Feit of mythe? Wat doe je beter wel en niet tijdens een hittegolf?

We kunnen er maar beter aan gewoon worden als we klimaatexperts mogen geloven: hittegolven zullen ons in de toekomst steeds meer teisteren. Tijd om onze eeuwenoude basiskennis over wat te doen bij een hittegolf wat bij te spijkeren.

1. Neem een koude douche: mythe

Het klinkt misschien niet meteen aanlokkelijk, maar je bent met dit weer beter af met een warme douche. Wanneer de temperaturen de pan uit swingen, openen de poriën van de huid zich waardoor het zweet kan ontsnappen en verdampen wat voor verkoeling zorgt. Een koude douche doet de poriën echter weer sluiten. Je voelt je aanvankelijk wel afgekoeld, maar de lichaamstemperatuur is niet gedaald. Binnen enkele ogenblikken na de koude douche, zal je het wellicht nog warmer hebben dan voorheen.

2. Drink een warm kopje thee om af te koelen: feit

Bij temperaturen van 30 graden of meer is een kopje hete thee wellicht het laatste waar je zin in hebt. Een frisse cola of een ijsje, dat is waar je naar snakt. Toch is het drinken van warme dranken bij een verschroeiende (droge) hitte geen slecht idee.

De grootste theedrinkers wonen in warme woestijnregio’s, want zij kennen de voordelen ervan: warme dranken helpen om het lichaam af te koelen.

Een kopje warme thee of water (koffie telt niet vanwege de hoge hoeveelheid cafeïne die waterafdrijvend is) lokt een hoeveelheid zweet uit die de toegevoegde hitte van de drank meer dan compenseert. Maar dat hangt dan wel af van een aantal zaken, zoals de temperatuur van de warme drank, hoeveel je ervan consumeert en de temperatuur en vochtigheid van je onmiddellijke omgeving.

Hoe werkt het? De warme vloeistof activeert sensoren in de mond en het bovenste verteringsstelsel die het brein stimuleren om het lichaam meer te laten zweten. En zweten is, zoals we allemaal weten, een belangrijk mechanisme om ons lichaam te helpen afkoelen.

Belangrijk detail is wel dat het zweet de kans krijgt om te verdampen. Anders gaat het verkoelende effect verloren. Wanneer het dat niet doet, en het zweet gewoon van je afdruppelt, dan ben je niet beter af met je kop thee. Een warme drank in een vochtig klimaat zal dus minder effect hebben. Ook als je te veel kleren aan hebt, zal het warme kopje geen verfrissing brengen. Drink tot slot ook geen warme drank wanneer je jezelf in het zweet aan het werken bent in de fitnesszaal.

Koud of warm? Het belangrijkste is dat je drinkt, want drinken geeft je het nodige materiaal waarmee je zweet kan produceren. Maar om écht afkoeling te hebben op warme dagen, raden wetenschappers aan om gewoon een koude omgeving op te zoeken, want de hele dag door hete thee drinken is nu eenmaal geen verfrissende gedachte.

3. Drink een heerlijk frisse pint of cola: mythe

En hoe zit het dan met koude dranken? Werken die dan niet verfrissend? eventjes wel. Wanneer je een koude drank nuttigt, die kouder is dan het lichaam, zal de warmte overgedragen worden in de vloeistof, maar dat zorgt maar voor een tijdelijk verkoelend effect. Het probleem is dat die warmteoverdracht wordt gecompenseerd door minder zweet op het huidoppervlak. Bovendien is het volume van de koude vloeistof relatief klein in vergelijking met alle vloeistof in het lichaam.

IJsdrankjes zoals slushies kunnen je zelfs nog meer doen opwarmen. Dat komt omdat dergelijke dranken zo koud zijn dat ze het zweetmechanisme in het lichaam blokkeren en het lichaam nog meer warmte opslaat.

4. Eet pikante maaltijden: feit

Niet alleen warme dranken zijn een aanrader op hittedagen. Ook pikante maaltijden werken op eenzelfde manier. Ook hier is het opnieuw geen toeval dat mensen in een warm klimaat, zoals in Azië en Zuid-Amerika, vaker pikante voeding op het menu zetten in plaats van verfrissende producten zoals meloenen of ijsjes.

5. Installeer een ventilator in huis: twijfel

De laatste tijd lopen opvallend vaak mensen met een pas gekochte ventilator over straat. Maar is dat geen weggegooid geld? Ventilatoren verkoelen de lucht niet, ze laten de lucht bewegen met als doel een bries te creëren om de efficiëntie te verhogen van de normale lichaamsmethoden om het lichaam koel te houden, namelijk door convectie van de warmte van de huid en verdamping van het zweet door de huid. Het bewijs dat ventilatoren verkoeling brengen is evenwel niet overtuigend en bovendien karig wegens het weinige onderzoek dat er al naar gedaan is. Algemeen wordt aangenomen dat ventilatoren nuttig zijn bij temperaturen tot 35°C. Wordt de temperatuur hoger, dan kan het blazen van hete lucht het afkoelingsproces zelfs verhinderen en hitte-uitputting veroorzaken. Ventilatoren zijn ook minder effectief wanneer het vochtig is. Wanneer vochtige lucht wordt rond geblazen, kan het zweet moeilijker verdampen.

6. Open alle ramen op warme dagen: mythe

We doen het instinctief: de ramen openzetten wanneer het te warm wordt. Maar doe het alleen wanneer de buitenlucht koeler is dan de binnenlucht. Dat is meestal ’s nachts. Bij een hittegolf, moet je de ramen overdag dichthouden! Aangezien er binnen meer schaduw is, zal de lucht er zelfs koeler zijn. Ook tochten heeft geen zin als het buiten snikheet is, want dan krijg je een hete bries die je allesbehalve afkoelt.

7. Draag witte kleren: mythe

Aangenomen wordt dat licht gekleurde kledij beter is tijdens warme dagen, maar dat is niet noodzakelijk het geval. Uit een studie uit 1980 bij bedoeïenenstammen blijkt dat de kleur van de kleren geen invloed had op de lichaamstemperatuur. Witte kleren reflecteren dan wel meer licht, maar de extra hitte die door de zwarte kleren geabsorbeerd wordt, gaat verloren nog voor ze de huid bereikt als de kleren los genoeg rond de huid zitten. De zwarte stof werkt bovendien als een soort radiator die de lucht rond de huid opwarmt en niet de huid zelf. Ook de eigen lichaamswarmte wordt door de witte kledij teruggekaatst naar het lichaam, waardoor je eigenlijk niet kan afkoelen. Wanneer je lichaamswarmte echter met zwarte kleding in contact komt zal die kleding de warmte vasthouden in plaats van terug reflecteren. Wat de kledij betreft, maakt de kleur dus niet veel uit. Belangrijker is dat je loszittende kledij draagt, want door de luchtcirculatie nabij de huid zal het zweet beter verdampen en je doen afkoelen. In een zwarte catsuit naar een zomerse barbecue gaan, is dus geen goed idee.