Factcheck: ‘Er is een verband tussen industrieel bereide maaltijden en een risico op kanker’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Deze zin lazen we in Metro en is gebaseerd op de resultaten uit een Frans onderzoek. Maar klopt het wel?

‘Er is een verband tussen industrieel bereide maaltijden en een risico op kanker. Dat stelt een Franse studie die gepubliceerd is in het vakblad British Medical Journal.’ Die twee onrustwekkende zinnen, zonder meer, lazen we recentelijk in de rubriek ‘Kort nieuws’ in Metro.

Klopt dat? Kun je nog voor een snelle kant-en-klare lasagne kiezen, of krijg je daar ook al kanker van?

De Franse studie steunt op gegevens van bijna 105.000 volwassenen. Tussen 2009 en 2017 hielden zij geregeld in een dieetdagboek bij welke van 3300 verschillende, vooraf op een lijst gezette voedingswaren ze consumeerden. Die waren opgedeeld in vier groepen volgens de zogeheten NOVA-classificatie, naar de mate waarin ze ‘bewerkt’ zijn. Aan (1) natuurlijke of minimaal bewerkte producten, zoals een tomaat of soepkip of maisbloem, is bijvoorbeeld geen suiker of zout toegevoegd. Dat kan wel het geval zijn bij (2) bewerkte culinaire ingrediënten zoals honing of boter, en bij (3) bewerkte voedingsmiddelen zoals opgelegde groenten of bier, die uit meerdere ingrediënten bestaan en bovendien bewaarstoffen kunnen bevatten. In de (4) ultrabewerkte of industriële voedingsmiddelen, ten slotte, die meestal uit veel meer dan vijf ingrediënten bestaan, zitten ook enzymen en smaak-, geur- en kleurstoffen. Evidente voorbeelden zijn fijne vleeswaren en chips, maar ook ontbijtgranen, diepvriesgerechten en lightproducten behoren tot die categorie.

De Franse studie concludeert: ‘Een toename van 10 procent in het aandeel industriële voeding in het dieet, stemde overeen met een significante toename van meer dan 10 procent in het risico op kanker.’

Een verband, dan toch?

Nee, zegt professor voedingsleer Patrick Mullie (VUB). ‘De onderzoekers suggereren dat het kankerrisico gestaag stijgt naarmate je vaker en meer ultrabewerkte producten eet. Dat blijkt niet uit de cijfers en tabellen. Dat de groep mensen die er het meeste van eet meer risico loopt op kanker, blijkt wél uit het onderzoek. Maar het zijn ook zij die het meeste alcohol drinken, roken, en weinig sporten.’

Met statistiek hebben de onderzoekers geprobeerd om het effect van ultrabewerkte voeding te isoleren, maar het resultaat van die poging is volgens Vlaamse experts lang niet goed genoeg. De veiligheidsnormen waaraan de industrie moet voldoen en de controle erop zijn bovendien streng genoeg, verzekeren ze.

‘Industrieel bereide gerechten bevatten wel vaak te weinig groenten’, nuanceert Christophe Matthys, die voedingsleer aan de KU Leuven doceert. ‘Per dag hebben we 300 gram groenten nodig. Een diepvriespizza per week kan geen kwaad, maar past daar niet perfect een slaatje bij?’

Ook kankerspecialist Filip Lardon (Universiteit Antwerpen) ziet geen direct verband tussen kant-en-klaar en kanker. ‘Dat twee zakken chips per dag ongezond zijn, weet iedereen. Obesitas kan tot kanker leiden, net als overmatig zoutgebruik. Maar “je krijgt van alles kanker”, hoor ik vaak. We moeten goed opletten met dit soort nieuws. Straks halen mensen hun schouders op, in de plaats van naar ons advies te luisteren.’

Volgens een recent Europese onderzoek waarover The Guardian schrijft, is bijna de helft (45 procent) van de voeding die Belgische huishoudens kopen ultrabewerkt. Dat is minder dan in het Verenigd Koninkrijk (51 procent), maar meer dan dubbel zo veel als in Spanje (20 procent) en Italië (13 procent).