Fasciatherapie is booming: ‘De wetenschap heeft een orgaan jarenlang over het hoofd gezien’

Steeds meer mensen vinden de weg naar de fasciatherapeut voor de behandeling van onverklaarbare en stressgerelateerde pijnen en klachten. Is het bindweefsel de nieuwe sleutel tot een betere gezondheid? ‘Fascia is meer dan gewoon wat inpakmateriaal voor spieren, botten en organen.’

‘Het is psychosomatisch, er is niets te zien op de testen. U bent kerngezond, mevrouw.’ Na tientallen consultaties en onderzoeken bij verschillende specialisten in menig ziekenhuis, kreeg voormalig long-covidpatiënte Helga Gielen (63) te horen dat ze maar beter eens bij de psychiater langsging. ‘Uitermate frustrerend was het’, herinnert Helga zich. ‘Ik kreeg last van immense pijnen en cognitieve stoornissen, terwijl ik voorheen kerngezond was. Door de inspanningsmoeheid was fysieke revalidatietherapie geen optie. Mijn lichaam kon het gewoon niet aan. De kleinste beweging moest ik twee weken lang bekopen. Pijnmedicatie verdroeg ik niet. Mijn kinesist adviseerde fasciatherapie, een nieuwe vorm van lichaamsgerichte therapie die mij totaal onbekend was. Dankzij die aanpak kwam mijn autonoom zenuwstelsel stilaan tot rust.’

Helga heeft geluk: zij hoort bij de drie procent patiënten die volledig herstellen van long covid. Dankzij een combinatie van fasciatherapie, neuraaltherapie en hyperbare zuurstoftherapie werd ze in 2023 volledig klachtenvrij verklaard. ‘Het is jammer dat hoopvolle oplossingen als deze bij zo weinig mensen bekend zijn’, vindt ze.

Al blijkt daar stilaan verandering in te komen. Fasciatherapie wordt gebruikt als behandeling voor het postvirale syndroom, stress, angst, burn-out, paniekaanvallen, chronische pijn, fibromyalgie, vermoeidheid, trauma of onverklaarbare spijsverterings- en immuniteitsproblemen. Fasciatherapie is booming.

‘Het fasciaal orgaan is jarenlang door de wetenschap over het hoofd gezien’, zegt dokter Philippe Rosier, kinesitherapeut en pionier in de fasciatherapie. ‘In de klassieke dissectie wordt de fascia weggesneden om het lichaam te bestuderen. Sinds de jaren 1980 is er een omgekeerde beweging en liggen fasciae onder het vergrootglas. Zo hebben we ontdekt dat dit bindweefsel vol zenuwen en receptoren zit, die in nauw contact staan met de insula, het deel van onze hersenen waar onze innerlijke beleving vorm krijgt.’

Hebben we met het bindweefsel een nieuw zintuiglijk orgaan ontdekt?

Philippe Rosier: De fascia is inderdaad meer dan gewoon wat inpakmateriaal voor spieren, botten en organen. Net zoals de lever, het hart en de longen is het een orgaan. Met dat verschil dat het zich als een spinnenweb in je lichaam verspreidt. Omdat het reageert op fysieke én psychische stress, is het betrokken bij heel veel verschillende vormen van ‘niet optimaal functioneren’. De fascia is een soort spons waar fysieke, maar ook emotionele en mentale stress zich kan op inschrijven. Ze kan verstijven of weer meer fluïde worden. Zo blijkt uit onderzoek dat de fascia bij rugpatiënten zo’n 20 procent dikker is dan bij anderen, wat impact heeft op hun mobiliteit. De fasciatherapeut zet je weefsel in beweging en werkt weerstanden weg. Dat voel je niet alleen fysiek. Door een verandering van de consistentie van de fascia worden andere receptoren geprikkeld. Via de insulaire route verandert de beleving van het lichaam.

Fasciatherapie combineert manuele therapie met bewegingsoefeningen. Wat is het verschil met gewone kinesitherapie?

Rosier: Bij fasciatherapie gebruikt men iets andere technieken. Het weefsel zelf wordt aangezet om diep te ontspannen. Patiënten ervaren een intense rust die van binnenuit komt. Of ze krijgen weer energie als ze kampen met vermoeidheid. Bij wie angstig is, ontstaat een gevoel van vertrouwen. In de klassieke kine is het lichaam eerder een object. Spieren worden getraind, maar de innerlijke beleving blijft achterwege. Fasciatherapie nodigt de patiënt voortdurend uit om zich bewust te worden van de effecten die daarbij ontstaan. Via introspectie leert hij waarnemen, onder woorden brengen en betekenis geven aan wat er zich in zijn lichaam afspeelt. De geobserveerde veranderingen kunnen lokaal zijn, maar zich door de verwevenheid van het bindweefsel ook op andere plekken in het lichaam manifesteren.

Waarom is het zo belangrijk dat de patiënt inzicht krijgt in wat er in zijn lichaam verandert?

Rosier: Zolang je je daar niet van bewust bent en geen link legt met je dagelijks leven, zal de therapie niet duurzaam zijn. Alles hangt ook af van de klacht. Heb je last van een acute stijve nek, dan is één behandeling meestal genoeg. Blijkt er een diepgeworteld existentieel probleem aan de grondslag te liggen, dan is er mogelijk jarenlange therapie nodig samen met een psycholoog. Sinds een jaar werken wij samen met POBOS, een netwerk van traumatherapeuten. De combinatie van psychotherapie en lichaamswerk geeft bij veel traumapatiënten zeer positieve resultaten. De fasciatherapeut stabiliseert patiënten na een bewogen sessie bij de psycholoog. Omgekeerd helpt de psycholoog bij het kaderen en betekenis geven van ervaringen die vanuit het lichaamsgeheugen naar boven komen.

