen worden in extreme situaties, zoals in een oorlog.
‘Fluoride is essentieel om tandbederf te voorkomen, maar de dosis bepaalt het gif’, zegt Katrien Smet van de Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM). Een overdosis kan mogelijk het risico op fluorose (vlekjes en strepen op de tanden, nvdr.) tijdens de vorming van de tanden in de kindertijd, skeletafwijkingen, pijnlijke gewrichten, bewegingsstoornissen en neurologische afwijkingen verhogen. Daarom controleren wij het drinkwater voortdurend op mogelijke overschrijdingen van de norm.’
Drinkwater als massamedicatie?
Volgens de wettelijke richtlijnen in het Vlaamse drinkwaterbesluit is het de bedoeling dat ons drinkwater zo zuiver mogelijk blijft, zelfs als een bepaalde toevoeging de gezondheid van de algemene bevolking zou kunnen verbeteren. ‘Leidingwater is geen massamedicijn’, aldus de VMM. ‘Dat zou trouwens erg onverstandig zijn vanwege de heterogeniteit van de bevolking. De kans bestaat dat op die manier bepaalde gevoelige mensen te veel van een stof binnenkrijgen zonder dat er eigenlijk tekorten zijn.’
‘Een collectieve toevoeging kan misschien wel overwogen worden in extreme situaties, zoals in een oorlog’, zegt Carl Heyrman van de Federatie van Vlaamse waterbedrijven, AquaFlanders. ‘Maar het is in ons land nog nooit gebeurd. Wat wel wordt toegevoegd is kalk, afhankelijk van de hardheid van het water. De preventieve toevoeging van chloor dient om het water te desinfecteren en ook zo te houden. Een aantal waterbedrijven werkt wel chloorvrij. Drinkwaterchlorering gebeurt binnen bepaalde Europese normen. Mogelijk wijken ook die normen af van die in de VS.’
In plaats van zaken toe te voegen, worden in Vlaanderen vooral stoffen uit het drinkwater gehaald, vervolgt Heyrman. ‘Mineralen zoals ijzer, magnesium en mangaan die de limietwaarden overschrijden, moeten worden verwijderd, net als verontreinigingen zoals PFAS, wat de laatste tijd opnieuw in de actualiteit stond.’
Kleinste PFAS-variant aangetroffen in Vlaams drinkwater
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier