Jonge mannen verliezen zichzelf steeds vaker in een gespierd ideaalbeeld. De sociale media en een identiteitscrisis kunnen dat proces in de hand werken. ‘Breng voldoende tijd door in de zintuiglijke wereld. Je zal merken dat niemand perfect is.’
‘Een normaal mannelijk lichaam heeft een sixpack. Dat hoort zo, anders ben je geen man. Voor die sixpack trainde ik 7 dagen op 7. Ik ging ook steeds minder en gezonder eten. Het werd een obsessie.’ Dat zegt de 23-jarige Jorjen in de Nederlandse documentaire Ziek gespierd. Op het hoogtepunt van zijn queeste woog hij nog 45 kilogram. Zijn hart kon het elk moment begeven. Jorjen spiegelde zich aan instagram- foto’s van opgepompte mannen in de fitness. Een gespierd lichaam zou hem de nodige aandacht opleveren. Dacht hij.
Volgens hoogleraar psychologie Liesbeth Woertman (Universiteit Utrecht) is Jorjen lang niet de enige jongeman die zichzelf verliest in een gespierd ideaalbeeld. In haar boek Je bent al mooi (2019) beschrijft ze hoe sociale media de lat van een aanvaardbaar lichaam steeds hoger leggen.
De psychologe verklaart het toenemende verlangen naar spieren ook vanuit een dieperliggend maatschappelijk fenomeen: de mannelijke identiteitscrisis. ‘Sinds de jaren 60 staat het begrip mannelijkheid erg onder druk. Vrouwen gingen uit werken, ze kozen zelf wanneer en met wie ze kinderen kregen, hun zelfstandigheid groeide. Jobs waarvoor brute kracht nodig is, werden intussen schaars. Een gemiddelde man, zeker aan de onderkant van de samenleving, ondervindt steeds meer moeite om zich nog te onderscheiden. Wat betekent het vandaag nog om ‘man’ te zijn? Tezelfdertijd spoort men jonge mannen aan om zich beter te verzorgen. Bedrijven ontwikkelen tegenwoordig cosmeticalijnen op hun maat. Je ziet mannen succes oogsten met hun afgetrainde, verzorgde verschijning op social media. Wie onzeker in het leven staat, is daar vatbaar voor. Reclame suggereert dat een lekker geurtje, een bruine teint en een gespierd lichaam je aantrekkelijk maken voor anderen. Er is de belofte dat anderen je zullen zien. Een wasbordje of een stel stevige zwemschouders vormen in die zin een soort laatste ankerpunt.’
Fake foto’s
Streven naar schoonheid is van alle tijden, nuanceert Woertman. ‘Ook vroeger benadrukte de adel haar bijzondere status met fluwelen kleren en bepoederde pruiken. Aan het begin van de puberteit is het bovendien logisch dat jongeren zichzelf afvragen wie ze zijn en hoe ze zich verhouden tot anderen. Een van de plaatsen waar jongeren zichzelf bij uitstek tonen zijn de social media.’
Problematisch volgens Woertman is het feit dat jonge mensen zelden authentieke foto’s delen op bijvoorbeeld Instagram. Ze zetten er een filter overheen of manipuleren de foto tot die beter voldoet aan het ‘perfecte plaatje’. ‘Er is veel fake. Influencers werken dat in de hand door te dwepen met perfectie en schijnbaar perfecte anderen. Google en Snapchat waarschuwden daar afgelopen najaar nog voor met een campagne tegen standaard beautyfilters in foto-apps.’
‘We leven in een beeldcultuur. Die is veel passiever dan bijvoorbeeld de woordcultuur waarin ik opgroeide. Een beeld beïnvloedt je al nog voor je er iets mee gedaan hebt. Je wilt eruitzien zoals de persoon op de foto, wat meestal neerkomt op een gedachteloze overname. Dat zou een minder groot probleem zijn als die beelden een diverse werkelijkheid weerspiegelden. Niemand is immers perfect, zeker niet in volle groei. Dan verandert je lichaam constant. Het huidige, gestolde ideaalbeeld van perfectie staat daar haaks op.’
Klasfoto’s
‘In mijn jeugd werd ik omringd door echte mensen’, vervolgt Woertman. ‘De buurvrouw was aardig, mijn moeder was slim, een tante of nonkel was grappig of had mooie ogen. Maar niemand was het allemaal tegelijk. Vandaag streven veel jongeren wél naar een soort uniform ideaalbeeld. De social media voeden bovendien de tendens om jezelf te bekijken door de ogen van anderen. Op zichzelf geen probleem, je bestaat alleen in relatie tot iemand anders. Maar ergens onderweg verloren we voeling met zaken die uit onszelf komen. Als we moe zijn, mogen we daar nochtans aan toegeven. En als we ons treurig voelen, hoeven we niet per se met een brede glimlach op de foto.’
‘In enkele Nederlandse basisscholen fotoshopte men de jaarlijkse klasfoto zodat kinderen er ‘beter’ gingen uitzien. Dat gebeurde onder andere op vraag van de ouders’, vertelt een verbijsterde Woertman. ‘Het illustreert treffend hoe sterk ook jonge ouders besmet raken met dwingende schoonheidsnormen. De meeste ouders bekijken hun kinderen gelukkig nog altijd met een milde, liefdevolle blik. Maar er zijn ook moeders die een hele dag lopen te zeuren over hun lijn of vaders die mekkeren dat ze gespierder willen zijn. Zoiets heeft een grote invloed op hoe jonge kinderen zichzelf zien.’
Woertman adviseert jongeren om voldoende tijd door te brengen in de zintuiglijke wereld. ‘Wie de ander écht ontmoet, zal merken dat perfectie niet bestaat en zal de lat voor zichzelf hopelijk wat lager leggen. Ook de mooiste jongen van de klas heeft immers tekortkomingen. Ik pleit voor een herwaardering van tijdloze kwaliteiten, zoals aardigheid, humor en empathie. Lichamelijke kenmerken zijn per definitie vergankelijk’, besluit ze.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
