Factcheck: ‘Veel zitten verhoogt ook bij fitte mensen diabeteskans’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Die stelling lazen we onlangs op de nieuwswebsite Nu.nl. Maar klopt die wel?

‘Ook mensen die regelmatig sporten en als fit beschouwd worden, zouden door veel te zitten een vergroot risico op diabetes type 2 lopen’, lazen we onlangs op de grootste Nederlandse nieuwssite nu.nl. Dat zou blijken uit een recent gepubliceerd onderzoek in het vakblad Diabetologia, bij 40- tot -75-jarigen uit Maastricht met en zonder diabetes. ‘We denken al gauw dat sporten ziektes als diabetes voorkomt’, zegt op nu.nl Jeroen van der Velde (Maastricht University), hoofdauteur van de studie. ‘Maar veel zitten – bijvoorbeeld op de bank voor de tv, of in de auto, of op het werk uren achter de pc – blijkt wel degelijk een risicofactor te zijn, ook al ben je voor de rest fit.’ Boven het stuk staat een citaatkop: ‘Onderzoekers: “Veel zitten verhoogt ook bij fitte mensen diabeteskans.”‘

Is dat zo?

We bellen Jeroen van der Velde. ‘Aan het onderzoek zitten nog te veel haken en ogen om dat zo stellig te kunnen beweren’, zegt hij. ‘Met een geavanceerde stappenteller hebben we voor de bijna 2000 mensen in ons onderzoek bepaald hoe vaak ze bewegen, met een fitnesstest gemeten hoe fit ze zijn, en met een bloedtest of ze wel of geen diabetes hebben. Wat bleek? Wie fit is, heeft zoals verwacht minder diabetes.’

‘We isoleerden daarna de fitste groep en deelden die op in drie categorieën naar weinig, normaal, en veel uren zitten per dag. Conclusie? Vergeleken met de fitte ‘weinig zitters’ hebben de fitte ‘veel zitters’ liefst twee keer zo vaak diabetes.’

Niet ‘krijgen’ maar ‘hebben’, zegt Van der Velde nadrukkelijk. ‘We hebben al onze metingen op hetzelfde moment gedaan, dus over de kans op diabetes ontwikkelen, kunnen we geen uitspraak doen.’

Zijn terughoudendheid spreekt ook uit het persbericht dat het Maastricht Universitair Medisch Centrum+ heeft verspreid over het onderzoek. ‘Zelfs fitte mensen lijken risico te lopen bij te veel zitten’, luidt daarvan de kop.

Er zijn grofweg twee types diabetes. Type 1 is de aangeboren variant. Meer dan negen op de tien diabetici hebben evenwel type 2, veelal ontwikkeld door een ongezonde levensstijl.

‘Je kunt beter cardiorespiratoir fit zijn met een beetje overgewicht, dan mager en compleet uit conditie’, zegt obesitas- en diabetesspecialist Luc Van Gaal (emeritus van UAntwerpen). ‘Diabetes is de stilste doder. Diabetici leven gemiddeld vijf à tien jaar korter dan normaal.’

En dus? Fit of niet, urenlang onafgebroken zitten moet je vermijden, adviseert Femke De Meester van het Vlaams Instituut Gezond Leven, verwijzend naar hun factsheet en syntheserapport over sedentair gedrag. ‘De aanbeveling voor een gezonde levensstijl is 150 minuten per week matig bewegen. Een halfuur per dag doorwandelen of fietsen, bijvoorbeeld. En daarnaast: niet urenlang zitten. Sta elke twintig à dertig minuten even op. Daardoor schiet je stofwisselingssysteem in gang, en vermijd je negatieve gevolgen.’

Sta-bureaus zijn een oplossing, vult bewegingswetenschap-per Jan Seghers (KU Leuven) aan. ‘Rechtopstaand werken is een goed idee. Maar belangrijk: ook meerdere uren achter elkaar staand werken moet je vermijden. Varieer, hoe liever hoe meer.’