Fasciatherapie biedt ook ondersteuning bij de fysieke en psychologische gevolgen die een kankerdiagnose met zich meebrengt.

Rosier: Radiotherapie, chemotherapie, operaties, existentiële stress: ze belasten allemaal het lichaam. Ik wil wel stellen dat fasciatherapie kanker of andere zware ziektes niet kan genezen. Iemand die het tegenovergestelde beweert, hoort niet thuis in de gemeenschap van de klassieke geneeskunde. Wat wij doen, is de patiënt een gevoel van rust geven in een heel onvoorspelbare periode.

De therapie is op basis van ervaring ontstaan en ontwikkeld. Dat klinkt weinig wetenschappelijk.

Rosier: Het is een erg jonge discipline. Voor we aan gerandomiseerde gecontroleerde studies kunnen beginnen, de gouden standaard binnen de wetenschap, moeten we het fenomeen eerst in de diepte trachten te begrijpen. Dat betekent luisteren naar patiënten en kennis halen uit wat zij vertellen. Dat kwalitatieve wetenschappelijk onderzoek heeft tien jaar in beslag genomen. Vanuit die solide basis worden nu grootschalige klinische studies opgestart, onder meer door de UGent bij patiënten met chronische rugklachten. Natuurlijk hadden we graag verder gestaan, maar klinisch onderzoek vraagt geld, mensen en tijd. Domeinen waar menselijke interactie een rol speelt in het behandelingsproces zijn bovendien erg moeilijk evidencebased te maken. Er zijn geen honderd gelijke patiënten die je steriel in een laboratorium kunt zetten. Het bindweefsel zelf wordt wel al jarenlang bestudeerd. De resultaten verschenen in gerenommeerde tijdschriften en die conclusies mogen we stilaan als feiten beschouwen.

Toch duwen sommigen fasciatherapie liever in het hoekje van de alternatieve geneeskunde.

Rosier: Onterecht. Een grote groep artsen vertrouwt haar patiënten toe aan fasciatherapeuten omdat in de medische wetenschap veel klachten niet altijd via beeldvorming kunnen worden vastgesteld. De gangbare uitleg was lang dat het ‘tussen de oren’ zit. Dat is te kort door de bocht. Er zullen altijd artsen zijn voor wie dit te new age is. Maar fasciatherapie is onderdeel van de kinesitherapie en wordt dus terugbetaald door de mutualiteit.

Fasciatherapeut is geen erkend beroep. Bestaat de kans dat je bij een charlatan terechtkomt?

Rosier: Vroeger was er in België maar één opleiding tot fasciatherapeut, maar naarmate de therapie meer aandacht krijgt, duiken er helaas ook splintervormen op waarbij therapeuten met de minste moeite een diploma behalen. De opleiding tot fasciatherapeut duurt vier jaar en is heel intensief, juist omdat ze veel ervaring en nuance vraagt. Je moet een basisdiploma kinesitherapeut of arts hebben. Er zijn nu zo’n vijfhonderd opgeleide fasciatherapeuten in België. Het is van belang dat je bij iemand terechtkomt die de stiel kent en erkend is door de beroepsvereniging.

Uw jarenlange studie van de fasciae heeft naar eigen zeggen uw wereldbeeld beïnvloed. Op welke manier?

Rosier: Ik ben veel receptiever geworden. Ik luister naar wat mensen zeggen, maar ook naar wat ze niet zeggen, hun lichaamstaal. Er is een vorm van communicatie die veel verder gaat dan woorden alleen. Fascia creëert ruimte om te spreken over onze binnenwereld. Daarom zou fasciatherapie ook moeten worden ingezet in scholen. Jongeren moeten de waarde van communicatie leren, hoe ze echt kunnen luisteren naar hun lichaam en naar anderen, hoe ze op een goede manier met conflicten kunnen omgaan. Hoe beter je je emoties kunt reguleren, hoe weerbaarder je bent en hoe meer je je energie kunt doseren. Een kind leert dat allemaal op een heel spontane manier, in tegenstelling tot volwassenen.

Hoe komt het dat volwassenen vervreemd zijn van zichzelf en hun lichaam?

Rosier: Naast de voortdurende ratrace is de verwetenschappelijking van het lichaam gedeeltelijk verantwoordelijk: wat objectief niet vastgesteld kan worden, bestaat zogezegd niet. Maar wat met de subjectieve beleving van de patiënt? Wij behandelen heel wat aspecifieke klachten die te wijten zijn aan de vervreemding van het lichaam. Mensen snijden zichzelf af van hun lichaam, want ernaar luisteren is nu eenmaal confronterend. Gelukkig is het tij aan het keren. Op school wordt aan yoga en mindfulness gedaan, of geven kinderen elkaar een massage. Jammer genoeg ligt aanraken vandaag gevoeliger uit angst voor grensoverschrijdend gedrag.

Hoe kunnen we nog zorg dragen voor onze fascia?

Rosier: Naast levensstijlmaatregelen als gezonde voeding, voldoende slaap en geregeld bewegen, is het belangrijk dat je de verantwoordelijkheid neemt over je innerlijke beleving. Bij heel wat mensen is die binnenwereld nog te veel afhankelijk van therapeuten en andere externe factoren. Zo is een bezoek aan de sauna een vorm van zelfzorg, maar de rust ontstaat door de omgeving. Fasciatherapie creëert daarentegen een lichaamservaring van binnenuit, waarop je je aandacht kunt richten zodat disbalansen verdwijnen.