Factcheck: ‘Slaaptekort haal je niet in’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Dat lazen we onlangs in Het Laatste Nieuws, maar klopt dat wel?

‘Wie te weinig of slecht slaapt, loopt een hoger risico op obesitas en diabetes’, lazen we onlangs in Het Laatste Nieuws. ‘En jammer genoeg kan dat slaaptekort niet snel ingehaald worden, zelfs niet tijdens de weekends.’ Dat blijkt volgens de krant uit onderzoek aan de University of Colorado. Onderzoekers verdeelden een groep vrijwilligers, 36 in totaal, in een controlegroep en twee experimentele groepen voor een test van negen dagen. De controlegroep kreeg telkens negen uur nachtrust. De experimentele groepen ‘hadden brute pech en mochten maximaal vijf uur per nacht slapen’, lazen we. ‘De ene groep mocht tijdens het weekend wat bijslapen, terwijl de tweede groep zelfs op zondag vroeg uit de veren moest.’

Uitslapen of niet, ‘het finale resultaat was een soortgelijke gewichtstoename bij beide (experimentele, nvdr) groepen’. ‘Bijslapen heeft slechts zin als je kortstondig slecht slaapt, maar gemiddeld raden de onderzoekers zo’n zeven uur nachtrust aan’, besloot Het Laatste Nieuws onder de kop ‘Slecht nieuws voor wie morgen wil uitslapen: slaaptekort haal je niet in.’

Echt niet?

Terwijl de kernslaap bij een volwassene in een normale nacht slechts 30 procent van de tijd bestrijkt, kan dat in een recuperatienacht oplopen tot ruim 50 procent.

Het onderzoek is onlangs verschenen in Current Biology. ‘Onze bevindingen suggereren dat het gemeenzame gedrag om tijdens de week de kaars op te branden en de poging om dat tijdens het weekend te compenseren, geen effectieve gezondheidsstrategie is’, zegt hoofdauteur Kenneth Wright in een persbericht. Maar ook: ‘herstelslaap in het weekend’ kan werken voor wie alleen occasioneel te weinig slaapt.

Dat laatste bevestigt professor Johan Verbraecken van het slaapcentrum in het UZ Antwerpen. ‘Heb je één of twee nachten maar vier in de plaats van acht uur geslapen? Dan compenseert je lichaam dat automatisch in de daaropvolgende nacht(en), door het aandeel kwalitatieve slaap te verhogen’, zegt hij. ‘De diepe slaap en de REM- of droomslaap vormen samen de “kernslaap” en zijn het belangrijkste voor recuperatie. Terwijl de kernslaap bij een volwassene in een normale nacht slechts 30 procent van de tijd bestrijkt (2 x 15 procent), kan dat in een recuperatienacht oplopen tot ruim 50 procent. Verhoudingsgewijs heb je dan minder “lichte slaap”. Maar daarvan kun je gerust wat missen.’

Om vier uur slaaptekort in te halen, hoef je de volgende nacht daarom geen vier uur langer te slapen om toch fris op te staan, zegt Verbraecken. ‘Misschien helemaal níét langer, zelfs.’

Wat kun je dan wel inhalen en wat niet? Zo’n omslagpunt bestaat niet, zegt Verbraecken. ‘Alleen deze wetmatigheid: hoe groter en chronischer het slaaptekort, hoe kleiner de kans dat je ervan recupereert door simpelweg bij te slapen.’

Regelmaat in je slaappatroon is van groot belang, klinkt het. ‘Probeer zo stabiel mogelijk te blijven’, adviseert psychologe Nigitha van Doorn van het slaaplab aan het UZ Brussel. ‘Als je toch uitslaapt, beperk het dan tot maximaal een uur langer dan normaal. Anders raken je hormonen in de war en voel je de negatieve effecten ervan – sufheid – verspreid over de volgende dagen. Kun je overdag niet wakker blijven? Dan is een powernap de beste optie. Twintig minuutjes, niet langer. Anders dreig je in de diepe slaap te verzeilen en stuur je het patroon van de daaropvolgende nacht weer in de war.’

Meer info over slaap vindt u hier.

Meer info over slaap bij kinderen vindt u hier.